Thay vì được hoàn thuế thu nhập cá nhân ngay sau khi kết thúc năm, tới đây cá nhân thuộc diện phải tự quyết toán thuế thu nhập cá nhân có thể phải chờ đến ngày 1-4 năm sau - Ảnh: A.H.

Thay vì được hoàn thuế thu nhập cá nhân (TNCN) ngay sau khi kết thúc năm, tới đây muốn lấy lại tiền thuế, những người thuộc diện tự quyết toán thuế TNCN phải chờ đến ngày 1-4 năm sau, tức trễ hơn hiện nay đến ba tháng.

Đây là một trong những nội dung tại dự thảo tờ trình Chính phủ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều tại các luật về thuế của Bộ Tài chính. Nhiều chuyên gia cho rằng ngoài việc giam tiền hoàn thuế TNCN, một số nội dung khác trong tờ trình của Bộ Tài chính cũng cần được cân nhắc để đảm bảo quyền lợi của người nộp thuế.

Để hạn chế gian lận?

Theo đề xuất của Bộ Tài chính, thời hạn quyết toán thuế TNCN đối với cá nhân trực tiếp quyết toán thuế với cơ quan thuế từ ngày 1-4 đến 30-5 của năm tiếp theo năm phát sinh nghĩa vụ thuế.

Lý do là thời hạn quyết toán thuế của tổ chức trả thu nhập và cá nhân hiện nay trùng nhau, đều là ngày 30-3. Do đó cơ quan thuế chưa có cơ sở dữ liệu trên hệ thống để đối chiếu với những trường hợp cá nhân nộp quyết toán thuế trước tổ chức trả thu nhập.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, một lãnh đạo ngành thuế cho biết khi quyết toán thuế, doanh nghiệp sẽ nộp bảng kê, trong đó liệt kê rõ số thuế đã khấu trừ của từng cá nhân là bao nhiêu. Đó là cơ sở để cơ quan thuế hoàn thuế TNCN cho cá nhân.

Còn hiện nay cá nhân nộp quyết toán thuế trước doanh nghiệp, cơ quan thuế chưa có dữ liệu tra cứu nên không biết người nộp thuế có khai đúng hay không nên chỉ có thể “quyết toán chay” dựa trên các chứng từ người nộp thuế cung cấp.

Cũng theo vị này, nhiều trường hợp người nộp thuế có nguồn thu nhập tại nhiều nơi đã giấu bớt thu nhập để từ phải nộp thêm thành hoàn thuế. “Việc dời thời hạn này sẽ hạn chế gian lận vì cơ quan thuế đã có đầy đủ dữ liệu, do vậy có thể kiểm tra ngay trên hệ thống” - vị này nói.

Thế nhưng ông Nguyễn Thái Sơn, nguyên trưởng phòng thuế TNCN Cục Thuế TP.HCM, cho rằng để tránh việc trùng thời hạn quyết toán thuế TNCN và thuế thu nhập doanh nghiệp không khó, bởi cơ quan thuế có thể đẩy thời hạn quyết toán của cá nhân lên sớm hơn, chẳng hạn trong tháng 1 và tháng 2 của năm sau.

Đây là thời gian cơ quan thuế “thư thả” vì vừa hoàn thành xong kế hoạch năm nên có thể hoàn thuế sớm cho cá nhân, cả cơ quan thuế và người nộp thuế cùng vui vẻ.

Cũng theo ông Sơn, thuế TNCN là hoàn trước kiểm sau, chỉ cần chứng từ khấu trừ của người nộp thuế là đủ. Nếu sau này cơ quan thuế kiểm tra phát hiện gian lận sẽ xử lý sau. “Số tiền hoàn thuế TNCN hiện phổ biến chỉ vài trăm ngàn đến vài triệu đồng.

Số cá nhân có số thuế hoàn lên đến vài chục hoặc hàng trăm triệu đồng chiếm tỉ lệ rất ít, thậm chí hiếm hoi. Do đó không thể lấy lý do gian lận thuế TNCN của thiểu số mà đặt ra những quy định làm ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người nộp thuế” - ông Sơn nói.

Trong khi đó, ông Lê Khánh Lâm, phó tổng giám đốc Công ty kiểm toán DTL, cho rằng do mức khấu trừ quá thấp nên số hồ sơ xin hoàn thuế khá lớn. Việc này không chỉ người nộp thuế khổ vì bị tạm giữ tiền suốt một năm, cuối năm lại phải vất vả làm hồ sơ hoàn thuế mà cơ quan thuế cũng khổ.

Để giảm bớt áp lực, ông Lâm kiến nghị nên nâng mức khởi điểm khấu trừ hoặc quy định thu nhập dưới một ngưỡng nào đó chỉ cần quyết toán cuối năm, không tạm khấu trừ trong năm.

Bán căn nhà duy nhất chưa chắc được miễn thuế?

Cũng trong dự thảo tờ trình Chính phủ, Bộ Tài chính đề xuất bổ sung quy định miễn thuế TNCN đối với thu nhập từ chuyển nhượng nhà ở, đất ở duy nhất của hộ gia đình, cá nhân theo mức do Chính phủ quy định, thay vì cứ bán căn nhà duy nhất là được miễn thuế TNCN như hiện nay.

Theo Bộ Tài chính, việc miễn thuế TNCN đối với chuyển nhượng nhà ở, đất ở duy nhất nhằm tạo điều kiện cho cá nhân có thể mua lại căn nhà khác giá trị tương đương.

Thế nhưng nhiều cá nhân đã lợi dụng quy định này để trốn thuế bằng cách chuyển cho những người thân chưa sở hữu nhà, đất trong gia đình (thuộc đối tượng được miễn thuế TNCN theo quy định) đứng tên sở hữu bất động sản, khi những người này bán đi lại được miễn thuế TNCN (do là bất động sản duy nhất).

Chưa kể nhiều trường hợp dù là nhà, đất ở duy nhất nhưng giá trị rất lớn, khi chuyển nhượng vẫn được miễn thuế. Do vậy theo Bộ Tài chính, việc sửa đổi này nhằm tránh bất cập và kẽ hở cho cá nhân lách thuế, tạo công bằng với các cá nhân chuyển nhượng bất động sản và đảm bảo nguồn thu.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Thái Sơn cho rằng số người sở hữu nhiều nhà, hoặc nhà giá trị lớn lên đến vài chục tỉ hoặc vài trăm tỉ đồng để cho thuê, kinh doanh là thiểu số, nếu không muốn nói là hiếm hoi. “Sao lại vì những trường hợp thiểu số này để tước đi quyền lợi chính đáng của đại đa số người nộp thuế khác?” - ông Sơn đặt câu hỏi.

Cũng theo ông Sơn, Bộ Tài chính cũng vừa đưa ra quy định thời gian sở hữu bất động sản duy nhất tối thiểu 180 ngày mới miễn thuế khi chuyển nhượng, một giải pháp để hạn chế tình trạng chuyển nhượng lòng vòng nhằm lách thuế.

Theo luật sư Trần Xoa, nên có khảo sát xem số người có từ hai căn nhà trở lên hoặc có nhà giá trị lớn tính bằng hàng chục tỉ đồng là bao nhiêu, bởi trên thực tế rất nhiều người không có nhà, còn lại có một nhà. Số người có từ hai nhà trở lên không nhiều, chưa kể trong số này không phải ai cũng gian lận. Do vậy, căn cứ vào thiểu số để đưa ra quy định là không thỏa đáng.

Một số chuyên gia cũng cho rằng không chỉ VN mà nhiều quốc gia khác cũng có chính sách ưu đãi với người sở hữu căn hộ đầu tiên, chẳng hạn áp dụng chính sách đánh thuế thấp với căn hộ đã ở trên ba năm, ngược lại nếu mua bán sang tay sẽ chịu thuế cao nhằm mục tiêu ngăn đầu cơ.

Còn theo ông Lê Khánh Lâm, mọi chính sách ban hành nên hài hòa quyền lợi người nộp thuế và mục tiêu thu ngân sách cũng như yếu tố công bằng. “Cần tham chiếu đến thông lệ quốc tế, đặc biệt ở những quốc gia kề cận VN như Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia..., tính thuyết phục sẽ cao hơn” - ông Lâm nói.