Về diễn biến thời tiết tại Nam Bộ trong mùa khô 2017, các chuyên gia khí tượng thủy văn nhận định, Nam Bộ vừa trải qua thời kỳ El Nino kéo dài lịch sử từ những tháng cuối năm 2014 đến nửa đầu năm 2016. Vì vậy, mùa khô năm 2015 và 2016, tình trạng hạn mặn xảy ra nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn, nhất là ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Sau đợt El Nino kéo dài là một giai đoạn được gọi là pha trung tính trước khi chuyển sang thời kỳ La Nina. Trong giai đoạn pha trung tính, mùa mưa kéo dài, lượng mưa cao, thường xuyên xảy ra mưa trái mùa trong mùa khô.

Theo số liệu tổng hợp, từ tháng 1 đến tháng 3-2016, ở khu vực Nam Bộ hầu như không xảy ra mưa trái mùa. Tuy vậy, tháng 1 và tháng 2-2017, mưa trái mùa xảy ra trên diện rộng tại khu vực Nam Bộ, kéo dài từ tỉnh Bình Phước đến Cà Mau, lượng mưa trung bình có khi lên đến 100mm. Dự báo trong tháng 4 tới, mưa trái mùa vẫn còn khả năng xảy ra tại khu vực Nam Bộ nhưng ít hơn về lượng mưa và diện hẹp hơn.

Mưa trái mùa trong mùa khô ảnh hưởng nhiều đến đời sống người dân, tuy vậy, cũng có một số mặt lợi. Tại Đồng bằng sông Cửu Long, mưa trái mùa làm tình hình xâm nhập mặn xảy ra không đáng kể, độ mặn trung bình thấp hơn rất nhiều so với mùa khô năm 2015, 2016, nhất là ở khu vực Bến Lức trên sông Vàm Cỏ. Đặc biệt, ở cống sông Hòa, tỉnh Tiền Giang (cống chủ lực lấy nước cho vùng ngọt hóa Gò Công), độ mặn chưa đến 1g/l. Mưa trái mùa kéo dài tạo nguồn nước lớn cho Đồng bằng sông Cửu Long. Lưu lượng nước đầu nguồn sông Tiền, sông Hậu tại Tân Châu (tỉnh An Giang) dự báo sẽ cao gần gấp đôi so với lưu lượng nước năm 2016.

Theo bản tin dự báo mặn vùng hạ lưu sông Nam Bộ của Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam Bộ, tại TP.HCM, độ mặn đo được cao nhất đầu tháng 3 tại trạm Nhà Bè trên sông Đồng Điền là 10,9 g/l. Trong khi đó, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, độ mặn cao nhất đo được tại trạm Cà Mau trên sông Gành Hào (tỉnh Cà Mau) là 22,9 g/l, xếp sau đó là tại trạm Trần Đề trên sông Hậu (tỉnh Sóc Trăng) là 20,3 g/l.

Độ mặn thấp nhất đo được tại trạm Tân An trên sông Vàm Cỏ Tây (tỉnh Long An) là 0,3 g/l, thấp thứ nhì đo được tại trạm Gò Quao trên sông Cái Lớn tỉnh Kiên Giang là 1,7 g/l.

Để ứng phó lâu dài với hạn mặn tại Nam Bộ, một số chuyên gia đã đề xuất thực hiện hồ trữ nước. Ví dụ tại TP.HCM có thể tận dụng các hồ thoát lũ của hành lang thoát lũ Láng The (huyện Củ Chi) để làm hồ trữ nước. Trong mùa mưa, các hồ làm nơi thoát lũ cho thành phố, vào mùa khô các hồ trở thành nơi trữ nước để cung cấp nước cho nhà máy nước Tân Hiệp cũng như cấp nước phục vụ công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ trên địa bàn thành phố.

Dọc theo các con sông có thể tận dụng khu vực có diện tích rộng để xây dựng hồ trữ nước phục vụ các nhà máy nước trong trường hợp hạn mặn. Lợi ích của giải pháp xây dựng hồ trữ nước là chủ động được nguồn nước khi cần trong mùa khô, đồng thời, nước được trữ trong hồ sẽ tự lắng lọc, giúp ngành cấp nước TP.HCM giảm một phần chi phí xử lý.

Về kế hoạch ứng phó với tình hình xâm nhập mặn trên sông Đồng Nai và sông Sài Gòn, nếu tình hình xâm nhập mặn xảy ra nghiêm trọng, ngành cấp nước thành phố sẽ phối hợp với Ban Quản lý hồ Dầu Tiếng, hồ Trị An thực hiện kế hoạch xả nước hồ tiếp nước cho dòng chảy của hai sông này cũng như đuổi mặn.