Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva của Brazil - quốc gia giáp với Venezuela - cho biết ông rất lo lắng trước cuộc khủng hoảng ngày càng leo thang ngay ở ngưỡng cửa nước này, trong bối cảnh lệnh phong tỏa tàu chở dầu của Tổng thống Donald Trump làm gia tăng căng thẳng giữa Washington và Caracas.

"Ngoại giao pháo hạm" của ông Trump

Nhà lãnh đạo 80 tuổi thông tin ông đã nói với Tổng thống Trump rằng "mọi việc sẽ không thể được giải quyết bằng súng đạn và tốt hơn là nên ngồi vào bàn đàm phán để tìm ra giải pháp".

Theo báo New York Times, tại một số quốc gia Mỹ Latin, người ta ngày càng nghi ngờ ông Trump đang tìm cách khiêu khích Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro hành động và tạo ra một sự cố bạo lực, từ đó trở thành cái cớ để Mỹ mở rộng các hoạt động quân sự - thậm chí có thể là chiến tranh - chống lại Venezuela.

Những nghi ngờ đó càng được củng cố bởi ngôn từ mang màu sắc quân sự và đối đầu trong các tuyên bố gần đây của ông Trump. Đây là biểu hiện mạnh mẽ nhất của "ngoại giao pháo hạm" mà một tổng thống Mỹ từng sử dụng trong những thập niên gần đây.

Chẳng hạn, ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social hôm 17-12: "Venezuela đang bị bao vây hoàn toàn bởi hạm đội lớn nhất từng được tập hợp trong lịch sử Nam Mỹ. Lực lượng này sẽ còn tiếp tục lớn hơn và cú sốc dành cho họ sẽ là điều họ chưa từng thấy trước đây".

Theo Hãng tin AFP, việc chính quyền ông Trump gia tăng sức ép quân sự và kinh tế lên chính quyền Tổng thống Maduro đang làm dấy lên lo ngại về khả năng trực tiếp lật đổ nhà lãnh đạo Venezuela.

Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva cho biết Brazil đề nghị hỗ trợ cả hai bên nhằm "tránh một cuộc xung đột vũ trang ở Mỹ Latin". Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cũng đề nghị làm trung gian hòa giải giữa Washington và Caracas để tìm ra "giải pháp hòa bình nhằm tránh sự can thiệp của Mỹ".

Trong khi đó, Nga thông báo họ đang duy trì liên lạc thường xuyên với chính quyền ông Maduro và kêu gọi hạ nhiệt căng thẳng. Bộ Ngoại giao Nga nói họ hy vọng Mỹ sẽ "không để xảy ra sai lầm chết người và sẽ kiềm chế không tiếp tục trượt dài vào tình huống có nguy cơ gây ra những hậu quả khó lường đối với toàn bộ Tây bán cầu".

Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc dự kiến tổ chức cuộc họp khẩn cấp về tình hình ở Venezuela vào ngày 23-12 theo đề nghị của Caracas.

Tăng nguy cơ đối đầu quân sự

Tổng thống Maduro đã ra lệnh cho hải quân nước này hộ tống các tàu chở sản phẩm dầu mỏ rời cảng, làm gia tăng nguy cơ đối đầu với Mỹ trên vùng biển quốc tế, sau khi ông Trump "ra lệnh phong tỏa toàn diện và triệt để đối với tất cả tàu chở dầu bị trừng phạt ra vào Venezuela" vào hôm 16-12. 

Các nguồn thạo tin cho biết trong khoảng thời gian từ tối 16 đến sáng 17-12, một số tàu đã rời Venezuela hướng sang châu Á với sự hộ tống của hải quân Venezuela.

Lệnh phong tỏa của ông Trump đã khiến các quan chức cấp cao tại Lầu Năm Góc và Bộ Tư lệnh miền Nam của Mỹ ở Florida bất ngờ. Thông thường, hải quân sẽ tham gia một cuộc phong tỏa - vốn được coi là hành động chiến tranh. Tuy nhiên ông Trump giải thích mục tiêu của ông chỉ là ngăn chặn các tàu chở dầu bị Mỹ trừng phạt.

Vẫn chưa rõ quân đội Mỹ sẽ trực tiếp dẫn dắt chiến dịch hay các cơ quan thực thi pháp luật và lực lượng tuần duyên sẽ đóng vai trò chính, với sự hỗ trợ từ Bộ Quốc phòng Mỹ. Nếu ông Maduro tiếp tục ra lệnh cho hải quân Venezuela hộ tống các tàu, khả năng quân đội Mỹ can dự để chặn các tàu chở dầu bị trừng phạt sẽ tăng lên, đồng thời làm gia tăng nguy cơ đối đầu quân sự.

Trong nhiều tháng kể từ khi ông Trump triển khai chiến dịch gây sức ép đối với Venezuela, bao gồm các cuộc tấn công vào tàu thuyền nghi buôn ma túy khiến hàng chục người chết, Tổng thống Maduro vẫn tránh đáp trả bằng vũ lực. Tuy nhiên điều này đang bị thử thách khi ông Trump tìm cách bóp nghẹt nguồn thu từ dầu mỏ, huyết mạch của nền kinh tế Venezuela.

Theo ông Samir Madani - đồng sáng lập trang TankerTrackers.com, khoảng 40% (tương đương gần 180 chiếc) trong số các tàu chở dầu vận chuyển dầu thô Venezuela trong những năm gần đây đã bị Mỹ đưa vào danh sách trừng phạt. Trong tháng này có hơn 30 tàu như vậy vẫn đang hoạt động tại Venezuela. Những con tàu này từng vận chuyển dầu từ các quốc gia bị Mỹ trừng phạt.

Ông Edward Fishman, cựu chuyên gia về lệnh trừng phạt của Bộ Ngoại giao Mỹ, đánh giá những gì ông Trump đang làm hiện nay đã vượt ra ngoài phạm vi các biện pháp trừng phạt và chèn ép kinh tế phi bạo lực đối với Venezuela và có thể đang leo lên "nấc thang leo thang" (escalatory ladder) dùng sức mạnh quân sự. 

"Khi đã áp lệnh phong tỏa hải quân thì các vị chỉ còn cách việc sử dụng vũ lực một bước ngắn" - ông nói.

Ông Trump không loại trừ khả năng chiến tranh với Venezuela

Ông Trump không loại trừ khả năng xảy ra chiến tranh với Venezuela và tuyên bố sẽ có thêm các vụ bắt giữ tàu chở dầu.