Máy bay AirAsia ở sân bay Changi tại Singapore. Đường bay Indonesia - Singapore hiện cực kỳ đông đúc - Ảnh: Reuters

Theo Reuters, hàng loạt phi công thường xuyên bay tuyến đường Indonesia - Singapore tiết lộ việc đài kiểm soát không lưu từ chối đề nghị máy bay nâng độ cao để tránh thời tiết xấu xảy ra một cách thường xuyên. Nguyên nhân là do có rất nhiều máy bay cùng bay trong một khu vực trên bầu trời.

Đó là điều đã xảy ra với phi công chuyến bay AirAsia QZ8501 định mệnh. Do đó, trong một số trường hợp các phi công phải đối mặt với một thử thách cực lớn. Đó là tự quyết định hành động và phát tín hiệu khẩn cấp, cho phép họ tự xử lý tình huống mà không cần sự cho phép của đài kiểm soát không lưu.

Phải suy nghĩ nhanh

Phần lớn phi công cho biết đó là hành động cực chẳng đã. “Là một phi công chuyên nghiệp, bạn phải suy nghĩ cực nhanh - một phi công giấu tên của Hãng Qantas Airways, từng có 25 năm kinh nghiệm bay ở Đông Nam Á, cho biết - Khi bạn lên máy bay, bạn phải chịu trách nhiệm với 300 hành khách và chiếc máy bay trị giá hàng chục triệu USD. Do đó bạn phải quyết định nhanh”.

Một trong những nguy cơ mà các phi công phải đối mặt là bầu trời Đông Nam Á ngày càng trở nên chật chội do tăng trưởng giao thông hàng không giá rẻ bùng nổ trong vài năm trở lại đây. Số lượng hành khách bay hằng năm dọc châu Á - Thái Bình Dương đã tăng 2/3, lên hơn 1 tỉ trong vòng năm năm qua.

Các hãng hàng không giá rẻ hiện chiếm 60% số ghế máy bay ở Đông Nam Á. Gần đây AirAsia và Lion Air đang đặt mua số lượng máy bay kỷ lục. Hãng Boeing dự báo các hãng hàng không khu vực sẽ mua thêm 13.000 chiếc máy bay mới trong vòng 20 năm tới.

“Có những hành lang bay đang trở nên tắc nghẽn giao thông” - một cựu phi công Singapore Airlines giấu tên khẳng định - Rõ ràng nhất là đường bay Indonesia - Singapore. Rất nhiều hãng hàng không bay đường bay này với đủ loại máy bay ở nhiều độ cao và tốc độ khác nhau”.

Đây là một cơn ác mộng đối với hệ thống đài kiểm soát không lưu (ATC) của Đông Nam Á, đặc biệt là các khu vực bên ngoài trung tâm hiện đại như Singapore. “Do các đường bay trở nên chật chội, nhiều ATC tốn thêm thời gian điều phối, cung cấp những thông tin như độ cao, thời tiết... ” - cựu phi công Singapore Airlines cho biết.

Đây là điều hệ trọng bởi ở khu vực Đông Nam Á thời tiết thay đổi thất thường. Gió lớn và bão nhiệt đới luôn là những thử thách đối với các phi công. Hiện chưa rõ nguyên nhân dẫn đến vụ tai nạn của chuyến bay AirAsia QZ8501, nhưng giới chuyên gia cho rằng thời tiết chắc chắn đóng một vai trò cụ thể.

Hệ thống cũ kỹ

Reuters cho biết để đảm bảo các máy bay bay ở khoảng cách an toàn trên mỗi hành lang bay, ATC ở Indonesia dùng báo cáo radio của phi công để tính toán vị trí của máy bay. Quy trình này tốn thời gian hơn nhiều so với các hệ thống rađa hiện đại ở Singapore và nhiều nơi khác trên thế giới.

Trong vụ máy bay Boeing 737 của Hãng hàng không Indonesia Lion Air gặp tai nạn năm 2013, các phi công và chuyên gia đều đánh giá hệ thống kiểm soát không lưu cũ kỹ và thời tiết xấu là nguyên nhân. Máy bay bị gió “kéo” ra biển.

Đó là ví dụ điển hình của hiện tượng gió đột ngột đổi hướng và tốc độ. Sân bay ở các đảo du lịch lớn tại Đông Nam Á như Bali, Koh Samui, Langkawi và Cebu đều không có hệ thống phát hiện gió đổi hướng giúp phi công khi máy bay cất cánh và hạ cánh.

Các phi công cho biết chỉ có kinh nghiệm mới giúp họ trong những tình huống quan trọng nhất. “Khi tôi không được phép đổi hướng bay hay độ cao trong khi thời tiết xấu ở ngay trước mặt, tôi tự mình hành động và xử lý với ATC sau” - cựu phi công Singapore Airlines khẳng định.