Khi võ đạo người Nhật Bản xuất ngoại

Không phải ngẫu nhiên mà trong hơn hai thập niên qua, nhiều võ sĩ khi bước vào sàn đấu võ tổng hợp (MMA) đều phải học ít nhiều kỹ thuật của Jiu-Jitsu Brazil (BJJ), môn võ mang trong mình nguồn gốc nhu thuật Nhật Bản và kỹ năng cận chiến hiện đại do người Brazil sáng tạo. 

Môn võ tưởng như mới mẻ này thực chất là kết quả của một chuỗi giao thoa văn hóa hiếm có giữa Nhật Bản đầu thế kỷ 20 và cộng đồng nhập cư Brazil, tạo nên một hệ thống chiến đấu được xem là “hiệu quả nhất trong tình huống 1 đối 1”. 

Tạp chí Black Belt (Mỹ) từng gọi BJJ là “môn võ đã thay đổi tư duy chiến đấu toàn cầu”, và là "môn võ không thể thiếu khi bạn muốn học cận chiến".

Nguồn gốc của BJJ bắt đầu từ nhu thuật Nhật Bản (jiu jitsu) - hệ thống kỹ thuật khống chế, quật ngã, siết khóa được sử dụng bởi võ sĩ Samurai. 

Khi judo (nhu đạo) tách ra từ nhu thuật cuối thế kỷ XIX, người sáng lập judo là Jigoro Kano cử nhiều cao đồ ra nước ngoài truyền bá môn phái. Một trong số đó là Mitsuyo Maeda - người sau này trở thành nhân vật trung tâm của cuộc giao thoa Nhật - Brazil.

Năm 1914, Maeda đặt chân đến Brazil trong một chuyến lưu diễn trình diễn võ thuật. Tại đây, ông gặp Gastao Gracie - một doanh nhân gốc Scotland và Bồ Đào Nha sinh sống tại Brazil. 

Ông Gastao - người đã mời Maeda truyền dạy võ thuật cho con trai mình, Carlos Gracie. Từ lời kể của chính gia tộc, Carlos đã học tất cả những gì Maeda truyền lại về judo và kỹ thuật nhu thuật cổ truyền của người Nhật Bản.

Tuy nhiên bước ngoặt chỉ đến khi người em của Carlos là Helio Gracie - vóc dáng gầy và yếu hơn - tham gia luyện tập. 

Vì thể trạng nhỏ bé, Helio không thể áp dụng nguyên xi các đòn ném thuần sức mạnh từ judo. Ông bắt đầu biến đổi kỹ thuật: ưu tiên đòn nằm sàn, đòn siết, khóa tay, và sử dụng đòn bẩy thay vì cơ bắp. 

Rất nhiều bài phân tích võ học gọi đây là “cuộc cách mạng hóa judo” và là lúc bản sắc của “Brazilian Jiu-Jitsu” được hình thành.

Theo giáo sư Robert W. Smith - chuyên gia lịch sử võ thuật châu Á của Đại học Maryland, “điều khiến BJJ độc đáo không phải là kỹ thuật mới, mà là cách người Brazil tái hệ thống tư duy chiến đấu thành một khoa học kiểm soát đối thủ”.

Trong thập niên 1950-1980, gia tộc Gracie liên tục thách đấu các môn phái khác, tạo ra mô hình gọi là “Gracie Challenge”. 

Phương pháp này được báo chí Brazil mô tả như “cỗ máy kiểm chứng thực chiến” vì phần lớn trận đấu diễn ra không luật và đa số kết thúc bằng những đòn siết hoặc khóa khớp. 

Những "kỹ sư trên sàn đấu"

Chính việc thử nghiệm liên tục giúp BJJ sớm lộ rõ ưu thế trong cận chiến: chỉ cần kiểm soát được đối thủ xuống sàn, người nhỏ hơn vẫn có thể chiến thắng.

Sang thập niên 1990, làn sóng BJJ bùng nổ toàn cầu khi Royce Gracie - con trai Helio - tham dự giải UFC số 1 (1993). 

Trong những trận đấu không phân hạng cân, không có găng tay dày và gần như không luật lệ, Royce - chỉ nặng 80kg - đánh bại hàng loạt đối thủ lực lưỡng hơn mình tới vài chục ký. 

Báo Los Angeles Times viết: “Royce Gracie chứng minh rằng kỹ thuật có thể đánh bại sức mạnh tuyệt đối”. Chính từ cột mốc này, BJJ trở thành nền tảng buộc bất kỳ võ sĩ MMA hiện đại nào cũng phải nắm vững.

Điều khiến BJJ được xem là “môn võ mạnh nhất trong tình huống thực chiến đơn lẻ” nằm ở triết lý chiến đấu.

Theo đó người tập học cách đưa cuộc chiến xuống sàn, vô hiệu hóa sức mạnh của đối thủ, kiểm soát và kết thúc trận đấu bằng siết cổ hoặc khóa khớp. 

Việc tập luyện với cường độ “rolling” (đấu sát thực tế 100% lực) mỗi buổi tập giúp môn võ này có tính ứng dụng cao, điều mà nhiều môn phái truyền thống không duy trì được.

Giáo sư John Danaher - một trong những huấn luyện viên BJJ có ảnh hưởng nhất thế giới - từng phân tích rằng BJJ hiệu quả vì “biến trận đấu thành một chuỗi tình huống có thể dự đoán, phân tích, tái lập và giải pháp hóa”, biến người tập trở thành “kỹ sư trên sàn đấu”.

BJJ không phải là “một cú đấm knock-out mạnh nhất” hay “một cú đá nguy hiểm nhất”. Sức mạnh của nó nằm ở hệ thống kiểm soát và triệt tiêu phản kháng. 

Trong môi trường thực chiến không vũ khí và đặc biệt là đấu 1 đối 1, những phân tích của Viện Nghiên cứu Võ thuật Hoa Kỳ cho thấy tỉ lệ chiến thắng của người thành thạo kỹ thuật grappling (vật, khóa siết) vượt trội so với người chỉ sở hữu kỹ thuật đánh đứng.

Hơn một thế kỷ sau cuộc gặp gỡ giữa Maeda và gia tộc Gracie, BJJ ngày nay đã trở thành một hệ thống võ học toàn cầu với hàng triệu người tập. 

Nhưng điều quan trọng hơn, nó phản ánh một câu chuyện hiếm có trong thế giới võ thuật: khi tinh hoa của Nhật Bản - sự kỷ luật, triết lý kiểm soát - kết hợp với sức sáng tạo của Brazil và tinh thần dám thử thách để tạo ra môn võ được xem là hiệu quả bậc nhất trong thời đại hiện đại.

BJJ không chỉ là một môn võ; nó là minh chứng rằng khi kỹ thuật được xây dựng trên cơ sở khoa học, trải nghiệm thực chiến và sự giao thoa văn hóa, sức mạnh có thể được tái định nghĩa theo cách chưa từng có.

Vì sao nhiều ngôi sao chọn chơi padel thay vì pickleball?

Dù bùng nổ về số lượng người chơi ở một số quốc gia, pickleball đang phải chấp nhận một sự thật - bị "ngó lơ" bởi giới VĐV thể thao đỉnh cao, và đi sau padel trong việc phát triển lên chuyên nghiệp.