Như Quỳnh và Quang Khải trong vở Chuyện tình Khau Vai - Ảnh: Nguyễn Lộc

Nghe Quỳnh ca, xem Quỳnh diễn, có lẽ khán giả sẽ... bất ngờ khi biết cô không xuất thân từ gia đình hay vùng đất có “dây mơ rễ má” gì với cải lương.

Quỳnh là người dân tộc Cao Lan, cô sinh ra ở miền gái đẹp Tuyên Quang và chưa bao giờ biết đến Hà Nội cho đến khi...

Đam mê dẫn lối

Năm đó 2004, khi các bạn cùng trang lứa rộn ràng chuẩn bị hồ sơ thi đại học, cô bé Ninh Thị Như Quỳnh ngồi tần ngần trước tờ giấy đăng ký nguyện vọng. Vốn học khá văn và cũng thích viết, Quỳnh dự tính thi vào trường đại học khối C nào đó.

Rồi ngay phút quyết định, không hiểu sao Quỳnh ghi tên khoa kịch hát dân tộc Trường Sân khấu - điện ảnh Hà Nội. Mãi sau này Quỳnh bảo cũng không lý giải nổi... ai đã “cầm tay” mình ghi tên cái ngành học quá lạ lẫm với người dân huyện Sơn Dương nơi cô sinh sống.

Nghe Quỳnh tâm sự thì hóa ra cũng có nguồn cơn dẫn lối cô nàng đến cổng trường nghệ thuật. Quỳnh bảo hồi ở quê trong làng của Quỳnh có nhiều người dân tộc Cao Lan thích nghe cải lương. Bố của Quỳnh là... fan cuồng trong số đó.

Thời ấy cứ ra phố là ông mua băng cải lương (loại băng dây) về nghe, tua đi tua lại riết rồi băng nhão nhoẹt. Quỳnh “nhiễm” bố lúc nào không hay. Ngoài nghe băng, trưa trưa cô nàng bật Đài Tiếng nói VN tìm nghe cải lương.

Hồi học cấp II, cứ mỗi lần lên nương lên rẫy, ngó nghiêng ngó dọc không thấy ai là cô gái Cao Lan thay vì uyển chuyển trong điệu múa xúc tép hoặc các bài dân ca miền núi Tây Bắc thì lại mê mải với những điệu lý, câu hò, bài bản cải lương ngọt lịm của vùng đất Nam bộ xa xôi mà cô chưa bao giờ được đặt chân đến.

Không ai dạy ca, cứ nghe băng mà học theo nhưng bài bản, điệu lý nào Quỳnh cũng thuộc làu. Ngày đi thi, Quỳnh kể bố dẫn cô về Hà Nội, trước các vị giám khảo xa lạ Quỳnh lấy hết sức bình tĩnh hát bài Sương chiều, được kiểm tra hình thể, thẩm âm và rồi Quỳnh... đậu!

Thầy cô giáo hồi cấp III nghe chuyện tròn mắt ngạc nhiên: Con bé nhút nhát thế mà... cả gan mơ ước làm nghệ sĩ!

Cô đào “bạc tỉ”

Bốn năm học đại học, vì gia đình làm nông nên chỉ hỗ trợ được ít kinh phí. Được thầy cô giới thiệu nên Quỳnh đã đi hát sô. Cố gắng mua được chiếc xe đạp, cứ ở đâu có ai gọi Quỳnh lại lọc cọc đạp xe đi. Thù lao một buổi được 40.000 đồng, bữa nào trời mưa coi như thua lỗ vì tốn hết vào tiền xe ôm.

Tốt nghiệp năm 2008, Quỳnh may mắn được nhận về Nhà hát cải lương VN. Trầy trật một thời gian, cũng chỉ là cung nữ đèm đẹp đi vào đi ra cho... sáng đội hình.

Đến vở Trời Nam (năm 2009) đạo diễn Triệu Trung Kiên mới để ý “cất nhắc” Như Quỳnh từ cung nữ lên làm công chúa! Nhưng phải đến năm 2011 với vai Hồng Hà, Quỳnh mới có được vai nặng ký đầu tiên trong vở Lời thỉnh cầu của dòng sông.

Có nằm mơ cô gái dân tộc Cao Lan cũng không nghĩ đến một ngày mình trở thành đào chánh ở một nhà hát cải lương nổi tiếng nhất nhì cả nước. Vậy mà liên tục Như Quỳnh được nhận những vai chính và ấn tượng của đoàn 1.

Đặc biệt kể từ khi đạo diễn Triệu Trung Kiên thực hiện những vở cải lương hoành tráng với kinh phí đầu tư bằng tiền tỉ thì Như Quỳnh luôn là cái tên được chọn. Mọi người gọi đùa Quỳnh là cô đào... bạc tỉ cũng là vì thế!

Sau vai Hoa trong vở Mê cung (vở đoạt HCV Liên hoan sân khấu cải lương toàn quốc 2012), Quỳnh tiếp tục nhận vai nàng Út trong vở Chuyện tình Khau Vai (cuối 2013), tiếp đến là Ngọc Tô trong vở Mai Hắc Đế, cuối tháng 11-2015 là vai công chúa Ứng Thụy trong vở Vua Phật và mới đây đầu tháng 1-2016 là vai nữ chiến sĩ cách mạng Nguyễn Thị Minh Khai trong vở Hừng đông. Vở nào cũng tạo được dấu ấn và gây tiếng vang về mặt truyền thông.

Trong các vai diễn đó, cái tên nàng Út giờ hay được khán giả gọi thay cho tên cúng cơm của Như Quỳnh. Đây cũng là vai Quỳnh thích nhất. Vì nếu diễn viên khác sẽ phải vất vả lên miền núi tìm hiểu phong tục, tập quán để diễn cho ra nhân vật thì Quỳnh cứ thế bê nguyên... thân thế, con người của mình vào vở diễn. Quỳnh không diễn mà như đang sống lại, như được thở bằng ký ức quê nhà.

Như Quỳnh kết hôn đã hai năm nay với một anh chàng quay phim người Hà Nội rất... ù ù cạc cạc về cải lương. Thế nhưng từ ngày về chung một nhà với cô đào hát, khi rảnh rỗi anh chỉ khoái nghe... ca cổ!

Đã cùng Nhà hát cải lương VN lưu diễn mấy trăm suất đến nhiều vùng miền trên khắp cả nước, nhưng đến nay Quỳnh chưa bao giờ được biểu diễn phục vụ tại quê nhà. Quỳnh mong có một suất diễn ở Tuyên Quang vì cô biết ở đó có nhiều người dân tộc quê cô rất yêu mến cải lương như cô từng say đắm.

Cô đào cải lương người Cao Lan vẫn hằng mơ một ngày giọng hát mượt mà của mình sẽ được chấp chới trên những đồng ruộng bậc thang, luồn lách qua những khe suối và vang xa giữa núi rừng Sơn Dương bạt ngàn...

Như Quỳnh trong vở Mai Hắc Đế - Ảnh: Nguyễn Lộc “Tôi theo nghiệp diễn đến nay chắc cũng do tổ nghiệp muốn giữ chân tôi lại với nghề. Vì thật ra mấy lần tôi đã định buông bỏ do cuộc sống vất vả, do lận đận đường thi cử…, nhưng lần nào cũng có ai đó động viên, cho tôi lại niềm tin với nghề. Để sống được trong thời buổi đắt đỏ, tôi không thể trông chờ vào đồng lương ít ỏi của nhà hát mà phải phát huy hết khả năng. Tôi tìm thêm sô diễn, không có sô cải lương thì hát các bài hát dân tộc, các bài hát mang âm hưởng quê hương như Em đi trên cỏ non, Chiếc áo bà ba, Áo mới Cà Mau… Bình thường không có quá nhiều sô nhưng những dịp tết, lễ lạt cũng dễ thở!”. NHƯ QUỲNH