Lo xuất khẩu thủy sản chững lại cuối năm

CÔNG TRUNG

Sau ba quý tăng trưởng tích cực, xuất khẩu thủy sản Việt Nam được dự báo sẽ chững lại mạnh trong những tháng cuối năm 2025, do tác động từ thuế đối ứng 20% của Mỹ và nguy cơ áp thuế chống bán phá giá cao đối với tôm.

Tăng trưởng chậm dần sau giai đoạn bứt phá

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), kết thúc quý 3-2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 2,7 tỉ USD, tăng 10% so với cùng kỳ năm trước nhưng giảm so với hai quý đầu năm.

Lũy kế 9 tháng, giá trị xuất khẩu đạt 8,36 tỉ USD, tăng 16%, cho thấy ngành vẫn duy trì được sức tăng dù chịu nhiều sức ép từ chính sách thuế mới.

Từ tháng 8-2025, Mỹ chính thức áp dụng thuế đối ứng 20%, khiến nhiều doanh nghiệp phải điều chỉnh kế hoạch giao hàng, thậm chí tạm hoãn xuất sang Mỹ để tránh lỗ.

Trong cơ cấu sản phẩm, tôm tiếp tục dẫn đầu với 3,4 tỉ USD, tăng 22%, mức cao nhất trong ba năm. Cá tra đạt 1,6 tỉ USD, tăng 9%, tiếp tục phục hồi tốt ở các thị trường CPTPP (Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) và Trung Đông.

Nhóm mực, bạch tuộc, nhuyễn thể có vỏ, cua ghẹ đều tăng trưởng hai con số, trong khi cá ngừ giảm nhẹ do thiếu nguyên liệu và ảnh hưởng chuỗi cung ứng từ xung đột Trung Đông.

Theo VASEP, Trung Quốc và Hong Kong vẫn là khu vực nhập khẩu lớn nhất với 1,8 tỉ USD, tăng 34%. Mỹ đạt 1,4 tỉ USD, tăng 8,4% nhưng bắt đầu giảm tốc trong quý 3 năm nay.

Còn Nhật Bản đạt 1,3 tỉ USD, tăng 17%, EU đạt 884 triệu USD, tăng 3%, trong khi Hàn Quốc, ASEAN và Trung Đông tiếp tục tăng hai con số.

Rào cản từ thuế, thẻ vàng và chi phí logistics

Theo nhìn nhận của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản, chính sách thuế đối ứng mới từ Mỹ, cùng các quy định nghiêm ngặt hơn về truy xuất nguồn gốc và bảo vệ động vật có vú biển (MMPA), đang trở thành "điểm nghẽn" lớn cho xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong quý 4-2025 và năm 2026. Thêm vào đó, thẻ vàng IUU của EU vẫn chưa được gỡ bỏ, khiến nhóm hàng hải sản khai thác khó tiếp cận các thị trường cao cấp.

"Biến động tỉ giá, chi phí logistics tăng trở lại và sự cạnh tranh gay gắt từ các nước như Ấn Độ, Ecuador, Indonesia tiếp tục bào mòn lợi nhuận của doanh nghiệp Việt Nam" - VASEP thông tin.

Dù đối mặt nhiều khó khăn, VASEP cho rằng vẫn có những điểm sáng. EU đã có động thái nới lỏng rào cản kỹ thuật với thủy sản nuôi trồng Việt Nam, mở đường cho tôm và cá tra tăng trưởng.

Hiệp định CPTPP mở rộng với sự gia nhập của Anh giúp đa dạng hóa thị trường và thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm chế biến giá trị cao.

Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục duy trì nhu cầu lớn đối với sản phẩm tươi sống, cao cấp phục vụ hệ thống HORECA (khách sạn, nhà hàng, dịch vụ ăn uống), đặc biệt vào dịp cuối năm.

VASEP cho rằng những tháng đầu năm sau xuất khẩu nhiều khả năng tiếp tục giảm do hiệu ứng thuế và quy định mới. Dù vậy từ quý 2-2026 trở đi tốc độ phục hồi sẽ phụ thuộc vào khả năng tháo gỡ rào cản thuế, IUU và đẩy mạnh chế biến sâu, đa dạng hóa thị trường.

Ba hướng để thủy sản Việt Nam giữ vững đà tăng trưởng

Các chuyên gia cho rằng để vượt qua thách thức và duy trì tăng trưởng, ngành thủy sản cần tập trung vào ba hướng trọng tâm.

Thứ nhất, chủ động theo sát diễn biến thị trường và chính sách thương mại, kịp thời điều chỉnh chiến lược để tránh rủi ro từ các rào cản mới.

Thứ hai, cơ cấu lại thị trường xuất khẩu: giữ vững các thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản, đồng thời mở rộng sang ASEAN, Trung Đông và các thị trường ngách tiềm năng.

Thứ ba, đẩy mạnh đa dạng hóa sản phẩm và chế biến giá trị cao, hướng tới xuất khẩu bền vững, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Song song đó, cần ứng dụng công nghệ, đổi mới quy trình nuôi trồng, chế biến và xây dựng thương hiệu quốc gia, giúp thủy sản Việt Nam nâng vị thế trên thị trường toàn cầu.

Nếu Mỹ áp thuế 20%, xuất khẩu nông lâm thủy sản ảnh hưởng thế nào?

Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng ba kịch bản tăng trưởng và xuất khẩu nông lâm thủy sản tương ứng với ba mức thuế mà Mỹ có thể áp dụng, ban hành kế hoạch thúc đẩy xuất khẩu để đạt 65 tỉ USD.