Từ trống đồng tới mộ cổ

Nằm cạnh thị trấn Lương Bằng (huyện Kim Động, Hưng Yên), cánh đồng thuộc xóm 6 của thôn Nguyên (còn gọi là thôn Động Xá) đã thu hút sự chú ý của giới khảo cổ từ nhiều năm nay.

Năm 1999, trong lúc đào kênh thuỷ lợi, một số chị em của đội lao động xóm 6 đã tìm ra một chiếc trống đồng còn nguyên vẹn và mang về nộp cho bảo tàng tỉnh. Theo nghiên cứu chiếc trống đồng này thuộc thế hệ trống đồng Đông Sơn loại một và được gọi bằng cái tên trống đồng Động Xá.

Chị Phạm Thị Lượng -người trực tiếp tìm thấy trống đồng, kể: "Lâu nay, việc người dân tìm thấy mộ cổ là chuyện phổ biến ở thôn này. Chúng tôi nhiều lần gặp những nấm đất lớn. Cuốc xẻng thuốn vào đấy ngập phăng phăng. Bới đất lên thì hoá ra là... cốt của các cụ được bó khá cẩn thận, lẫn với rìu đồng, vòng tai và cả những mảnh gốm vỡ cùng hoa tai, vòng xuyến. Có lần, chính tôi còn bới được cả một chiếc mũ to như cái nồi, lấy cát đánh thử thì ánh lên đúng màu đồng... Thông thường, mọi người không dám động vào những thứ ấy đành thắp hương rồi mang các cụ cùng đồ đạc đi chôn tại khu vực khác...".

Dựa vào một số dấu hiệu, tiến sĩ Nguyễn Văn Việt - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu văn hoá thời tiền sử, đã đi tới phỏng đoán ban đầu: nhiều khả năng, cánh đồng thôn Nguyễn là khu vực sinh sống của một bộ phận cư dân thời văn hoá Đông Sơn. (Thời kỳ từ 200 - 300 năm TCN tới 200-300 năm SCN). Rất có thể, khu định cư này tồn tại trong thời kỳ văn hoá Đông Sơn phát triển cao nhất- khi cư dân bắt đầu tràn từ những vùng núi cao xuống các khu đồng chiêm trũng...

Kho tư liệu vô giá

Trong lần khai quật này, các cán bộ VN có sự hỗ trợ và hậu thuẫn rất lớn về kinh phí, nhân lực và phương tiện của Viện Khảo cổ Quốc gia Australia và trường Đại học Quốc gia Australia.

Giáo sư Peter Bellwood - trưởng nhóm chuyên gia này, cho biết: "Cụm di chỉ văn hoá này là một trường hợp độc đáo. Vài ngàn năm trước, khu vực đồng chiêm trũng này nằm dưới mực nước biển chừng 2m. Theo nghiên cứu của chúng tôi, nồng độ khí mêtan ở đây rất cao. Đó là lý do khiến các di vật nằm dưới đất được bảo quản một cách tự nhiên và giữ được một phần kha khá hình dạng ban đầu".

Bắt đầu khai quật từ ngày 2- 12 vừa qua, theo thống kê của đoàn, trên cánh đồng thôn Nguyễn có khoảng hơn 70 ngôi mộ cổ đã được người dân tìm thấy và chôn lại tại đia điểm khác. 36 ngôi mộ trong số đó đã được các chuyên gia khai quật lại và đưa về tạm để tại bảo tàng Hưng Yên.

Cùng trong số các hài cốt đó là một số đồ trang sức cổ như mảnh gốm dạng sơ khai, vòng, xuyến, vụn vải...

Đặc biệt, một ngôi mộ táng hình thuyền rất lớn đã được tìm thấy với đường kính khoảng 70cm. Mộ thuyền là dạng mộ táng, theo đó người chết được đặt vào trong một phiến gỗ đục hình thuyền, dùng cọc tre vít chặt xuống nước tại những vùng nước ngập.

Theo dự kiến, đợt khảo sát này sẽ tạm chấm dứt vào ngày 20-12 tới đây. Hiện tại, hy vọng lớn nhất của các chuyên gia là việc tìm thấy một chiếc mộ thuyền hoặc một bộ trang phục còn giữ nguyên được hình dạng ban đầu.

Tuy nhiên, theo ông Việt, việc tìm thấy một lượng rất lớn các di vật thuộc dạng hữu cơ trong các ngôi mộ táng như vải vóc, hạt ngũ cốc... cũng là một yếu tố rất quan trọng để giúp cho việc nghiên cứu.

Tất cả các di vật này đều nằm ở dạng bùn và sẽ được phân tích lại bằng phương pháp thả đồng vị phóng xạ PH2 để xác định lại nguyên dạng ban đầu. Qua đó, một số thông tin về trang phục, phương thức sống và sinh hoạt của cư dân thời văn hoá Đông Sơn sẽ được xác định lại. Bởi trên thực tế, kho tàng tư liệu và nghiên cứu về văn hoá Đông Sơn của chúng ta hiện nay vẫn còn ít ỏi.