Các chuyên gia trong và ngoài nước điều chỉnh hệ thống giám sát an toàn giao thông trên địa bàn thành phố tích hợp ứng dụng AI - Ảnh: TỰ TRUNG

Một trong những vấn đề trong quá trình phát triển mà nhiều ngành gặp phải, trong đó có công nghệ thông tin (CNTT), chính là con người. Nhiều thống kê cho thấy cả nước thiếu đến hàng triệu kỹ sư CNTT, đặc biệt không chỉ thiếu về số lượng mà còn yếu về chất lượng.

Các chuyên gia đều đồng tình muốn tạo sự đột phá trong lĩnh vực CNTT nói riêng và hoạt động đổi mới sáng tạo nói chung thì ưu tiên hàng đầu là phát triển con người, qua đó tạo được đội ngũ lao động đáp ứng cả về số lượng và chất lượng so với nhu cầu thị trường.

Nhiều bên "than" thiếu

Theo ông Nguyễn Anh Thi - giám đốc Khu công nghệ phần mềm ĐH Quốc gia TP.HCM, trong hơn 10 năm qua, ngành CNTT Việt Nam dần dần chuyển từ gia công sang tham gia các khâu có giá trị gia tăng cao hơn như sáng tạo ra các sản phẩm, dịch vụ mới. Đây là sự phát triển tất yếu khi không thể mãi dựa vào lợi thế là nhân công giá rẻ và nhiều doanh nghiệp đã chủ động cho sự thay đổi này những năm qua.

Tuy nhiên, ông Thi nhấn mạnh một trong những vấn đề hàng đầu mà ngành gặp phải chính là con người: "Cần nhìn nhận rằng CNTT là một ngành công nghiệp tri thức, mà tri thức lại gắn liền với con người. Giải quyết được điểm nghẽn này sẽ tạo ra những cú hích về sau".

Theo báo cáo của Bộ Thông tin và truyền thông, Việt Nam có 149 trên tổng số 237 trường ĐH có đào tạo về CNTT, điện tử viễn thông và an toàn thông tin. Trong năm 2019, chỉ tiêu tuyển sinh ngành CNTT - truyền thông là gần 55.000, tăng 12% so với năm 2018.

Trong khi đó, báo cáo cũng trong năm 2019 của Tổ chức Nghiên cứu về khoa học và công nghệ của khối kinh tế thịnh vượng chỉ ra rằng Việt Nam cần 1 triệu nhân lực trong lĩnh vực ngành CNTT đến năm 2020 - tức là năm nay. Bộ cũng đặt ra mục tiêu đến năm 2025 cả nước sẽ có được 1,3 triệu lao động ngành CNTT, trong đó tỉ lệ lớn có kỹ năng kiến thức cao.

Ông Đỗ Văn Long - giám đốc Công ty Vietnam Blockchain Corporation - cho rằng nhân sự cũng là một trong nhiều vấn đề mà các start-up công nghệ thường "đau đầu". Thiếu hụt nhân lực chất lượng cao dẫn tới cạnh tranh người tài giữa các doanh nghiệp, khiến các start-up dễ mất người vào tay các doanh nghiệp với lời chào mời hấp dẫn, từ đó có thể ít nhiều tác động đến sự thành bại của start-up. Theo ông, giải quyết được vấn đề "con người" cũng cần được tính toán trong giai đoạn phát triển tới đây.

Đầu tư cho người thầy

Theo PGS.TS Trần Minh Triết - phó hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học tự nhiên, ĐH Quốc gia TP.HCM, hiện nay các trường thành viên tại ĐH Quốc gia TP.HCM có đào tạo ngành CNTT không chỉ tập trung vào kiến thức chuyên môn mà còn quan tâm đến khả năng làm việc tốt trong môi trường chuyên nghiệp, tư duy độc lập, kỹ năng quan hệ xã hội, đạo đức và tầm nhìn, không giới hạn trong một môn học, mà lồng ghép vào nhiều lĩnh vực. Một trong những vấn đề quan trọng là đào tạo hướng đến cá thể hóa để phù hợp với chuyên môn và năng lực mỗi người.

Ngoài ra, để sinh viên có được những trải nghiệm tốt, các trường thường khuyến khích người học tham gia các hoạt động thực tế, gắn liền với các doanh nghiệp. Không chỉ dừng lại ở những kỳ thực tập, ông Triết cho biết các trường còn đặt nặng sinh viên và người học có thể vận dụng sớm những kiến thức của mình. "Nhiều sinh viên còn nhận được các cơ hội thực tập tại các công ty công nghệ lớn nước ngoài, từ đó cho thấy tiềm năng về đội ngũ nhân lực của Việt Nam có thể tiếp cận với những trình độ quốc tế" - ông Triết nói.

“Đào tạo công nghệ thông tin, nhất là trí tuệ nhân tạo, không nhất thiết phải đợi đến bậc đại học hay sau đại học, mà ngay cả học sinh phổ thông cũng đã có thể làm quen và bước đầu tiếp cận với những kiến thức nền tảng, từ đó tích lũy đam mê và định hướng tương lai. Cụ thể, có thể bồi dưỡng cho người học từ bậc phổ thông các nền tảng về toán học, logic, tư duy...

PGS.TS Trần Minh Triết

Cũng theo ông Triết, để phát triển nguồn nhân lực, ngoài đầu tư cho người học thì rất cần đầu tư cho người thầy bởi chính họ là những người trực tiếp làm việc, hướng dẫn và định hướng cho sinh viên, không chỉ trong đào tạo mà còn là nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và đổi mới sáng tạo. "Nếu khuyến khích sinh viên thực hiện các vấn đề liên quan đến sáng tạo và khởi nghiệp thì bản thân người thầy có kinh nghiệm, có khả năng mạnh dạn dấn thân cùng sinh viên" - thầy Triết nói.

Mối liên kết giữa Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp cũng được nhấn mạnh, qua đó sẽ tạo ra một hệ sinh thái cho phát triển nguồn nhân lực. Riêng doanh nghiệp, ngoài việc đóng góp các học bổng, cơ hội thực tập còn có thể đưa ra các trường, các viện những bài toán nghiên cứu của mình. Đây cũng là cơ hội cho các sinh viên có thể tiếp cận với những bài toán thực tiễn từ sớm.

Trường đại học đua mở ngành trí tuệ nhân tạo và khoa học dữ liệu

TTO - Nhiều trường đại học mở các ngành được dự báo rất 'hot' trong thời đại công nghiệp 4.0 là trí tuệ nhân tạo và khoa học dữ liệu.