Trong nước đang gặp khó khăn không nhỏ do lượng thép nhập khẩu tràn vào quá nhiều - Ảnh: ANH ĐỨC

Trong khi đó, kim ngạch thép xuất khẩu các loại chỉ khiêm tốn ở mức 3,9 tỉ USD. 

Sắt thép các loại trong năm 2016 chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc với 10,85 triệu tấn, trị giá hơn 4,45 tỉ USD, tăng 14,25% về lượng so với năm trước; Nhật Bản đạt gần 2,64 triệu tấn, trị giá gần 1,19 tỉ USD; Hàn Quốc đạt hơn 1,8 triệu tấn, trị giá gần 1,01 tỉ USD.

Theo các chuyên gia, điều đáng chú ý là nhập khẩu của ngành thép trong năm 2016 tăng mạnh so với năm 2015, cả với các mặt hàng mà VN còn dư khả năng sản xuất như phôi thép (nhập khẩu là hơn 1,1 triệu tấn); tôn mạ và sơn phủ màu hơn 1,8 triệu tấn, tăng 30,7% so với năm 2015 và chiếm tới trên 50% thị phần nội địa; thép hợp kim nhập khẩu hơn 8,1 triệu tấn; trong đó có khoảng 1,9 triệu tấn thép dài có thể đã được sử dụng như thép xây dựng thông thường...

Trung Quốc hiện là nước dẫn đầu về khối lượng xuất khẩu thép vào VN với gần 10 triệu tấn, chiếm gần 60% lượng thép nhập khẩu.

Theo báo cáo tổng kết từ Hiệp hội Thép VN (VSA), tổng các loại sản phẩm thép sản xuất năm 2016 của VN chỉ đạt 17,5 triệu tấn. Về xuất khẩu, sắt thép VN vấp phải hàng chục vụ kiện phòng vệ thương mại của các nước từ Mỹ, Canada, Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia,... Các sản phẩm thép nước ta chủ yếu được xuất khẩu sang các nước trong khối ASEAN và Hoa Kỳ.

Trước việc thép nhập khẩu ồ ạt, đầu tháng 3-2016, Bộ Công thương đã ra quyết định áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời đối với mặt hàng phôi thép và thép dài nhập khẩu vào VN với mức thuế tự về lần lượt là 15,4% đối với thép dài và 23,3% đối với phôi thép.

Tuy nhiên, thép ngoại đã tìm được cách lách khác khi nhanh chóng kê khai mặt hàng thép dây cuộn (hay còn gọi là thép cuộn - một trong những sản phẩm thuộc đối tượng áp thuế tự vệ thương mại) sang mã HS khác.

Thống kê cho thấy, trước khi Bộ Công thương áp thuế tự vệ, thép dây cuộn nhập khẩu được kê khai vào mã 7227.90.00 là thép cuộn hợp kim có chứa nguyên tố Bo hoặc Crom, Titan… để hưởng thuế 0%. Sau khi áp thuế tự vệ, lượng nhập khẩu thép cuộn mã này giảm mạnh do bị áp thuế tự vệ 15,4%. Trong 10 tháng của năm 2016, lượng nhập chỉ bằng 58% so với cả năm 2015.