Đầu năm nay, khoảnh vườn nhỏ trên sân thượng của Khải Hoàn (24 tuổi) - ngụ quận 6 (TP.HCM) - khá um tùm, côn trùng cũng tìm đến nhiều hơn. Nhiều loài bọ cánh cứng, bướm đến sinh sản rồi chết khô trên cây khiến anh chàng tối ngày cứ lo nhặt bỏ đi.

Rác trong khung kính

Thế rồi một ngày, quan sát kỹ, Hoàn nhận ra xác mấy con này dù chưa qua bất kỳ công đoạn nào nhưng vẫn giữ được hình dạng, màu sắc rất lâu. Ý tưởng thử "lồng khung kính các côn trùng" chợt lóe lên trong đầu. Anh chàng bắt đầu làm.

Nhưng vì là thú chơi mới, chưa phổ biến nên Hoàn phải tự mày mò học các kỹ thuật làm tiêu bản, chủ yếu tìm đọc trên mạng. 

Anh khám phá ra hầu như mọi con vật đều có thể làm tiêu bản, đều phải qua xử lý cơ bản như tiệt trùng, định hình, làm khô. Yêu cầu duy nhất phải giữ được độ thật từ kiểu dáng, màu sắc của tiêu bản khi hoàn thành.

Vì các công đoạn đều làm thủ công nên đòi hỏi độ tỉ mỉ cao. "Nếu xử lý khô quá đụng vào hỏng ngay, nhưng nếu chưa đủ độ khô làm xong dễ ẩm mốc. Chưa kể định hình cánh, chân mà lỡ mạnh tay gãy thì xem như bỏ" - Hoàn chia sẻ kinh nghiệm.

Anh Thành Công (34 tuổi) - ngụ quận 8 (TP.HCM) - cũng được xem là có số má trong làng chơi tiêu bản. Công bắt đầu với lý do đầy ngẫu hứng rằng thấy khung xương các loài động vật rất đẹp nên muốn thử! Bắt đầu với các tiêu bản nhỏ như thằn lằn, ve, bọ cánh cứng rồi dần nâng độ khó với các tiêu bản lớn hơn như cá, thỏ, rùa...

Hiện bộ sưu tập tiêu bản của Thành Công đã có khoảng 100 loại. Nhỏ có các loài bọ, to nhất phải kể đến tiêu bản xương nhồi bông, còn đầy đủ lông của con vật, rồi có cả tiêu bản của rắn, cá sấu. 

"Cũng nhiều người gạ hỏi mua lắm nhưng không bán đâu, mình làm đủ để chơi, trang trí, thích ai sẽ tặng thôi" - Công khoe.

Làm không đủ bán

Trên mạng xã hội cũng có những hội, nhóm chơi tiêu bản song rất ít thành viên. Nhóm nhiều nhất đâu đó chừng 7.000 người là cùng. Một phần vì thú chơi này khá mới, lại kén người, chưa kể nhiều người quan niệm không nên bài trí xác chết, xương động vật trong nhà, thậm chí còn là điều cấm kỵ.

Nhưng sự sáng tạo không có giới hạn nên cộng đồng chơi tiêu bản đang ngày một lớn mạnh. Cứ vậy mà họ tìm nhiều cách biến các bộ xương, xác động vật, côn trùng tưởng như chỉ là rác vứt đi thành những đồ trang trí, thậm chí thành món trang sức đắt tiền.

Khải Hoàn cho biết ngoài việc trưng bày các tiêu bản bướm, bọ cánh cứng, người ta có thể đưa các tiêu bản này vào các bồn cảnh thủy tinh. Khải cũng chính là ông chủ của Gai Lá Garden. 

"Mỗi mô hình tiêu bản bướm bồn cảnh thủy tinh giá bán 500.000 đồng. Nhiều loại bướm đắt, bồn cảnh lớn, làm kỳ công hơn giá rất cao đó" - Hoàn nói.

Các tiêu bản xương, mô động vật nhuộm cũng trở thành một mặt hàng bán chạy thời gian gần đây. Hiểu một cách đơn giản nhất là dùng hóa chất làm trong suốt phần thịt của tiêu bản, sau đó nhuộm màu cho phần xương và mô, sụn. Cách làm này thường sẽ có giá thành cao do thời gian để tạo một tiêu bản hoàn chỉnh có khi đến vài tháng.

Chị Trần Thị Mai Phương (19 tuổi) - ở Hải Dương - cho biết ngoài tốn thời gian, việc sử dụng hóa chất khá độc cho người làm cũng khiến các tiêu bản nhuộm màu dù giá cao nhưng luôn khan hàng. Công đoạn xử lý ban đầu khá "rùng rợn", phải có thiết bị bảo hộ, phòng thí nghiệm là những yêu cầu ít người đáp ứng được. 

Vẻ đẹp hút hồn của các tiêu bản nhuộm màu luôn cuốt hút người khác nên dù giá bán rất đắt nhưng không phải lúc nào cũng đủ hàng để bán.

Tùy loại tiêu bản với kích thước, độ phức tạp sẽ ra giá bán. Tiêu bản nhỏ nhất mà Mai Phương thường làm có giá khoảng 1 triệu đồng. Nhưng những tiêu bản như chó, mèo có giá đến 200 triệu đồng/món. 

Ban đầu là đam mê song hiện Mai Phương đã sở hữu bộ sưu tập với hơn 3.000 tiêu bản là xác động vật nhìn thấu phần xương nhuộm.

Trang sức từ xương

Anh Thanh Hoàng (27 tuổi) lại chơi tiêu bản theo một cách khác. Anh loại bỏ hết, chỉ lấy xương để làm nhẫn, vòng tay, móc khóa, tranh tường... Thời gian làm mỗi tiêu bản có khi chỉ chừng 30 phút nhưng cũng có món đến một tuần.

Giá bán các mẫu tiêu bản kèm trong các vật dụng, đồ trang sức của Thanh Hoàng sẽ có giá dao động từ 300.000 đồng đến vài triệu đồng.

"Mỗi tháng mình bán được vài chục đơn, những khi có khách đặt bản lớn như nguyên bộ xương của rắn gắn khung kính thì giá ổn hơn" - anh Hoàng cười.

Giữ lại xác bò tót chết làm tiêu bản nghiên cứu khoa học

TTO - Khu Bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai kiến nghị giữ lại xác bò tót vừa chết để làm tiêu bản, phục vụ nghiên cứu khoa học.