Một nhà máy thủy điện tại Đắk Nông - Ảnh: Tư liệu Tuổi Trẻ

Thanh tra Chính phủ (TTCP) xác định chủ tịch UBND tỉnh, thường trực UBND tỉnh, nhiều tập thể, cá nhân có liên quan đến các sai phạm.

TTCP đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo chủ tịch UBND tỉnh kiểm điểm làm rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân được nêu trong kết luận thanh tra.

Buông lỏng quản lý, nhiều sai phạm

Theo kết luận, quy hoạch sử dụng đất đến năm 2010, kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2006-2010 của tỉnh thiếu đồng bộ, cập nhật giữa các cấp, các ngành. Điều này dẫn đến việc quản lý, sử dụng đất theo quy hoạch, kế hoạch trên địa bàn gặp nhiều khó khăn, dẫn đến sai phạm.

Nhiều dự án, công trình sử dụng đất không đúng hoặc sai quy hoạch. Một số dự án, công tình đã được quy hoạch, giao đất, cho thuê đất nhưng không triển khai thực hiện được...  

Đáng chú ý là việc lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất 2006-2020 chậm, không đáp ứng được yêu cầu thực tiễn.

Công tác quản lý, sử dụng đất đai cũng được TTCP đánh giá biểu hiện sự buông lỏng quản lý trong một thời gian dài, có nhiều sai phạm, khuyết điểm. Việc quản lý, bảo vệ rừng còn nhiều yếu kém, nhiều hecta rừng bị phá.

Điển hình là việc UBND tỉnh tạm giao đất, rừng cho 5 doanh nghiệp nhưng không có quyết định giao đất, cho thuê đất, rừng...

UBND tỉnh cho thuê đất, giao đất, rừng cho 39 doanh nghiệp tư nhân nhỏ để thực hiện 40 dự án trồng cao su, trồng rừng, quản lý bảo vệ rừng nhưng các doanh nghiệp này yếu cả về tài chính và kỹ thuật, kinh nghiệm.

Đặc biệt, việc cho thuê diện tích đất, rừng lớn nhưng không phải thuê rừng, đấu giá rừng, được ưu đãi về tiền thuê đất (hàng chục năm sau mới phải nộp tiền thuê đất) gây thất thu cho ngân sách nhà nước.

Đáng chú ý, nhiều dự án thu hồi đất trong đó đang có người dân sinh sống, làm ăn ổn định nhưng không có phương án đảm bảo tái định canh, định cư cho người dân... tiềm ẩn xảy ra tình trạng bất ổn, bức xúc.

Điển hình là việc khiếu kiện về thu hồi đất ở, đất sản xuất của bà con vùng kinh tế mới tại huyện Đắk Mil gây khiếu kiện đông người, phức tạp. Trên địa bàn tỉnh được duyệt quy hoạch 75 thủy điện và một lượng lớn đất đai, trong đó có nhiều rừng được huy động cho các dự án.

Khi triển khai, một số lượng lớn gỗ, tài nguyên rừng bị hao hụt thất thoát. Hầu hết các dự án phải giải phóng mặt bằng nhưng ít quan tâm đến hạ tầng xã hội, giáo dục, y tế, ổn định đời sống cho người dân, đặc biệt đối với đồng bào dân tộc thiểu số.

Ngoài ra, phần lớn cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân được giao đất, rừng giao khoán nhưng không quản lý, bảo vệ được theo thỏa thuận dẫn đến hậu quả rừng bị phá, đất đai bị lấn chiếm. Nhà nước không thu được tiền thuê đất mà còn phải chi tiền ngân sách để hỗ trợ quản lý, bảo vệ.

TTCP đánh giá công tác này không có hiệu quả. Bên cạnh đó, việc tận thu, tận dụng gỗ và tài nguyên rừng khi giao đất, giao rừng, cho thuê đất để triển khai các dự án trên địa bàn có nhiều sơ hở, bất cập dẫn đến tình trạng một lượng lớn gỗ và tài nguyên rừng bị thất thoát.

Kiểm điểm trách nhiệm thường trực UBND tỉnh và nhiều sở, ngành

Đối với vấn đề tài chính, tình hình thực hiện các khoản thu về đất từ năm 2004-2011 có nhiều yếu kém, thiếu đồng bộ, thiếu thống nhất, sơ hở.

Các cơ quan chức năng của tỉnh không xác định đơn giá cho thuê đất, ký hợp đồng thuê đất trong một số dự án; không đấu giá rừng, xác định đơn giá rừng, ký hợp đồng cho thuê rừng ở hầu hết các dự án có sử dụng rừng. Nợ đọng tiền sử dụng đất, thuê đất chưa được đôn đốc thu về ngân sách.

TTCP xác định trách nhiệm để xảy ra các sai phạm, khuyết điểm được phát hiện qua thanh tra thuộc về chủ tịch UBND tỉnh, thường trực UBND tỉnh, giám đốc các sở TNMT, NN&PTNT, tài chính...

TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo chủ tịch UBND tỉnh kiểm điểm làm rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân có liên quan trong việc để xảy ra sai phạm và có hình thức xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

TTCP cũng kiến nghị việc kiểm tra, rà soát, chấn chỉnh một loạt vấn đề khác được phát hiện trong quá tình thanh tra. Về tài chính, kiến nghị chủ tịch UBND tỉnh ban hành các quyết định thu hồi hơn 64 tỉ đồng tiền thuê đất, nợ sử dụng đất...