Các thượng nghị sĩ Jack Reed, John McCain, Dan Sullivan và Joni Earst (từ trái sang) trả lời phỏng vấn báo chí Việt Nam tại Trung tâm Mỹ ở TP.HCM trưa 29-5 - Ảnh: Thuận Thắng

Nhân chuyến thăm Việt Nam, các thượng nghị sĩ Mỹ John McCain, Jack Reed, Joni Earst và Dan Sullivan thuộc Ủy ban quân vụ Thượng viện Mỹ đã tới TP.HCM và có cuộc trao đổi với báo giới tại Trung tâm Mỹ.

Tại đây, thượng nghị sĩ McCain thông báo Trung Quốc đã điều pháo cối tới một đảo nhân tạo chiếm đóng và xây dựng trái phép trên quần đảo Trường Sa của Việt Nam.

“Đây là diễn biến rất đáng lo ngại. Hành vi của Trung Quốc là đơn phương, làm leo thang căng thẳng trên biển Đông” - thượng nghị sĩ McCain nhấn mạnh.

Ông khẳng định: “Chúng ta cần phải làm cho Trung Quốc hiểu rằng hành vi của họ đã vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế. Nó cũng xâm phạm mọi nguyên tắc về ứng xử trên biển giữa Trung Quốc và ASEAN. Cả thế giới sẽ lên án hành động này. Chương trình lấn biển đơn phương, chưa từng có tiền lệ của Trung Quốc không chỉ thách thức chủ quyền của Việt Nam và các nước láng giềng mà còn ảnh hưởng đến các lợi ích quốc gia của Mỹ. Nước Mỹ sẽ không lùi bước trước thách thức này”.

* Mỹ và các nước khu vực cần phải làm gì trước hành vi sai trái của Trung Quốc trên biển Đông?

- Thượng nghị sĩ John McCain: Chúng ta có thể phản đối hành vi của Trung Quốc ở các tổ chức và diễn đàn quốc tế, ví dụ như Liên Hiệp Quốc. Các nước khu vực cũng cần phối hợp nguồn lực ngoại giao và kinh tế để gây sức ép lên Trung Quốc. Chúng tôi tin rằng Mỹ có thể giúp đỡ các nước khu vực như Việt Nam và Philippines xây dựng năng lực hàng hải.

Người dân Mỹ cũng rất ủng hộ tuyên bố của Bộ trưởng Quốc phòng Ashton Carter về việc lực lượng Mỹ sẽ triển khai máy bay và tàu tới bất cứ khu vực nào trên thế giới mà luật pháp quốc tế cho phép. Chính phủ Trung Quốc cần phải hiểu rõ thông điệp đó.

Các hành vi của Trung Quốc đã khiến người dân Mỹ hiểu ra cần phải hành động để đảm bảo Bắc Kinh tôn trọng luật pháp quốc tế.

- Thượng nghị sĩ Jack Reed: Hành vi của Trung Quốc vi phạm những quy định cơ bản của luật pháp quốc tế. Chúng ta cần cùng nhau gửi đi thông điệp Trung Quốc cần phải kiềm chế.

* Khi đến dự Đối thoại Shangri-La ở Singapore, các ngài sẽ nói gì với cộng đồng an ninh quốc tế về vấn đề Trung Quốc?

- Thượng nghị sĩ John McCain: Chúng tôi sẽ có mặt ở Đối thoại Shangri-La và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter cũng đến đó. Chúng tôi sẽ khẳng định một cách mạnh mẽ và thẳng thắn việc Trung Quốc đưa vũ khí tới các đảo nhân tạo trái phép là hành vi làm leo thang căng thẳng trên biển Đông. Chúng tôi lên án hành vi đó bởi nó vi phạm luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS).

Các nước đồng minh và bạn bè của Mỹ trong khu vực rất lo ngại với hành vi của Trung Quốc. Chúng tôi rất thất vọng với sự tráo trở của Trung Quốc. Họ nói sẽ không đưa vũ khí tới các đảo nhân tạo trái phép, nhưng giờ qua vệ tinh chúng ta biết họ đã làm như vậy.

Chúng tôi sẽ tăng cường quan hệ với các nước trong khu vực, bao gồm Việt Nam, Philippines, Malaysia, Indonesia... để đảm bảo Trung Quốc cần phải tôn trọng luật pháp quốc tế.

Một trong những phản ứng mà Mỹ đang thực hiện là đưa máy bay tới các đảo nhân tạo xây trái phép và không chấp nhận yêu sách của lực lượng Trung Quốc là phải xưng danh. Chúng tôi sẽ tiếp tục khiến Trung Quốc hiểu rằng Mỹ sẽ không bao giờ chấp nhận “chủ quyền” của Bắc Kinh ở các đảo nhân tạo này bởi chúng không phải là đảo.

- Thượng nghị sĩ Dan Sullivan: Có thể thấy rõ các hành vi gây hấn của Trung Quốc đã khiến nước này bị cô lập trên trường quốc tế. Không quốc gia nào trong khu vực và trên thế giới ủng hộ việc Trung Quốc xây đảo nhân tạo trái phép trên biển Đông. Đây không phải là vấn đề song phương giữa Mỹ và Trung Quốc, mà là vấn đề chung của cả khu vực và thế giới.

* Liệu có khả năng Mỹ và Trung Quốc xung đột trên biển Đông?

- Thượng nghị sĩ John McCain: Đây là thời điểm vô cùng căng thẳng và các hành vi của Trung Quốc gây ra sự căng thẳng đó. Nhưng điều đó không có nghĩa là xung đột quân sự sẽ xảy ra. Chúng tôi không hề muốn gây xung đột với Trung Quốc trên biển Đông. Chúng tôi muốn Trung Quốc phải thay đổi cách hành xử xấu hiện nay và tôn trọng luật pháp quốc tế.

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc rất thông minh. Tôi không tin họ muốn xung đột quân sự với Mỹ hay ASEAN. Dù tình hình căng thẳng nhưng chúng ta có nhiều cách để giải quyết vấn đề. Tất nhiên điều đó còn đòi hỏi sự hợp tác từ phía Trung Quốc.

- Thượng nghị sĩ Joni Earst: Với Sách trắng quốc phòng mới công bố, có vẻ như Trung Quốc muốn mô tả vấn đề biển Đông là xung đột song phương giữa Mỹ và Trung Quốc. Nhưng trên thực tế đây là vấn đề của toàn khu vực. Chúng tôi muốn đóng vai trò đối tác với các nước khu vực và khuyến khích các nước khu vực tự phòng vệ.