Hiện nay tuổi mãn kinh trung bình của phụ nữ Việt Nam là 47,5 tuổi. Trong giai đoạn này cơ thể người phụ nữ có nhiều thay đổi, rối loạn tâm sinh lý và tăng nguy cơ các bệnh lý khác.

Các triệu chứng

Tiền mãn kinh là thời kỳ trước khi mãn kinh, có thể kéo dài từ 1-10 năm và mãn kinh là sự ngừng vĩnh viễn của chu kỳ kinh nguyệt. Người phụ nữ được coi là mãn kinh tự nhiên khi không có kinh từ 12 tháng liên tục trở lên mà không do nguyên nhân sinh lý học hay bệnh học nào khác.

Người phụ nữ bước vào giai đoạn tiền mãn kinh, mãn kinh có nhiều thay đổi khác nhau, không ai giống ai. Nổi bật là sự thay đổi của chu kỳ kinh nguyệt như kinh ít, kinh kéo dài, kinh thưa hoặc ngưng hẳn. Trong đó triệu chứng rong kinh, cường kinh hoặc là băng kinh thường nguy hiểm hơn kinh thưa dần.

Bên cạnh đó còn có những triệu chứng rối loạn khác như:

- Rối loạn tâm sinh lý, tính khí và tình dục: Rối loạn giấc ngủ, xuất hiện ở 40-50% phụ nữ trong giai đoạn xung quanh mãn kinh do lo âu, căng thẳng trong cuộc sống, stress hay ức chế, với biểu hiện là bị mất ngủ, khó ngủ, ngủ không ngon, rối loạn giấc ngủ hay ngưng thở trong khi ngủ; rối loạn tâm thần như thay đổi tính tình, rối loạn hoảng sợ, dễ xúc động, hay giận hờn, cáu gắt, mất bình tĩnh, trầm cảm, bệnh Alzheimer...; rối loạn tình dục như ít đòi hỏi, giảm khoái cảm, giao hợp đau...

- Rối loạn vận mạch: Biểu hiện bằng cơn bốc hỏa và đổ mồ hôi, hồi hộp, đánh trống ngực... Xuất hiện lão hóa da, tóc bạc màu và dễ gãy, rụng.

- Rối loạn tiết niệu, sinh dục: Như tiểu khó, tiểu gấp, tiểu nhiều lần, tiểu đêm và tiểu không tự chủ. Âm hộ, âm đạo có tình trạng khô, teo, nóng rát, ngứa, giao hợp đau, mất sự tiết dịch, giảm kích thước, chạm vào dễ chảy máu, dễ bị nhiễm trùng. Ngoài ra còn có hiện tượng sa bàng quang, sa trực tràng, u xơ tử cung, u nang buồng trứng...

- Dễ mắc các bệnh lý đau nhức cơ xương khớp, loãng xương, gãy xương do loãng xương. Bệnh đái tháo đường, tăng cân, béo phì do rối loạn chuyển hóa mỡ, cao huyết áp, bệnh tim mạch và có nhiều nguy cơ xuất hiện các bệnh lý ung thư đường sinh dục như ung thư vú, ung thư buồng trứng, ung thư cổ tử cung - tử cung và các ung thư khác...

Phòng ngừa các rối loạn, bệnh lý

Giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh là giai đoạn người phụ nữ nào cũng phải trải qua trong cuộc sống. Có người đi qua nhẹ nhàng êm ả, nhưng cũng có người gặp nhiều rối loạn gây nhiều khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe, sinh hoạt thường ngày, công việc, và hạnh phúc gia đình.

Vì vậy, người phụ nữ bước vào thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh cần có thái độ lạc quan, tạo cho mình có một cuộc sống yêu đời, giúp tinh thần sảng khoái, tránh những lo âu phiền muộn, xây dựng một kế hoạch làm việc khoa học, tăng cường bảo vệ sức khỏe, cần chú ý những vấn đề sau:

- Về dinh dưỡng: cần có một chế độ dinh dưỡng hợp lý, đầy đủ và cân đối các nhóm thực phẩm, cung cấp đủ nước, tăng cường chất xơ, bổ sung nhiều vitamin nhóm A, B1, B6, B9, B12, C, D, E...; vitamin A có nhiều trong gan, cá, sữa, cà rốt, rau xanh, quả mơ, dưa chuột, ngô...; vitamin D có trong cá, gan, lòng đỏ trứng, thịt lợn, chất béo của sữa...; vitamin E có trong bột mì, quả hạnh nhân...; vitamin C có trong cam, chanh, bưởi, rau xanh, cải bắp, cải xoong, xoài, củ cải, hành tây, ớt ngọt, rau mùi, ổi...; vitamin B1 có trong gạo, bột mì, bột đậu xanh, thịt gà, nấm...; vitamin B6 có trong gan bê, ruốc thịt, thịt gà, ngô...; vitamin B9 nhiều trong măng tây, rau xanh, đậu rau xanh, gan, thịt gà, trứng... và vitamin B12 có trong pho mát làm từ thịt dê và thịt cừu, cá, quả hạnh nhân, cải xoong, dưa bắp cải, sữa tươi, sữa bột, sữa chua, sữa đậu nành, nước khoáng...

Ngoài ra, cần bổ sung lượng can-xi có trong sữa, trứng, yaourt giúp làm giảm thay đổi tính khí, đau đầu. Ăn nhiều trái cây, rau quả để tăng lượng magnesium, qua đó tăng lượng serotonin giúp giảm stress, dùng nhiều thức ăn giàu kali như cam, quýt, chuối. Tránh các thức ăn có nhiều mỡ, muối, các chất kích thích như rượu, bia, cà phê, thuốc lá. Đặc biệt nên bổ sung các thực phẩm giàu estrogen tự nhiên từ các loài thực vật như: đậu nành (đậu tương) và các thực phẩm được chế biến từ mầm đậu nành.

- Nâng dần tuổi thọ bằng cách nâng cao nhận thức, chuyển đổi hành vi, thay đổi lối sống giúp tinh thần minh mẫn, lạc quan. Thường xuyên tập thể dục thể thao như: đi bộ, tập dưỡng sinh, khiêu vũ, yoga, các loại hình vui chơi lành mạnh phù hợp với lứa tuổi... để duy trì sự dẻo dai của hệ xương cơ, phòng chống té ngã, duy trì vóc dáng gọn gàng, tránh thừa cân - béo phì.

- Phải có sự hướng dẫn và kiểm tra của bác sĩ khi sử dụng thuốc và các loại thực phẩm chức năng bổ sung can-xi, nội tiết tố nữ, điều trị các bệnh lý mắc phải.

- Khám bệnh tổng quát, khám phụ khoa, đo loãng xương định kỳ mỗi năm 1 đến 2 lần để điều trị các bệnh thường gặp ảnh hưởng đến sức khỏe và sớm phát hiện các bệnh lý ung thư trong đó có ung thư đường sinh dục.

Phụ nữ lứa tuổi tiền mãn kinh, mãn kinh cần nâng cao nhận thức, tích cực hưởng ứng các chương trình chăm sóc sức khỏe nhằm bảo vệ sức khỏe của chính mình, bảo vệ hạnh phúc gia đình và có điều kiện phục vụ nhiều hơn cho xã hội.