Nói là “đáng hoan nghênh” vì bộ đã công bố một số chủ trương, trong đó nổi lên hai vấn đề quan trọng. Đó là điều chỉnh chương trình và sách giáo khoa phổ thông theo hướng giảm tải “nhằm tinh giản, phù hợp hơn với điều kiện và yêu cầu giáo dục”. Đồng thời đổi mới việc tổ chức kỳ thi tốt nghiệp THPT “trên tinh thần phân cấp mạnh hơn cho các địa phương... để phù hợp với điều kiện thực tế cho từng vùng miền”.

Có thể coi đây là món quà khéo chọn mà lãnh đạo Bộ GD-ĐT gửi đến toàn ngành phổ thông trong ngày khai giảng năm mới. Thế nhưng xin nói thật, những quyết định hợp lòng dân như thế này lẽ ra phải được đưa ra sớm hơn nhiều nếu bộ sát với thực tiễn của ngành, thật sự lắng nghe và cảm thông với “tiếng kêu dậy đất” của hàng trăm ngàn thầy cô đứng lớp từ nhiều năm nay.

Điều quan trọng hơn, những quyết định mới này của bộ, như trên đã nói, thật đáng quý, nhưng mới chỉ là hai trong nhiều tồn đọng lưu niên của ngành giáo dục và là “cành”, là “ngọn” chứ chưa phải là vấn đề thật sự chủ chốt, có ý nghĩa “gốc, rễ”. Cái mà bất cứ ai quan tâm đến giáo dục muốn có là một kịch bản tổng thể, một kế hoạch căn cơ để đổi mới nền giáo dục “căn bản và toàn diện” như nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ XI đã xác quyết.

Tất nhiên, một văn kiện - gọi đúng tên là “cải cách giáo dục” - có tầm quan trọng đặc biệt đến cả tương lai của dân tộc như thế không dễ có trong một sớm một chiều và càng không thể tung ra một cách hấp tấp như dự án “Đổi mới chương trình và sách giáo khoa” cách đây chưa lâu. Thế nhưng đã có một quá trình chuẩn bị, một bộ máy chuyên gia đông đảo và không ít người có thực tài, có tâm huyết lại có được định hướng xác đáng của Đảng, Bộ GD-ĐT cũng không thể để kéo dài quá mức công việc này.

Mọi người - trong và ngoài ngành giáo dục - rất muốn biết quan niệm của những người đang điều hành con tàu giáo dục “siêu trường, siêu trọng” về triết lý giáo dục, mục tiêu giáo dục của từng cấp, từng hệ.

Chỉ khi minh định những vấn đề “căn bản” - chữ dùng trong Nghị quyết Đảng - như thế, mới có cơ sở để giải quyết “toàn diện” những nhiệm vụ trọng yếu, cụ thể của hoạt động giáo dục như: cấu trúc của từng bậc, từng cấp (có bao nhiêu năm cho tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông; có phân ban ở bậc trung học phổ thông... để từ đó có căn cứ biên soạn chương trình và sách giáo khoa...), về phân cấp quản lý (chức năng và quyền hạn của cấp bộ, cấp sở, cấp phòng, cấp trường; các trường đại học được quyền tự chủ đến đâu...), về loại hình đào tạo (chính quy, tại chức, từ xa, công lập và ngoài công lập; trường Việt và hệ thống trường quốc tế hoặc hợp tác với quốc tế...), về tổ chức thi cử (thi tốt nghiệp trung học phổ thông và thi tuyển sinh đại học - cao đẳng, vẫn là 2 hay nên thu gọn “2 trong 1”?).

Việc thanh tra, giám sát, hậu kiểm các hoạt động tổ chức thi cử, từ thi tốt nghiệp trung học phổ thông đến việc học và bảo vệ những học vị cao - thạc sĩ, tiến sĩ - mà lâu nay bị buông lỏng, dẫn đến tình trạng có một tỉ lệ không nhỏ, nhất là trong hệ thống quan chức các cấp - các thạc sĩ dỏm, tiến sĩ giấy rất mang tiếng, làm mất lòng tin của xã hội...

Mới chỉ lược kể không đầy đủ hàng loạt nội dung quan trọng cần được giải quyết như trên đã đủ thấy những gì Bộ GD-ĐT công bố đầu năm học này, tuy thiết thực, bổ ích nhưng mới chỉ là sự đổi mới khá khiêm tốn. Thực trạng tụt hậu của nền giáo dục, không nói ai cũng rõ, đã ảnh hưởng nghiêm trọng như thế nào đến sự phát triển toàn diện của đất nước, đến khát vọng “dân giàu nước mạnh” của dân tộc.

Sự chuyển động của ngành giáo dục nhất thiết phải tăng tốc, chất lượng quản lý của ngành phải được nâng cấp. Nhiệm vụ hoạch định đường hướng phát triển, mà việc tổ chức thành công sự nghiệp cải cách giáo dục hôm nay là một thách thức. Vượt qua, đạt được mục tiêu quan trọng đó hay không, thời gian sẽ trả lời. Quả thật, “ngổn ngang trăm mối bên lòng”!