Tỉ phú Petro Poroshenko là ứng viên hàng đầu cho vị trí tổng thống Ukraine - Ảnh: AFP

Cuộc bầu cử được giới phân tích coi là bước quan trọng để Kiev vượt qua cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay. Chìa cành ôliu, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tuyên bố sẽ tôn trọng kết quả bầu cử và tỏ ý sẵn sàng “làm việc với thể chế dân cử mới”. Ông Putin dù vậy yêu cầu phương Tây phải tôn trọng lợi ích của Nga tại Ukraine.

Theo AFP, các địa điểm bỏ phiếu mở cửa lúc 8g sáng (giờ địa phương). Cử tri đi bầu rất đông ở thủ đô Kiev và các thành phố, thị trấn miền tây. Ước tính Ukraine có 36 triệu cử tri, nhưng các tay súng ly khai đã đe dọa sẽ dùng vũ lực để ngăn chặn hoạt động bỏ phiếu ở vùng Donetsk và Luhansk, nơi có 5 triệu cử tri.

Một số nguồn tin khẳng định chỉ có bảy điểm bỏ phiếu mở cửa ở cả vùng Donetsk và hai điểm tại vùng Luhansk. Một số cư dân Donetsk tuyên bố “Ukraine đã là một quốc gia khác” và cuộc bầu cử này không liên quan đến họ. Báo Kiev Post dẫn lời một số người ở Donetsk và Luhansk tiết lộ họ cũng muốn đi bầu cử nhưng không biết bỏ phiếu ở đâu và sợ bị các tay súng ly khai tấn công. Do đó không khí ở các thành phố miền đông hôm qua rất tĩnh lặng.

“Bảo vệ Ukraine”

Phương Tây xác định cuộc bầu cử tổng thống là bước quan trọng để Kiev được công nhận về mặt pháp lý, qua đó giúp ngăn chặn nguy cơ Ukraine tan rã. Hôm qua quyền Thủ tướng Arseniy Yatsenyuk kêu gọi cử tri Ukraine hãy đi bỏ phiếu để “bảo vệ đất nước” đang rơi vào khủng hoảng. “Kết quả bầu cử sẽ phản ánh nguyện vọng của người dân Ukraine từ phía tây, đông, bắc cho đến nam” - ông Yatsenyuk nhấn mạnh.

Nhà chức trách Ukraine đã triển khai 55.000 cảnh sát và 20.000 người tình nguyện khắp cả nước để đảm bảo an ninh. Khoảng 1.200 nhà quan sát quốc tế đã có mặt ở Ukraine để theo dõi cuộc bầu cử. Tuy nhiên các nhà quan sát đã rút hết khỏi vùng Donetsk do lo ngại nguy cơ mất an toàn.

Giới quan sát nhận định “vua chocolate” Petro Poroshenko nhiều khả năng sẽ chiến thắng. Tạp chí Mỹ Forbes ước tính ông chủ đế chế chocolate Ukraine sở hữu khối tài sản trị giá 1,3 tỉ USD. Đứng sau ông Poroshenko là “nữ hoàng khí đốt” Yulia Tymoshenko. Là đối thủ truyền kiếp của tổng thống bị lật đổ Viktor Yanukovich, bà Tymoshenko có thể được hưởng lợi từ việc 5 triệu cử tri vùng Donetsk và Luhansk không thể đi bỏ phiếu. Tuy nhiên bà là nhân vật gây nhiều tranh cãi và bị mang tiếng tham nhũng. Các ứng cử viên còn lại hầu như không có cơ hội.

Đường dài phía trước

Dù ai lên làm tổng thống Ukraine cũng sẽ phải đối mặt với những thách thức vô cùng to lớn, đầu tiên là làn sóng ly khai ở các tỉnh miền đông chưa hề có dấu hiệu lắng dịu. Sẽ không dễ để tân tổng thống Ukraine thúc đẩy việc thông qua các luật mới tại một quốc hội đang bị chia rẽ. Mới đây Quốc hội Ukraine đã bỏ phiếu giảm quyền lực của tổng thống. Tân tổng thống sẽ không còn quyền bổ nhiệm thủ tướng và sa thải nội các.

Quốc hội Ukraine cũng đã thông qua bản ghi nhớ kêu gọi trao thêm quyền lực cho chính quyền địa phương nhằm giảm căng thẳng. Đây sẽ là nhiệm vụ khẩn cấp đối với tân tổng thống. Hơn nữa, chính quyền mới còn phải hàn gắn mối quan hệ đã đổ vỡ với Nga trong khi hướng đất nước theo con đường thân phương Tây. Ukraine không thể chọn giải pháp đối đầu với người hàng xóm hùng mạnh.

Trước mắt, Kiev sẽ phải đàm phán với Matxcơva về nguồn cung khí đốt. Trước đó điện Kremlin đã đe dọa sẽ dừng cung cấp khí đốt nếu Ukraine không trả nợ vào tháng 6. Một lượng lớn khí đốt Nga chảy qua Ukraine tới Đức và các khách hàng châu Âu, do đó Ukraine đóng vai trò quan trọng trong mối quan hệ giữa Nga và Liên minh châu Âu (EU). Vì vậy, EU sẽ buộc Kiev phải đối thoại với Matxcơva.

Chính phủ mới cũng phải tìm cách khôi phục nền kinh tế đang suy thoái nghiêm trọng và bị đè nặng thêm vì nạn tham nhũng thâm căn cố đế và khoản nợ khí đốt Nga lên đến 3,5 tỉ USD. Quỹ Tiền tệ quốc tế đã cho Ukraine vay 17 tỉ USD, tuy nhiên Kiev sẽ phải thực hiện những biện pháp cải tổ kinh tế hết sức ngặt nghèo theo các điều kiện phương Tây đưa ra.

------------------------------------

* Tin bài liên quan:

Bầu cử tổng thống Ukraine: đi tìm sự “chính danh”Tổng thống Nga Putin cam kết tôn trọng bầu cử Ukraine“Vua sôcôla” đối đầu “nữ hoàng khí đốt” Vitali Klitschko chính thức tranh cử tổng thống UkraineDân Ukraine bầu tổng thống trong bất ổn