Lô xe đạp giả xuất xứ vừa được Hải quan Bình Dương phát hiện và bắt giữ - Ảnh: Hải quan Bình Dương

Phát biểu tại hội thảo, ông Claudio Dordi, giám đốc dự án tạo thuận lợi thương mại (Hoa Kỳ), cho biết sau khi Mỹ áp thuế chống bán phá giá đối với một số hàng xuất khẩu từ Trung Quốc thì kim ngạch nhập khẩu hàng từ Trung Quốc giảm nhưng từ quốc gia thứ 3, trong đó có Việt Nam, lại tăng vọt. Đó là các mặt hàng như nhựa, dụng cụ quang học,...

Nhiều phương thức, thủ đoạn gian lận

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, các mặt hàng xuất khẩu sang Hoa Kỳ tăng trưởng mạnh như dây điện với 252%, chất dẻo nguyên liệu 147%; máy vi tính, sản phẩm nội thất từ chất liệu khác gỗ là 140%... Đặc biệt là nhóm chất dẻo nguyên liệu xuất sang EU tăng 10 lần so với cùng kỳ năm ngoái.

Ông Âu Anh Tuấn, cục trưởng Cục Giám sát quản lý hải quan, Tổng cục Hải quan, cho biết với kim ngạch tăng đột biến, cơ quan hải quan xếp các hàng này vào nhóm có tiềm ẩn nguy cơ lớn về gian lận xuất xứ.

Theo ông Claudio Dordi, có rất nhiều phương thức, thủ đoạn khác nhau về gian lận xuất xứ hàng hóa. Cụ thể, hàng hóa được nhà xuất khẩu chuyển qua Việt Nam nhưng khi xuất khẩu đi nước khác mà không có sự thay đổi nào về vật lý, hay nói cách khác là sản phẩm vẫn như vậy.

Ngoài ra, sản phẩm tháo rời rồi xuất sang Việt Nam, sau đó trải qua công đoạn lắp ráp rất giản đơn thành sản phẩm hoàn chỉnh rồi xuất đi Mỹ, EU.

"Sự lắp ráp đơn giản này không đủ để được coi hàng có xuất xứ Việt Nam" - Claudio Dordi nhấn mạnh.

Dẫn chứng một loạt vụ việc hàng Trung Quốc "đội lốt" hàng Việt để mượn đường xuất đi nước thứ 3 vừa được cơ quan hải quan phát hiện, ông Âu Anh Tuấn cho biết vụ điển hình được Cục Hải quan TP HCM bắt giữ lô hàng của công ty TNHH B. Hàng hóa được tạm nhập từ Trung Quốc và tái xuất sang Mỹ.

"Cụ thể, doanh nghiệp khai báo hàng là cáp Internet. Nhưng qua kiểm tra thực tế lô hàng nhập khẩu, các sợi cáp quang mang hiệu Monster, trên bao bì sản phẩm có in sẵn dòng chữ Made in Vietnam" - ông Tuấn nhấn mạnh

Bộ Công thương vừa áp thuế chống bán phá giá một số sản phẩm nhôm, hợp kim nhập khẩu từ Trung Quốc - Ảnh: T.Đ.H

Hay Cục Hải quan Hải Phòng cũng vừa phát hiện một doanh nghiệp chế xuất 100% vốn đầu tư nước ngoài, nhập khẩu linh kiện từ Trung Quốc về Việt Nam. Doanh nghiệp chỉ lắp ráp đơn giản các cụm linh kiện để xuất sang nước thứ ba. Khi kiểm tra cơ sở sản xuất của doanh nghiệp, dây chuyền sản xuất thủ công, không có máy móc thiết bị dây chuyền sản xuất gì.

Khổ các doanh nghiệp làm ăn chân chính

Gian lận xuất xứ để lại những hệ lụy gì đối với Việt Nam, theo ông Claudio Dordi, nó làm tăng nguy cơ rủi ro cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính, có tính tuân thủ cao của Việt Nam. Vì đối với hải quan Hoa Kỳ có nguyên tắc chung là quản lý rủi ro.

Nên với hàng hóa từ thị trường có rủi ro cao thì sẽ phải được kiểm tra chặt chẽ, thủ tục phức tạp hơn. Do vậy, đối với DN làm ăn chân chính của VN sẽ có nguy cơ chịu sự kiểm soát chặt chẽ khi xuất vào Mỹ. Ngoài ra, các quốc gia khác, thị trường cũng cảnh giác với hàng hóa Việt Nam.

Giám đốc USAID Michael Greene đánh giá Hoa Kỳ là đối tác của Việt Nam trong việc cải thiện môi trường kinh doanh, tạo thuận lợi thương mại. Tuy nhiên, chuyển tải bất hợp pháp là mối quan ngại đối với Hoa Kỳ. Gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp và lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đang ảnh hướng đến mối quan hệ thương mại giữa hai nước.

Bà Vũ Thị Mai, thứ trưởng Bộ Tài chính, cho biết trước nguy cơ bị mượn đường và hàng hóa nước ngoài lợi dụng để đội lốt, giả mạo xuất xứ VN để xuất khẩu sang các nước đối tác trong FTA mà VN là thành viện nhằm hưởng thuế suất ưu đãi, Chính phủ Việt Nam đã có nhiều giải pháp ngăn chặn.

Như cơ quan Hải quan tăng cường kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ hàng hóa ngay tại cửa khẩu, kiểm tra sau thông quan các lô hàng, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu có nghi vấn về gian lận xuất xứ. Bên cạnh đó, cơ quan hải quan địa phương phối hợp với các cơ quan chức năng điều tra, xác minh năng lực sản xuất của doanh nghiệp.

Việt Nam phải mạnh tay với gian lận xuất xứ hàng hóa

TTO - Những năm tới, Việt Nam vẫn là thị trường hấp dẫn để thu hút đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực phân phối bán lẻ, du lịch và các lĩnh vực mới nổi. Tuy nhiên, VN cũng đang phải đối mặt với nạn gian lận xuất xứ hàng hóa.