Ngạc nhiên với nghề làm heo đất cho mùa Tết Nguyên đán

TUYẾT KIỀU

TTO - 5 hộ gia đình ở Khánh Lợi, Tân Phước Khánh, thị xã Tân Uyên, tỉnh Bình Dương thầm lặng gìn giữ nghề làm heo đất đã hơn 20 năm.

Bà Đỗ Thị Thu Thanh khoét lỗ tiền trên heo đất - Ảnh: TUYẾT KIỀU

Trên 12 giờ đồng hồ mỗi ngày là khoảng thời gian làm việc của người làm heo đất.

Hiện nay, 5 hộ gia đình còn duy trì sản xuất heo đất tại Tân Phước Khánh là: gia đình ông Nguyễn Văn Nhàn (51 tuổi), gia đình ông Phan Văn Hiệp (55 tuổi), gia đình ông Trần Ngọc Nguyên (45 tuổi), gia đình ông Trần Quốc Nam (65 tuổi) và gia đình ông Lý Phú Cường (55 tuổi).

Mỗi tháng, mỗi hộ nung heo đất từ 3 đến 4 lò, mỗi lò có từ 1,500 đến 2.000 heo đất đủ loại. Nếu phân theo kích thước thì heo đất được phân làm 4 loại: cốc, trung, lỡ, đại.

“Heo đất bán chạy vào dịp cuối năm đến đầu năm sau vì nhu cầu mua heo đất của người dân tăng cao. Dịp cuối năm người dân đập heo đất cũ và mua heo đất đón năm mới, tiền tiết kiệm được dùng để chi tiêu dịp Tết Nguyên đán nhiều hơn.”

Ông Nguyễn Văn Nhàn (51 tuổi) - người làm nghề sản xuất heo đất lâu năm nhất tại Tân Phước Khánh

Mùa thấp điểm của nghề làm heo đất là các tháng mùa mưa, vì trời ít nắng heo đất sẽ khó khô nhanh và sức mua không cao. Thu nhập của nghề đủ sống, người làm nghề lấy công làm lời là chính.

Khi được hỏi về người kế nghiệp, chỉ có 1/5 gia đình là có người tiếp nối nghề làm heo đất. Các hộ còn lại cho rằng nghề làm heo đất rất vất vả, không muốn con cái theo nghề, đồng thời tùy theo nguyện vọng của con, họ sẽ không ép buộc.

Họ mong ước trong năm Kỷ Hợi 2019 sắp đến: "Mọi người có đầy đủ sức khỏe để theo nghề. Nghề làm heo đất được duy trì và phát triển. Giá bán heo đất ổn định và tăng lên để người làm heo đất có thêm thu nhập."

Quy trình làm heo đất tại Tân Phước Khánh như sau:

Tạo "hồ" làm heo đất:

Những nguyên liệu cần mua là đất, củi, keo và khuôn. Lấy đất từ Nam Tân Uyên và một số nơi khác tại Bình Dương, sau đó hòa trộn nước và keo thông qua máy quay trở thành hỗn hợp "hồ".

Ông Nguyễn Văn Nhàn đổ đất vào lu đựng nước ngâm cho mềm, sau đó cho trút vô máy quay tạo thành hỗn hợp “hồ” làm heo đất - Ảnh: TUYẾT KIỀU

Rót vô khuôn heo đất:

Đổ "hồ" vô các khuôn, chờ 10 phút sau đó trút hồ còn dư để heo đất được rỗng bên trong. Tùy theo độ dày vỏ heo đất mà thực hiện thao tác đổ và trút "hồ" thêm một lần nữa. Sau 4 giờ đồng hồ tiếp theo, heo đất sẽ khô lại.

Ông Lý Phú Cường và Bà Trần Thị Xuân Thủy đổ và trút hồ từ khuôn heo đất - Ảnh: TUYẾT KIỀU

Tháo khuôn:

Gỡ dây đã được buộc khuôn ra, sau đó tháo khuôn từ từ, đắp đất lên những chỗ còn hở sau khi tháo khuôn của heo đất.

Chị Phan Thảo Vy tháo khuôn heo đất tại gia đình - Ảnh: TUYẾT KIỀU

Làm nguội:

Là công đoạn khoét lỗ tiền và gọt tỉa những phần dư thừa do tháo khuôn.

Ông Lý Phú Cường khoét lỗ tiền trên heo đất - Ảnh: TUYẾT KIỀU

Phơi nắng cho heo đất khô:

Trước khi đưa vào lò nung, heo đất cần được phơi khô để có chất lượng sau nung tốt nhất.

Bé Duyên và bạn trong xóm trò chuyện về heo đất được phơi nắng - Ảnh: TUYẾT KIỀU

Xếp heo đất vô lò:

Việc xếp heo đất vô lò cần sự cẩn thận vì heo đất đủ loại kích cỡ được xếp xen kẽ với nhau.

Ông Lý Phú Cường xếp heo đất vào lò - Ảnh: TUYẾT KIỀU

Nung heo đất:

Đây là giai đoạn mất nhiều thời gian nhất vì tốn hơn 10 giờ đồng hồ, lò được đốt lửa liên tục.

Mở cửa lò: Làm nguội lò trước khi lấy toàn bộ heo đất ra.

Lấy heo đất ra khỏi lò: Xếp theo từng loại heo đất theo thứ tự để dễ di chuyển lên xe tải.

Xếp heo đất lên xe tải để vận chuyển đến cơ sở vẽ heo đất: Các cơ sở vẽ heo đất của 5 hộ gia đình tại địa phương khá xa, tận Lái Thiêu, thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương.

Ông Phan Văn Hiệp (55 tuổi) xếp heo đất lên xe tải để chở đến cơ sở vẽ heo đất ở P.Lái Thiêu - Ảnh: TUYẾT KIỀU

Tô sắc cho heo đất:

Nghề vẽ heo đất đa phần tập trung tại Lái Thiêu, thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. Heo đất sẽ được trang trí đầy màu sắc bởi bàn tay sáng tạo của người thợ vẽ lành nghề tại vùng đất này.