Chế nhạc phong cách mới

Dường như khán giả trẻ đang nghiện trào lưu literal music video (chế nội dung nhạc khớp hình ảnh clip). Một sản phẩm âm nhạc khi ra thị trường thành "hit" ngay lập tức sẽ có một phiên bản nhạc chế được tạo bởi tên tuổi "hot" trên mạng xã hội, với nội dung ca từ bám sát hình ảnh clip. Những chế phẩm đó nhanh chóng được người trẻ lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội.

"Trời đang mưa, chậm thôi anh còn qua khúc này quay nhanh/ Sợ em ướt mà đạo diễn phim cứ kêu chậm tiếp nữa/ Tràm đang ca tiếp ở ngoài hiên/ Em vẫn đang hồn nhiên/ Quay phim làm Tràm phân thân sau đó em bị mờ". Đó là một đoạn chế lời từ ca khúc Em gái mưa (Mr.Siro sáng tác, ca sĩ Hương Tràm thể hiện) được đông đảo khán giả quan tâm thời gian qua.

Cơn sốt Em gái mưa phiên bản tả thực tung hoành mạng xã hội một thời gian khá dài, nhưng sau đó sự kiện ca khúc Đừng hỏi em của ca sĩ Mỹ Tâm ra mắt, và không nằm ngoài trào lưu literal music video, khán giả được dịp xem bản chế của ca khúc này: 

"Chị Mỹ Tâm xào rau/ Chị Mỹ Tâm múc cơm… rồi bỗng như ảo thuật gia thầy Phến bỗng dưng móc ra/ Xong Phến đeo vào tay Mỹ Tâm một chiếc lắc/ Thầy Phến tay đen bao nhiêu/Chị Mỹ Tâm trắng bấy nhiêu".

Trường hợp Em gái mưa, Đừng hỏi em có đến hơn chục phiên bản chế tràn lan trên mạng xã hội là điển hình cho thấy nhạc chế đã ăn sâu vào đời sống giới trẻ. 

Chỉ cần gõ tên các bài "hit" trên thị trường như Sống xa anh chẳng dễ dàng, Bao giờ lấy chồng, Anh muốn em sống sao… sẽ có hàng chục phiên bản nhạc chế kèm theo.

Nhà nhà chế, người người chế, từ vlog nổi tiếng đến sinh viên trong ký túc xá cũng ôm đàn chế nhạc. Chế từ vấn đề trai gái, học đường, ăn uống đến thời sự nóng hổi.

Diễn viên Huỳnh Lập trong "Em gái mưa phiên bản tả thực" - Ảnh chụp màn hình

Chế nhạc được gì, mất gì?

Xem qua các dị bản đó để thấy rằng đã qua thời nhạc chế văng tục, chửi bới đông đổng một nhân vật, sự kiện, vấn đề nhức nhối trong xã hội. Nếu như trước kia người trẻ chế nhạc để thỏa cái ngông trước cuộc đời thì giới trẻ hiện nay chế nhạc để kiếm tiền, nổi tiếng.

Vậy nên để chiếm được lòng tin, yêu thích, đặc biệt là lượt chia sẻ của cộng đồng, người chế nhạc đã sử dụng lời lẽ nhẹ nhàng hơn, bám sát nhu cầu xem - nghe của giới trẻ, tự quay clip theo dạng tâm sự tỉ tê một vấn đề dư luận xôn xao rồi hát đoạn nhạc chế từ "hit" đình đám. 

Nhật Anh Trắng (Trắng TV), Toàn Shinoda, Việt Johan, Củ Tỏi… là những cái tên nổi như cồn, sở hữu kênh YouTube "triệu view" nhờ chế nhạc, rồi sau đó nhanh chóng trở thành gương mặt quảng cáo cho các nhãn hàng.

Cũng dựa vào một số ca khúc "hit" đang "làm mưa làm gió" trên thị trường, Huỳnh Lập cùng êkip đầu tư làm hẳn thành dự án chế nhạc với máy móc, bối cảnh, trang phục "chuyên nghiệp" mức đầu tư kinh phí hơn trăm triệu đồng.

Diễn viên Huỳnh Lập đóng giả Hương Tràm trong "Em gái mưa phiên bản tả thực" - Ảnh chụp màn hình

"Tôi làm không mang tính thương mại mà làm vì đam mê, mang lại tiếng cười giải trí cho khán giả. Song thành thật mà nói tôi có nhà đầu tư và những sản phẩm đó cũng mang lại danh tiếng, "sô chậu" về sau cho tôi. 

Khi tôi thi game show có chế nhạc thì do thời điểm đó nghệ sĩ chưa siết chặt bản quyền, vả lại các ca khúc tôi chế (Huỳnh Lập chế bài Thật bất ngờ của ca sĩ Trúc Nhân trong vở Dưa hấu Mai An Tâm - PV) cũng là "hit" của bạn bè, đồng nghiệp thân quen. 

Còn bây giờ làm bất kỳ sản phẩm nào tôi cũng xin phép, làm giấy tờ cấp phép đàng hoàng mới dám thực hiện" - diễn viên Huỳnh Lập chia sẻ.

Không tránh khỏi có trường hợp nghệ sĩ chấp nhận để người khác chế ca khúc của mình xem như một cách thức nhân độ phủ sóng thêm mạnh mẽ. 

Nguyễn Thị Minh Châu (1993, An Giang) - "tác giả" của chế phẩm Chị Mỹ Tâm xào rau, cho biết: "Công việc của tôi là biên kịch, sau mỗi lần sản xuất MV tôi thấy sản phẩm nào được công chúng quan tâm thì viết một đoạn nội dung, chế lời vui vui tặng bạn bè trong êkip cũng như nghệ sĩ.

Mỹ Tâm phiên bản chế "Chị Mỹ Tâm xào rau" - Ảnh chụp màn hình

Trong buổi tối nọ, tôi ngồi nhẩm nhẩm câu hát Đừng hỏi em vì sao "vô" nhạc với Chị Mỹ Tâm xào rau nên chế lời thử một đoạn. 

Sau đó, mọi người bình luận bảo làm tiếp đi. Chị Mỹ Tâm sau khi xem cũng nhắn với anh đạo diễn thực hiện MV (đạo diễn Nguyễn Tuấn Anh tên thường gọi là Ka Waii - PV) là ‘làm tiếp đi, làm gì có một khúc vậy’. Đạo diễn chuyển lời chị Tâm đến tôi, thế là tôi làm thôi".

Nhạc chế có thể "mua vui vài trống canh", đáp ứng tính giải trí tức thời, nhưng về sau ảnh hưởng lớn đến khả năng thụ cảm nghệ thuật của khán giả. 

Nhật Anh Trắng là một trong những vlog hot trên mạng xã hội với việc chế ca khúc hit đình đám. Nhật Anh Trắng chế bài hát "Anh muốn em sống sao" thành "Anh muốn em ế sao" - Ảnh chụp màn hình

Chế nhạc là vi phạm pháp luật

Trước tình trạng nhạc chế được bộc những lớp áo mới như "chế văn minh", "chế sạch sẽ", "chế hợp thời" thì ông Đinh Trung Cẩn, giám đốc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam - chi nhánh phía Nam, khẳng định nhạc chế (được gọi là tác phẩm phái sinh) phải được sự cho phép của chủ sở hữu tác phẩm (tác phẩm gốc), nếu không, đều vi phạm bản quyền.

Ông Cẩn cho biết thời gian qua trung tâm đã có văn bản gửi đi nhiều đơn vị cảnh báo về tình trạng tác phẩm phái sinh không được sự đồng ý của chủ sở hữu tác phẩm là vi phạm, nhưng tình trạng nhạc chế vẫn tràn lan không có dấu hiệu nguôi.

Bạn Trần Thị Thùy Linh (nhân viên truyền thông, quận 8, TP.HCM) thắc mắc: "Hiện nay game show bùng nổ như ngựa bất kham, trong những chương trình đó có chế nhạc chọc cười thì nghệ sĩ hay nhà đài đã xin phép tác giả chưa?".

Một trong những chương trình có số lượng nhạc chế khá nhiều là Gặp nhau cuối năm. Trong chương trình, các táo quân thường chế lời bài hát để phản ánh tình trạng xã hội lên Ngọc Hoàng, ví dụ: "Hôm qua em đến trường bạn đánh em gần chết í i…" được chế từ ca khúc Đi học để lên án nạn bạo lực học đường.

Về sự việc này, đạo diễn Đỗ Thanh Hải cho biết: "Lựa chọn, sử dụng ca khúc của các nhạc sĩ và chế lời mới trong chương trình Gặp nhau cuối năm, êkip đều xin phép nhạc sĩ và nói rõ mục đích, nội dung. Nhạc sĩ (hoặc người đại diện) đồng ý thì chúng tôi mới sử dụng".

Theo luật sư Võ Thanh Khương, giám đốc Công ty luật TNHH Logic & Cộng sự, trường hợp ca sĩ Mỹ Tâm - tác giả ca khúc Đừng hỏi em - đồng ý cho bạn trẻ Nguyễn Thị Minh Châu viết chế lời ca khúc này là không vi phạm pháp luật, không xâm phạm quyền tác giả căn cứ vào các quy định tại Điều 28 Luật sở hữu trí tuệ.

Tuy vậy, bao lâu nay ca sĩ Việt vẫn thường kêu gào nạn chế nhạc là "ăn cắp" thành quả lao động của người khác, ảnh hưởng đến sự phát triển âm nhạc, thì bây giờ với mục đích để quảng bá ca khúc hay "làm cho vui vui" đã đặt dấu chấm hỏi trong lòng dư luận, phải chăng vì tư lợi trước mắt một bộ phận nghệ sĩ đã thỏa hiệp với nạn chế nhạc?