Những nếp nhà đơn sơ còn đó, những lá thư tay, những con người chẳng tiếc máu xương hòa vào cùng dòng chảy đấu tranh của dân tộc để có được Tổ quốc Việt Nam tươi đẹp ngày hôm nay.

Khách du lịch đến Khu di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó (Cao Bằng) ít người để ý đến một lối đi nhỏ, lát đá lắt léo trong rừng. Đó là lối đi dẫn đến Khuổi Nặm, nơi chứng kiến sự ra đời của Việt Minh, ngọn lửa đầu tiên thổi bùng lên công cuộc đấu tranh giành độc lập cho dân tộc.

Lán tre trong rừng Pác Bó

Khuổi Nặm, một hang đá nằm heo hút cuối lối mòn trong khu rừng Pác Bó là nơi khai sinh ra Mặt trận Việt Minh - khởi nguồn phong trào đấu tranh giành độc lập, đỉnh cao là Cách mạng Tháng Tám thành công. Việt Nam độc lập từ đây.

Hang Khuổi Nặm cách hang Cốc Bó (Khu di tích quốc gia đặc biệt Pác Bó - Cao Bằng) chừng 1km. Đến suối Lê Nin, rẽ trái men theo lối đi nhỏ lát đá luồn lách dưới tán rừng.

Bên ngoài hang có căn lán nhỏ, đơn sơ, nằm ngay bên suối. Khuổi Nặm, tiếng địa phương là khe nước. Đồng bào người Tày, người Nùng gọi những con nước nhỏ, chảy ngoằn ngoèo là "khuôn", khe nhỏ nhưng dốc là "khuổi" còn nước nhiều như suối lớn, sông là "nặm", hay "nậm".

Khuổi Nặm mùa này nước chảy róc rách, trong vắt. Căn lán nhỏ dựng bằng gỗ, mô phỏng nơi ở và làm việc của Bác Hồ hồi năm 1941.

Lán dựng bằng cây rừng, mái lợp lá cáp tao (hay đao), giống lá dừa, củ nhiều tinh bột. Cáp tao cũng là cây cứu đói cho đồng bào miền núi trong những ngày giáp hạt.

Theo những ghi chép lịch sử, cuối tháng 3-1941 Bác Hồ chuyển từ hang Pác Bó sang ở tại đây. Cũng tại nơi này Người sáng lập báo Việt Nam Độc Lập, huấn luyện chính trị quân sự, thành lập Đội du kích Pác Bó...

Nơi đây, từ ngày 10 đến 19-5-1941, Nguyễn Ái Quốc khi đó là đại biểu quốc tế cộng sản chủ trì Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8. Hội nghị đã vạch ra chiến lược căn bản cho con đường cách mạng Việt Nam, quyết định đến vận mệnh đất nước. Nhiều hội thảo khoa học sau này đánh giá Hội nghị Trung ương 8 có vai trò giống như một đại hội Đảng toàn quốc.

Hội nghị thành lập Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh. Đây là tổ chức đoàn kết dân tộc, tập hợp mọi tầng lớp nhân dân yêu nước. Ngọn lửa đấu tranh được nhen lên từ đây lan rộng và bùng cháy, đi đến Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, giành độc lập dân tộc, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.

Hậu duệ kể chuyện anh hùng

Pác Bó là điểm khởi đầu, km số 0 của con đường Hồ Chí Minh. Xuôi theo tuyến đường dài nhất Việt Nam này chừng dăm cây số đến bản Nà Mạ (xã Trường Hà, tỉnh Cao Bằng). Nà Mạ ngày ấy như một trạm gác cho căn cứ địa Pác Bó. Bên đường, ngay cánh đồng Nà Mạ có một căn nhà sàn nhỏ, vách gỗ, lợp ngói âm dương.

Đó là căn nhà của người đội trưởng đầu tiên của Đội nhi đồng cứu quốc Kim Đồng. Căn nhà là công trình của đoàn viên, thanh niên tỉnh Cao Bằng phục dựng trên chính mảnh đất của gia đình anh Kim Đồng (Nông Văn Dền).

Gia đình Nông Văn Đức - cháu họ của anh hùng liệt sĩ Kim Đồng - thờ phụng, lưu giữ những câu chuyện về người ông của mình. Đức là hướng dẫn viên cũng là một trong bốn người của Trung tâm Văn hóa thanh thiếu nhi tỉnh Cao Bằng có nhiệm vụ chăm sóc, hướng dẫn thuyết minh tại khu di tích Kim Đồng.

Anh chàng người Nùng tốt nghiệp Đại học Sư phạm Thái Nguyên khoa giáo dục tiểu học, về quê xin làm việc ở khu di tích vì "yêu những câu chuyện của ông mình".

Công việc hằng ngày của Đức là chăm sóc khu mộ Kim Đồng và khu đền thờ các anh hùng, liệt sĩ của Đội Nhi đồng cứu quốc, nay là Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh.

Đức là cháu, gọi "anh" Kim Đồng bằng ông. Ông nội của Đức là em trai bà Nông Thị Thà - mẹ Kim Đồng. Đức trầm hùng kể chuyện như đọc lại gia phả của gia đình. Mẹ Thà là Mẹ Việt Nam anh hùng. Chồng mẹ theo Việt Minh, bị quân Pháp bắt, mẹ có năm người con, hai con trai và ba con gái. Anh trai Kim Đồng là thành viên đội du kích Pác Bó, sau này tham gia đội quân Nam tiến, hy sinh ở Bắc Kạn.

Ba người con gái của mẹ Thà đi lấy chồng xa, con cháu cũng là liệt sĩ. Ngày "mẹ" Thà mất chồng, mất con, mẹ trở về sống cùng em trai, chính là ông nội của Đức. Các cô, bác của Đức sau này di cư vào Đắk Lắk làm kinh tế mới, gia đình Đức ở lại đất thờ phụng.

Đức cho hay ngày bé đi sinh hoạt Đội, Đức vừa bất ngờ vừa tự hào khi gia đình mình là hậu duệ của người anh hùng thiếu niên Kim Đồng. Khi đỗ đại học, mới đầu anh dự định sẽ trở thành thầy giáo mang cái chữ đến bản làng vùng cao. Khi học trong trường, những trang giáo án thực tập, những khóa học nghiệp vụ Đoàn - Đội lại kéo Đức về những câu chuyện của ông mình.

Ra trường, anh được tuyển vào Trung tâm Văn hóa thanh thiếu nhi tỉnh Cao Bằng, làm việc ở ngay khu di tích Kim Đồng. Hằng ngày Đức chăm nom, thắp hương cho ông, cho "mẹ" Thà và những liệt sĩ Đội nhi đồng cứu quốc.

Có ngày cao điểm cả trăm đoàn khách. Từ những em thiếu nhi bước vào khu di tích chỉn chu thắt lại chiếc khăn quàng đỏ thắm đến những bác cựu chiến binh tóc bạc trắng cũng thắt khăn quàng đỏ. "Những lần như vậy tôi thấy trong mình lâng lâng khó tả. Vừa tự hào vừa xúc động" - Đức nói.

Nhiều người từng khuyên Đức đi làm thầy giáo vì lương cao, tỉnh lại rất thiếu giáo viên. Đức chẳng cần đắn đo chọn công việc hiện tại. Với anh, công việc là một sự lựa chọn.

Đức chọn cống hiến cho thế hệ đi trước bằng những câu chuyện xúc động, tự hào về người ông của mình, về những người đội viên đầu tiên của Đội nhi đồng cứu quốc và cả những câu chuyện hy sinh, cống hiến của những người con Nà Mạ, Cao Bằng.

Và hơn nữa, anh vẫn say sưa kể mãi những câu chuyện đẹp về Bác Hồ - người anh hùng của dân tộc.

Di tích lịch sử Pác Bó nằm trên địa bàn xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng. Đây là địa điểm từng gắn với hoạt động của Bác trong giai đoạn đầu trở về Tổ quốc lãnh đạo cách mạng (1941-1945).

Đầu năm 1941, Nguyễn Ái Quốc cùng năm đồng chí đã về nước và ở tại nhà ông Lý Quốc Súng, sau đó chuyển vào hang Cốc Bó, hang Lũng Lạn và lán Khuổi Nặm...

Trong giai đoạn này, Bác đã biên soạn nhiều tài liệu như: Lịch sử Đảng cộng sản Liên Xô, Cách đánh du kích, Điều lệ Đảng, Phụ nữ cứu quốc, Phụ lão cứu quốc, Thanh niên cứu quốc.

Đặc biệt là biên soạn bức thư Kính cáo đồng bào (ngày 6-6-1941), kêu gọi toàn dân đoàn kết đánh kẻ thù chung là thực dân Pháp, phát xít Nhật và Việt gian giành độc lập, tự do.

Ngày 4-5-1945, Bác cùng đoàn cán bộ rời Pác Bó về Tân Trào (Tuyên Quang) để chỉ đạo, tập hợp quốc dân tham gia tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (ngày 2-9-1945), nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

(Nguồn: Bảo tàng Hồ Chí Minh)

**********

Dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết dành cho được độc lập!" - câu nói ấy vừa là mệnh lệnh vừa là lời căn dặn của Người với Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong một căn lán nhỏ giữa rừng phách ở Tân Trào,Tuyên Quang.

>> Kỳ tới: Ông Ké trong rừng Tân Trào

Còn đó Tiếng hát giữa rừng Pác Bó

TTO - Nhạc sĩ Trương Quang Lục và nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân đều cho rằng dù có hàng trăm bài hát hay về Chủ tịch Hồ Chí Minh nhưng bài Tiếng hát giữa rừng Pác Bó của nhạc sĩ Nguyễn Tài Tuệ có một vị trí quan trọng, sẽ còn được hát mãi.