Đại biểu Huỳnh Nghĩa: “Hiện nay, một trong những điểm yếu của nền kinh tế là tình trạng khuynh đảo của các nhóm lợi ích” - Ảnh: Việt Dũng

Ngày đầu tiên Quốc hội thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội (2-11), nhiều đại biểu có chung suy nghĩ là VN đang đứng trước vận hội mới khi ký kết TPP (Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương), nếu không kịp thời và quyết liệt cải cách thể chế, đột phá vào con người thì “sẽ bị các đội quân viễn chinh kinh tế hùng hậu của 11 thành viên TPP khác đánh chiếm”.

“Hội nhập, rồi đàm phán hàng loạt hiệp định tự do (FTA) vẫn chỉ như là việc của riêng Chính phủ chứ không phải việc của doanh nghiệp, người dân và phần lớn bộ máy công chức” - đại biểu Trần Khắc Tâm (Sóc Trăng) nhận định.

Ông Tâm cho rằng “để hội nhập thành công thì đồng thời phải có thể chế hội nhập và con người hội nhập”, VN đã cố gắng hoàn thiện thể chế với những đạo luật như Luật doanh nghiệp, Luật đầu tư đã tiệm cận được với chuẩn mực chung của thế giới.

“Nhưng điều đáng buồn là chúng ta chưa có con người hội nhập, ngay cả ngoại ngữ là công cụ tối thiểu thì cũng rất kém”, ông Tâm nói.

Theo ông Tâm, quy định của pháp luật có tiến bộ đến đâu cũng vẫn có thể bị vô hiệu hóa bởi hàng tá những lệ làng, những thói quen, sự quan liêu, cửa quyền, sự thờ ơ và vô cảm.

Ông Tâm lưu ý “sức nóng của TPP đang phả vào gáy chúng ta”, nếu không kịp thời nhận thức rõ ràng cơ hội, thách thức thì “cuối cùng chúng ta vẫn chỉ là người làm thuê trên mảnh đất màu mỡ của mình”.

Nhóm lợi ích khuynh đảo, nguồn lực chia không đều

Trình bày phát biểu say sưa, đại biểu Huỳnh Nghĩa (Đà Nẵng) lên tiếng: “Hiện nay, một trong những điểm yếu của nền kinh tế là tình trạng khuynh đảo của các nhóm lợi ích.

Sự cấu kết giữa những người làm chính sách với các đại gia đang là mối nguy tiềm tàng và lớn nhất trong việc khai thác tối ưu nguồn tài nguyên”.

Ông Nghĩa cho rằng “điều đáng lo không chỉ là tình trạng lợi ích nhóm đang ngày càng thao túng, mà nghiêm trọng hơn ở chỗ chúng ta vẫn chưa có một hệ thống luật pháp và cơ chế quản lý đủ mạnh để ngăn chặn nó.

Khi sự giàu có của doanh nghiệp không xuất phát từ hoạt động bình thường, năng động của môi trường kinh doanh lành mạnh thì tình trạng bất bình đẳng sẽ xuất hiện”.

Trong khi đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) suy tư: “Câu hỏi đặt ra là với kết quả tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế như ba năm qua, với nội lực đất nước như hiện nay, liệu chúng ta thể tránh bị lặp lại chu kỳ kinh tế như giai đoạn 2006-2011? Liệu mục tiêu giữ vững kinh tế vĩ mô có được đảm bảo?

Theo nghị quyết của Quốc hội thì cuối năm nay phải hoàn thành cơ bản việc tái cơ cấu nền kinh tế để phát triển bền vững, nhưng rõ ràng mục tiêu này chưa đạt được”.

Dường như trả lời cho câu hỏi này, đại biểu Nguyễn Ngọc Hòa (TP.HCM) nhận định: “Động lực tăng trưởng đến nay đã đạt mức bão hòa, các nguồn lực phát triển cần phải được tạo ra những động lực mới, trong đó đặc biệt là động lực cải cách thể chế và khoa học công nghệ để mở ra chu kỳ mới phát triển về chiều sâu và phát triển bền vững”.

Tuy vậy, dẫn chứng ông Hòa đưa ra thì đầy quan ngại: Theo Diễn đàn kinh tế thế giới, năng lực cạnh tranh của VN xếp thứ 56/140 là mức thấp so với các nước trong khu vực (Singapore thứ 2, Malaysia 18, Thái Lan 32, Indonesia 37).

Phân tích sâu các yếu tố hình thành nên chỉ số năng lực cạnh tranh toàn cầu, chúng ta thấy rằng VN cũng có những chỉ số được xếp hạng cao.

Ví dụ quy mô thị trường được xếp hạng 33, hiệu quả thị trường lao động ở mức trung bình khá là 52, trong khi đó chúng ta đạt mức thấp về thể chế là 85, về sự phát triển thị trường tài chính 84, giáo dục - khoa học thứ 95, trình độ công nghệ 92 và đặc biệt là độ tinh vi trong tổ chức và quản trị doanh nghiệp đứng thứ 100.

“Nguồn lực phân bổ của chúng ta thời gian qua còn chưa hợp lý, hoặc là thủ tục phức tạp, chi phí để tiếp cận nguồn lực cao dẫn đến chi phí sản xuất cao, làm cho giá thành không cạnh tranh được.

Các lực lượng trong xã hội thiếu động lực kích thích, dẫn đến hoạt động sản xuất kinh doanh vẫn mang tính cầm chừng” - ông Hòa phân tích.

12 em vô địch Olympia ở lại nước ngoài, các đại biểu có trăn trở không?

“Việc đầu tiên cần làm ngay trong năm 2016, tôi đồng tình với báo cáo của Thủ tướng và báo cáo thẩm tra chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đã trình bày, là phải loại bỏ bằng được những cán bộ, công chức nhũng nhiễu, trục lợi, yếu kém ra khỏi bộ máy” - ông Trần Khắc Tâm bày tỏ và cho rằng giải pháp cấp bách nhất để hội nhập TPP thành công là “đột phá vào con người, con người và con người”.

Đại biểu Trương Minh Hoàng (Cà Mau) nêu thực tế đáng buồn: “Các báo cáo nêu có những công chức thiếu phẩm chất, năng lực, đội ngũ cán bộ, đảng viên còn nhiều hạn chế. Nhưng tôi chưa thấy nêu rõ người chịu trách nhiệm chính là ai, đây là vấn đề rất đáng quan tâm.

Nếu chúng ta chưa chỉ rõ được ai chịu trách nhiệm thì tôi e là việc cắt gọt trong thời gian tới cũng như việc sắp xếp, bố trí nhân sự mới sẽ gặp rất nhiều khó khăn”.

Sốt ruột không kém, đại biểu Lê Nam (Thanh Hóa) đề cập tình trạng bộ máy hệ thống chính trị, người ăn lương nhà nước quá lớn, vượt khả năng chịu đựng của ngân sách nhà nước, nhưng nếu cứ làm theo cách cũ thì không thể cắt giảm được biên chế.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Hòa “đề nghị đẩy nhanh tiến trình cổ phần hóa để huy động và phát huy tối đa động lực xã hội vào phát triển kinh tế, đồng thời giảm tải cho bộ máy nhà nước để bộ máy này không phải tập trung quản lý doanh nghiệp mà tập trung vào vai trò kiến tạo, tạo môi trường cho xã hội và cộng đồng doanh nghiệp hoạt động”.

Ông Hòa cho rằng “cần có sự đột phá mạnh mẽ trong việc thu hút, sử dụng nhân tài, thu hút lực lượng này vào làm việc trong hệ thống chính trị thông qua cơ chế thi tuyển rộng rãi, công khai, minh bạch dựa trên các tiêu chí tuyển chọn khách quan, khoa học”.

Đại biểu Hòa nêu “chuyện 13 cháu học sinh nhận học bổng của cuộc thi Đường lên đỉnh Olympia đi du học, 12 cháu ở lại nước ngoài làm việc” và hỏi đại biểu Quốc hội có trăn trở trước tình trạng này không.

Phải dân chủ thật sự trong ứng cử, bầu cử

Đề cập công tác bầu cử, bố trí cán bộ nhiệm kỳ mới, đại biểu Nguyễn Tấn Tuân (Khánh Hòa) cho biết: “Cử tri và nhân dân đang rất lo lắng cho một thế hệ lãnh đạo mới từ cấp cơ sở cho đến trung ương. Đây là nguyện vọng chính đáng của toàn dân, thể hiện trách nhiệm cao cả của mình khi lựa chọn cử lãnh đạo để điều hành.

Theo tôi, cán bộ trước hết là người sẽ nhận lấy trách nhiệm để phục vụ vì lợi ích của đất nước, của dân tộc và là người đại diện cho nguyện vọng chính đáng của người dân”.

Đại biểu Huỳnh Nghĩa thì đề nghị trong kỳ bầu cử đại biểu Quốc hội và HĐND tới đây “phải dân chủ thật sự trong ứng cử, bầu cử. Qua thực tiễn nhiều năm hoạt động Quốc hội, tôi càng thấm thía tầm quan trọng của yêu cầu dân chủ trong việc lựa chọn những người đại diện cho nhân dân.

Sẽ không có sự thay đổi về hiệu quả hoạt động nghị trường nếu thiếu những đại biểu tâm huyết, có năng lực và gắn bó máu thịt với nhân dân”.

Sáng nay (3-11), Quốc hội tiếp tục thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội tại hội trường.