Làm sao tránh “thương lái lừa”?Thương lái Trung Quốc lại bỏ rơi... dứa

Phóng to

Thương lái Trung Quốc trực tiếp xem, lựa và trả giá mua cá hố tại cảng cá Vĩnh Lương - Ảnh: DUY THANH

Xem video

Theo phòng trinh sát bộ đội biên phòng tỉnh Khánh Hòa, đến cuối tháng 5-2012 vẫn còn 5-6 thương lái người Trung Quốc thường xuyên có mặt tại cảng cá Vĩnh Lương (TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) để mua cá, chủ yếu là cá hố.

Thiệt đơn, thiệt kép

Mỗi ngày vào thời điểm 14-17g, khi những tàu giã cào của ngư dân Phú Yên, Khánh Hòa về cảng Vĩnh Lương cũng là lúc các thương lái Trung Quốc như A Ty, A Cường, A Minh... rảo quanh tất cả điểm tập kết cá trên cảng, trực tiếp cầm từng con cá hố lên xem rồi trả giá bằng tiếng Việt khá sõi. Những thương lái này thường đi thành nhóm 2-3 người, theo cùng là một vài người Việt giúp ghi sổ cân cá, chi trả tiền... Do giá mua của thương lái Trung Quốc cao hơn giá mua của doanh nghiệp trong nước khoảng 10.000 đồng/kg cá, nên ngư dân rất thích lựa cá “đẹp” bán cho họ. Theo ước tính của ban quản lý cảng Vĩnh Lương, thương lái Trung Quốc mua khoảng 2/3 lượng cá hố mà các tàu đưa về đây.

Không chỉ cảng cá Vĩnh Lương, thương lái Trung Quốc còn có mặt ở nhiều cảng tại Khánh Hòa như Hòn Rớ, Vạn Thắng, Đá Bạc... và có lúc mua hầu hết cá cơm, mực khô, cá hố, cá nóc... Ông Võ Thiên Lăng - phó chủ tịch Hội Nghề cá VN, chủ tịch Hội Nghề cá Khánh Hòa - lo ngại: “Việc thương lái Trung Quốc ồ ạt mua các loại cá giá trị thấp đã bóp nghẹt việc sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp VN trong lĩnh vực này. Tôi lo nhất là thương lái Trung Quốc luôn đẩy giá mua cao hơn các doanh nghiệp trong nước khiến chúng ta thua họ ngay trên sân nhà”. Ông Nguyễn Quốc Bảo Anh, giám đốc doanh nghiệp tư nhân Phước Thọ ở TP Nha Trang, thừa nhận: “Chúng tôi gần đây không mua được cá nguyên liệu để chế biến xuất khẩu đi Hàn Quốc do không thể cạnh tranh được với thương lái Trung Quốc”.

Đủ kiểu... lách

Tuy nhiên, bắt quả tang và xử lý những thương lái Trung Quốc này không hề dễ. Chiều 1-6, ông Nguyễn Minh Sô - chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Khánh Hòa - cho biết đầu năm 2012 đơn vị này đã theo dõi, xử lý hai thương lái Trung Quốc là Lin Daqiang và Zheng Quanxing mua cá và dự định xuất khẩu sang Trung Quốc trái phép. “Chúng tôi phải cử lực lượng mật phục nhiều ngày, theo các xe chở cá từ cảng về doanh nghiệp sơ chế mới có đủ chứng cứ xử lý hai thương lái nêu trên. Mỗi đối tượng bị xử phạt hành chính 15 triệu đồng, đồng thời toàn bộ 40 tấn cá hố đông lạnh của họ bị thu hồi do vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại, không có giấy phép thu mua...

Tuy nhiên, sau khi đồng ý ký vào biên bản vi phạm, họ trốn mất” - ông Sô nói. Theo ông Sô, hai thương lái này đã mua cá hố ở cảng cá Vĩnh Lương rồi ký hợp đồng với một doanh nghiệp ở TP Nha Trang sơ chế và đóng xe đông lạnh, chở đi Trung Quốc tiêu thụ. Ông Sô nói hầu hết thương lái Trung Quốc mua cá “chui” ở Khánh Hòa đều “lách” theo kiểu họ trực tiếp chọn cá, trực tiếp trả giá nhưng nhờ người VN đứng ra mua, chở đi sơ chế, nói là để tiêu thụ trong nước. Những người này cũng không ký kết hợp đồng với các doanh nghiệp sơ chế, mà thỏa thuận bằng cách nào đó để qua mặt cơ quan chức năng.

Ngăn chặn tình trạng mua trái phép Không chỉ Khánh Hòa, hiện nhiều doanh nghiệp chế biến hải sản tại Bà Rịa - Vũng Tàu cũng “ngồi trên lửa” do thiếu nguồn nguyên liệu vì không cạnh tranh nổi với thương lái Trung Quốc. Tại cuộc họp sáng 31-5 với các doanh nghiệp chế biến hải sản, ông Hồ Văn Niên, phó chủ tịch UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, yêu cầu các ngành chức năng đặc biệt lưu ý việc các thương lái Trung Quốc xuất hiện trên địa bàn tỉnh để mua thủy sản. Ông Niên yêu cầu các cơ quan chức năng cần phải tìm hiểu và ngăn chặn tình trạng trên, nhằm đảm bảo nguồn nguyên liệu cung cấp cho các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Các mặt hàng được thương lái Trung Quốc tìm mua là cá mắt kiếng, cá hố, cá bò, bạch tuộc hai da, cá thu khô, cá chỉ vàng khô, mực nang khô... với mức cao hơn trong nước 5.000-10.000 đồng/kg. Có lúc mua ồ ạt trong thời gian ngắn với giá tăng vọt rồi đột ngột ngưng mua hoặc ép giá. Theo ông Trần Văn Dũng - tổng giám đốc Công ty cổ phần Chế biến xuất nhập khẩu thủy sản Bà Rịa - Vũng Tàu, thương lái Trung Quốc vào VN mua hàng nguyên liệu thủy sản nhưng “núp bóng” các vựa mua hải sản hoặc kết hợp với các doanh nghiệp tư nhân nhỏ trong nước nên rất khó kiểm soát. Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cho hay các thương lái Trung Quốc thông qua các nậu vựa VN, giao tiền trước 10-30% cho người mua hàng. Khi đã đủ hàng, đầy chuyến, hàng được chuyển đi dưới danh nghĩa người VN xuất khẩu. Trước thực trạng trên, Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu kiến nghị các cảng cá phải nắm được các nậu vựa mua, gom hàng cho thương lái Trung Quốc để báo cáo ngành thuế chống thất thu và xử lý được hành vi mua trái phép của thương lái Trung Quốc. Chính quyền địa phương, công an xã phải nắm được đối tượng đến địa bàn mình làm gì để có hướng kiểm tra và xử lý.