Người cao tuổi mua sắm tại Maiya Takizawa, một cửa hàng tạp hóa ở tỉnh Iwate, Nhật Bản. Ảnh: kyodonews.net

Khi Nhật Bản tìm cách kích thích chi tiêu của người tiêu dùng thông qua tăng lương, một vấn đề rõ ràng đã xuất hiện "tăng lương không mang lại nhiều lợi ích cho người về hưu".

Với tỷ lệ người về hưu ở mức cao trong cơ cấu nhân khẩu học của Nhật Bản, việc khuyến khích người già chi tiêu sẽ rất quan trọng nếu Nhật Bản muốn thoát khỏi tình trạng giảm phát ảm đạm.

Một người đàn ông ngoài 70 tuổi ở Yokohama, phía Nam Tokyo, nói: "Tôi ngại chi tiêu mạnh tay khi nghĩ về tương lai của mình". Mặc dù sẵn sàng chi tiêu cho những thứ như quà cho cháu, nhưng ông có xu hướng tránh những khoản mua sắm lớn.

Người cao tuổi chiếm tỷ trọng ngày càng tăng trong tiêu dùng cá nhân ở Nhật Bản. Chi tiêu hàng tháng của các hộ gia đình mà chủ hộ là người từ 65 tuổi trở lên trung bình ở mức 211.780 yen (1.450 USD) vào năm 2022, chiếm khoảng 39% tổng chi tiêu toàn quốc. Con số này gần gấp đôi tỷ lệ của họ là khoảng 23% vào năm 2002. Khi Nhật Bản già đi, tỷ lệ chi tiêu của người già có xu hướng cao hơn.

Theo ước tính của Takuya Hoshino, nhà kinh tế học tại Viện nghiên cứu Dai-ichi Life, 1/3 tổng mức tiêu thụ của Nhật Bản năm ngoái đến từ các hộ gia đình mà chủ hộ những người cao niên trung bình 74,5 tuổi, được coi là những người hưu trí.

Tiêu dùng cá nhân đóng góp khoảng 50% tổng sản phẩm quốc nội danh nghĩa của Nhật Bản, tương đương 556.000 tỷ yen (3.800 tỷ USD theo tỷ giá hối đoái hiện tại) vào năm 2022. Do đó, khoảng 15% GDP của Nhật Bản là do tiêu dùng của các hộ gia đình có chủ hộ là người hưu trí.

Chỉ số giá tiêu dùng lõi (không tính các mặt hàng thực phẩm và năng lượng dễ biến động) của Nhật Bản đã tăng hơn 3% trong tháng thứ 10 liên tiếp trong tháng 6/2023. Theo Rengo, liên đoàn lao động lớn nhất Nhật Bản, mức tăng lương được thống nhất trong các cuộc đàm phán quản lý lao động mùa Xuân năm nay trung bình là 3,58%, mức tăng lớn nhất trong 30 năm. Thế nhưng những lợi ích của việc tăng lương này không đến được với những người hưu trí, những người đã thấy các khoản trợ cấp hưu trí của họ đang bị xói mòn do lạm phát.

Trong năm tài chính 2023, những người trên 68 tuổi đã nhận lương hưu sẽ thấy các khoản thanh toán tăng 1,9% so với năm trước. Mức tăng đầu tiên trong ba năm được cho là do giá cả tăng vào năm 2022. Tuy nhiên, do trợ cấp hưu trí được thiết kế để không tăng nhanh hơn lạm phát nên các khoản chi trả cho người hưu trí giảm theo giá trị thực, với dự báo lạm phát ở mức 2,5% trong năm nay.

Trong khi đó, các hộ gia đình Nhật Bản do người lớn tuổi chủ hộ thường có tài sản tài chính dồi dào. Một cuộc khảo sát của chính phủ năm 2019 cho thấy các cặp vợ chồng trên 65 tuổi đã kết hôn và nghỉ hưu có tài sản tài chính trung bình là 19,15 triệu yen, cao hơn 6,36 triệu yen so với mức trung bình của tất cả các hộ gia đình.

Gần 70% tổng số tài sản tài chính thuộc sở hữu của các hộ gia đình mà chủ hộ từ 65 tuổi trở lên ở dạng tiền mặt và tiền gửi ngân hàng, những tài sản này sẽ giảm giá trị khi giá cả tăng. Tuy nhiên, vấn đề chính là người cao niên không muốn tiêu tiền vì lo lắng về tương lai, lý do là thật khó để biết họ sẽ cần bao nhiêu tiền cho chi phí sinh hoạt và y tế cho phần còn lại của cuộc đời.

Những người từ 65 tuổi trở lên chiếm 28,6% dân số ở Nhật Bản vào năm 2020, so với 21,7% ở Đức, 16,6% ở Mỹ và 15,8% ở Hàn Quốc. Có rất nhiều giải pháp tiềm năng cho vấn đề tiêu dùng yếu của người cao tuổi, bao gồm cả việc hình thành tài sản lớn hơn và làm việc lâu hơn.

Khi Nhật Bản tiếp tục vật lộn với nhu cầu tiêu dùng yếu, chìa khóa để tránh tình trạng giảm phát quay trở lại là liệu những người lớn tuổi có thể gạt bỏ những lo lắng về tương lai sang một bên và mở rộng hầu bao hơn một chút hay không./.