Ông Nguyễn Đức Kiên trả lời báo chí bên hành lang Quốc hội - Ảnh: B.D.

"Vấn đề lớn nhất của ta là quá trình thực hiện dự án chứ không phải vướng luật. Quá trình chuẩn bị dự án của chúng ta chưa tốt. Nước ngoài dành 8 năm cho quá trình chuẩn bị nên họ chỉ tốn thêm 2 năm để thi công; trong khi đó chúng ta thì ngược lại" - ông Nguyễn Đức Kiên nói với Tuổi Trẻ Online bên hành lang Quốc hội ngày 28-5.

"Non kinh nghiệm"

* Hầu hết các đại biểu, các bộ ngành đều phàn nàn về sự chậm trễ tại các dự án trọng điểm sử dụng vốn đầu tư công?

Sự phàn nàn đó là thực tế. Chúng ta chia sẻ sự sốt ruột với Chính phủ, việc chậm trễ đã ảnh hưởng rất lớn đến tăng trưởng hằng năm nhưng đứng ở góc độ nghiên cứu thì cần có sự bình tâm nhìn nhận lại.

Nguyên nhân của việc chậm giải ngân vốn là nằm trong quy trình triển khai. Chúng ta lần đầu tiên triển khai Luật đầu tư công chỉ sau hai năm học tập kinh nghiệm. Với tư cách là người tham gia xây dựng Luật đầu tư công từ khóa 13 tôi, cho rằng nguyên nhân chậm trễ từ việc chúng ta còn thiếu kinh nghiệm triển khai dự án đầu tư công lớn hơn nguyên nhân từ việc luật có vấn đề.

* Thời gian vừa qua có nhiều dự án sử dụng vốn đầu tư công kém hiệu quả, theo ông nguyên nhân là từ đâu?

Các dự án đầu tư công kém hiệu quả đều được triển khai từ nhiệm kỳ trước. Còn nhiệm kỳ Quốc hội khóa 14 này chưa có dự án nào như thế. Vì thế chúng tôi thiên về hướng phân tích hiệu quả dòng vốn đầu tư công. Tôi lấy ví dụ: dự án metro Bến Thành - Suối Tiên đội dự toán lên gần gấp đôi thì chúng ta phải phân tích rõ nguyên nhân do dâu. Không nên nhìn con số đội lên rồi khẳng định rằng dự án đó không hiệu quả. 

Hiện nay trong Luật đầu tư công và Luật quản lý vốn tài sản nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp sản xuất kinh doanh chúng ta quy định rất rõ trách nhiệm hội đồng thành viên người quản lý phần vốn nhà nước, quy định trách nhiệm tới đâu trong các quyết sách hội đồng thành viên doanh nghiệp. Còn dự án 100% vốn ngân sách, từ ngân sách thì chúng ta cần nói rõ lại. 

"Dự án đầu tư công kém hiệu quả, chậm trễ không phải hoàn toàn do luật" - Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Đức Kiên khẳng định - Ảnh: B.D.

Ví dụ như ở 5 bệnh viện trọng điểm mà chúng ta đã dành hơn 20.000 tỉ đồng để đầu tư các bệnh viện tuyến cuối tại TP.HCM và Hà Nội, thực tế rất buồn là một số bệnh viện đến nay vẫn chưa đưa vào sử dụng. Tiền vốn đọng lại là gần 2.000 tỉ vẫn chưa được giải ngân trong lúc vốn thì đã ghi từ rất lâu rồi. Như thế thì chúng ta thấy rằng nguyên nhân không phải từ Luật đầu tư công mà vấn đề do người triển khai thực hiện.

Vì sao sân bay tư nhân làm nhanh hơn sân bay nhà nước?

* Chúng ta đã nói đến rất nhiều dự án kém hiệu quả, lần sửa Luật đầu tư công tại kỳ họp này nên thể hiện vấn đề này như thế nào?

Hiện nay tất cả các vấn đề về chịu trách nhiệm đối với từng vấn đề một tại Luật đầu tư công năm 2014 đã quy định rất rõ. Trình tự thủ tục, áp dụng như thế nào thì đã rõ hết, cứ thế mà áp dụng thôi. 

* Vậy theo ông thì vấn đề đang nằm ở đâu?

Có lẽ ở đây chúng ta phải thay đổi cách suy nghĩ. Đừng đổ lỗi cho thủ tục. Vấn đề là chúng ta đang tiêu tiền thuế của dân, một đồng của người dân cũng phải báo cáo để người dân nắm là chúng ta đang tiêu xài như thế nào? Mà muốn biết điều đó thì nhiệm vụ của chúng ta là phải rõ ràng, đầy đủ các trình tự thủ tục nên đừng có nói rằng chậm là do thủ tục quá nhiều. Tiền thuế bao nhiêu thì thủ tục cũng phải nói cho rõ. Đừng vin rằng cải cách hành chính rồi đổ rằng do thủ tục. Chúng ta phải đặt trách nhiệm của các tổ chức sử dụng tiền thuế, sau đó mới nói thủ tục như thế nào, đã làm đủ chưa?

Thử hình dung xem tiền viện trợ của các tổ chức quốc tế tại Việt Nam khi mà bạn có một bài báo cáo trước hội thảo thì người ta có đưa tiền trước cho tác giả không? Hay là khi tác giả báo cáo xong thì mấy tuần sau người ta mới trả tiền cho tác giả? Rõ ràng là không đơn vị nào đi trả trước tiền mà chưa nhận được báo cáo cả. 

Thế thì Luật đầu tư công của chúng ta cũng như thế thôi. Chúng ta cũng phải rằng đây là tiêu tiền của dân. Có đại biểu nói rằng sân bay Vân Đồn thì làm nhanh hơn sân bay Long Thành, nhưng đại biểu quên mất rằng cả 10 năm nay sân bay Vân Đồn đã nằm trong quy hoạch. Và một nhà đầu tư là tư nhân cũng như một Chính phủ thu nhỏ để quản lý đồng vốn. Việc quản lý đồng vốn của doanh nghiệp họ có đầy đủ ban bệ gồm đầu tư, kiểm toán, tài chính, họ quyết định hết. Còn chúng ta ở đây thì bộ chủ quản trình lên, rồi mới tới Bộ Kế hoạch ghi vốn, rồi mới tới Bộ Tài chính cân đối, xong rồi qua Kiểm toán khi quyết toán. 

Ở đây mọi sự so sánh đều tốt nhưng cũng đều có sự khập khiễng. 

"Muốn nhanh thì phải chuẩn bị dài hơi"

* Ông có tư vấn gì để tháo gỡ nút thắt này?

Tôi đã nói trước Quốc hội. Bây giờ chúng ta phải xem vướng ở khâu chuẩn bị đầu tư hay khâu triển khai? Trong báo cáo của Chính phủ thì chưa nêu rõ. Theo tôi thì vấn đề là chúng ta đang vướng ở khâu chuẩn bị đầu tư. 

"Phải có quá trình chuẩn bị tốt thì dự án đầu tư công mới nhanh được" - Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Đức Kiên nói - Ảnh: B.D.

Từ lập bản vẽ, rồi lập thiết kế bản vẽ, rồi tổ chức đấu thầu. Mà trong đấu thầu thì cái gì cũng phải đấu thầu, từ đấu thầu tư vấn, rồi đấu thầu thi công, tư vấn giám sát... mỗi lần đấu thầu như thế thì phải có trình tự nhất định. 

Cái vướng nhất bây giờ của sự chuẩn bị đầu tư là chúng ta chưa quan tâm lắm, nên chúng ta hơi đi ngược lại với xu hướng thế giới. Thế giới người ta đi trước đó 8 năm rồi thì sau đó mới chỉ mấy 2 năm để triển khai xây dựng. Trong khi đó chúng ta thì lại chuẩn bị chỉ 2 năm mà thi công tới 8 năm. Chậm là vì thế.