Tuy nhiên, nội dung của kế hoạch này, theo tiết lộ từ các nguồn thạo tin, đang khiến Kiev lo ngại: thuyết phục Ukraine chấp nhận nhượng lại một phần lãnh thổ cho Nga, cũng như bất ngờ từ chối cung cấp tên lửa hành trình Tomahawk dù trước đó ông Trump đã "bật đèn xanh".

Công nhận hiện trạng?

Nhiều nguồn tin của cả tờ Telegraph và Financial Times cho biết cuộc gặp giữa ông Trump và ông Zelensky tại Nhà Trắng cuối tuần qua diễn ra trong không khí gay gắt hiếm thấy. 

Ông Trump, chỉ một ngày sau cuộc điện đàm kéo dài với ông Putin, đã yêu cầu Kiev chấp nhận các điều kiện hòa bình mà Nga đề xuất, đồng thời cảnh báo rằng "nếu muốn, ông Putin có thể hủy diệt Ukraine".

Các quan chức châu Âu được thông báo về cuộc họp cho biết ông Trump đã gạt bản đồ chiến trường sang một bên, nhắc lại hàng loạt luận điểm mà ông Putin từng nêu - từ việc yêu cầu Ukraine rút quân khỏi vùng Donbass đến "đóng băng" chiến tuyến hiện nay. 

Ông nói với ông Zelensky rằng Kiev đang "thua cuộc" và khuyên "hãy chấp nhận thực tế", dù tháng trước ông viết rằng Kiev có thể chiến thắng và lấy lại các lãnh thổ bị Nga chiếm đóng.

Đối với Kiev, nỗi thất vọng lớn nhất không chỉ đến từ lập trường hòa hoãn của Mỹ, mà còn từ việc ông Trump bất ngờ rút lại ý định cung cấp tên lửa hành trình tầm xa Tomahawk vốn đã được ông Trump từng nhiều lần phát tín hiệu sẵn sàng chuyển cho Kiev. 

Nhưng chỉ sau cuộc gọi với ông Putin, nhà lãnh đạo Mỹ bất ngờ đổi giọng: "Tomahawk là vũ khí rất nguy hiểm, có thể gây leo thang xung đột. Hy vọng chúng ta có thể kết thúc chiến sự mà không cần nghĩ về nó".

Sau khi kết thúc cuộc họp với nhà lãnh đạo Ukraine, ông Trump đã đăng tải tuyên bố trên mạng xã hội Truth Social rằng: "Họ nên dừng lại ở vị trí hiện nay. Hãy để cả hai bên cùng tuyên bố chiến thắng, và để lịch sử phán xét phần còn lại". 

Phát biểu tưởng chừng trung dung ấy lại bị giới quan sát nhận xét đây chính là lời kêu gọi công nhận hiện trạng - đồng nghĩa với việc cho Nga giữ nguyên phần lãnh thổ đang kiểm soát của Ukraine.

Về bản chất, kế hoạch hòa bình "kiểu Trump" không phải một sáng kiến trung lập, mà là sự chuyển dịch trong cách tiếp cận của Washington: từ việc hậu thuẫn Ukraine tới cùng thời Tổng thống Joe Biden, sang thúc ép Kiev chấp nhận kiểu "ngoại giao thỏa hiệp" thời ông Trump. 

Dù vậy, tính khả thi của "ngoại giao thỏa hiệp" vẫn rất thấp - không chỉ vì lập trường cứng rắn của Ukraine, mà còn vì nó làm xói mòn lòng tin của phương Tây vào vai trò lãnh đạo của Mỹ.

Nga "xoa dịu" cái tôi của ông Trump

Theo New York Times, ông Putin đã đầu tư hàng chục giờ để lấy lòng ông Trump - từ những cuộc gọi chúc mừng sinh nhật cho tới đề xuất hợp tác thương mại, thậm chí gợi ý một "đường hầm Putin - Trump" nối Alaska (Mỹ) với vùng Viễn Đông (Nga). 

Mục tiêu, theo các nhà quan sát, là "giữ ông Trump ở bàn đối thoại càng lâu càng tốt". Và kết quả đã thấy rõ: Nhà Trắng tạm ngừng kế hoạch cung cấp Tomahawk, còn Matxcơva có thêm thời gian bước tới ở chiến tuyến.

"Ông Putin đã học cách "xoa dịu cái tôi" của ông Trump" - ông Alexander Gabuev, Giám đốc Trung tâm Nga - Á - Âu của Viện Carnegie, nhận xét. "Chỉ cần có thêm một tháng, thì với Matxcơva, đó đã là khoản đầu tư có lời".

Dù việc nhượng bộ lãnh thổ được xem là "lằn ranh đỏ" với Ukraine, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng trong trường hợp tệ nhất buộc Kiev phải chấp thuận các điều khoản do ông Trump đưa ra, hệ quả sẽ vượt xa phạm vi lãnh thổ và đặt ra thách thức đối với toàn bộ cấu trúc an ninh châu Âu.

Trước hết, việc "dừng lại ở vị trí hiện nay" đồng nghĩa với việc Kiev buộc phải công nhận quyền kiểm soát thực tế của Nga tại các vùng đang do lực lượng Matxcơva nắm giữ, qua đó hợp thức hóa kết quả của chiến dịch quân sự đặc biệt mà Nga phát động. Điều này chẳng khác nào biến những nỗ lực chiến đấu bảo vệ chủ quyền đất nước của Ukraine trở thành vô nghĩa.

Một số chuyên gia quốc phòng cũng lo ngại rằng việc Washington từ chối cung cấp tên lửa Tomahawk, cùng khả năng hạn chế viện trợ trong tương lai, có thể khiến Kiev mất lợi thế chiến thuật quan trọng. 

Không có vũ khí tầm xa, Ukraine sẽ khó duy trì khả năng răn đe và buộc phải ở thế phòng thủ, phụ thuộc vào thiện chí của Matxcơva trong việc duy trì ngừng bắn. Nếu Nga tận dụng thời gian hòa hoãn để củng cố lực lượng, Kiev có nguy cơ đối mặt với đợt tấn công mới trong vị thế yếu hơn.

Trên bình diện chính trị nội bộ, việc nhượng lãnh thổ là một rủi ro khổng lồ. Tổng thống Zelensky có thể đánh mất uy tín và đối mặt với làn sóng phản đối dữ dội trong nước, hoặc tệ hơn nữa là buộc phải từ chức. 

Ngay cả trong kịch bản lạc quan nhất khi thỏa thuận hòa bình được ký kết, khả năng duy trì hòa bình lâu dài vẫn đáng nghi ngờ. Nếu Nga không thực sự tôn trọng cam kết, còn Ukraine đã mất đất và giảm viện trợ, "hòa bình" có thể chỉ là một giai đoạn tạm nghỉ trước khi xung đột bùng phát trở lại.

Ông Zelensky bác đề nghị của ông Trump, tuyên bố 'không nhượng lãnh thổ'

Ông Zelensky nhấn mạnh chỉ có áp lực mới buộc Nga dừng lại, đồng thời cảnh báo mọi sự nhân nhượng sẽ chỉ khiến Matxcơva càng thêm lấn tới.