Lách thuế với vài milimet, thép giá rẻ tràn vào Việt Nam

CÔNG TRUNG

Chỉ vài milimet chênh lệch trong quy định thuế đã mở ra “lối vòng” cho hàng trăm ngàn tấn thép cán nóng (HRC) giá rẻ tràn vào Việt Nam. Trong khi doanh nghiệp nội lao đao không thể cạnh tranh nổi, ngân sách nhà nước cũng thất thu hơn 2.300 tỉ đồng.

Nhằm hạn chế thép giá rẻ đổ vào Việt Nam, từ tháng 2-2025 Bộ Công Thương bắt đầu áp thuế chống bán phá giá từ 23,58 - 27,83% đối với thép cuộn cán nóng (HRC) có chiều rộng dưới 1.880mm. Tuy nhiên chỉ vài tháng sau, lượng thép HRC khổ rộng trên 1.880mm trở lên bắt đầu được nhập về ồ ạt.

Theo thống kê của hải quan, trong 6 tháng đầu năm Việt Nam nhập khẩu gần 650.000 tấn loại thép này từ Trung Quốc, cao gấp 15 lần so với cùng kỳ năm 2024.

Riêng trong tháng 6, lượng nhập lên tới 215.000 tấn, tăng 26 lần so với cùng kỳ. Điều đáng nói là con số 1.880mm không phải giới hạn kỹ thuật bắt buộc, mà là một ngưỡng thuế hành chính.

Nghĩa là chỉ cần thép có chiều rộng "vượt rào" vài milimet, doanh nghiệp nhập khẩu có thể tránh hoàn toàn mức thuế chống bán phá giá.

Theo người trong ngành, khối lượng thép HRC khổ rộng nhập khẩu hiện rẻ hơn 1 - 2 triệu đồng so với thép sản xuất trong nước, khiến doanh nghiệp sản xuất trong nước điêu đứng.

Dù loại thép này hợp pháp trên giấy tờ và đủ tiêu chuẩn cho sản xuất, do đặc thù kích thước khi nhập, sử dụng đúng hiệu quả đòi hỏi máy móc có thiết kế đáng kể về công dụng, kênh phân phối hay khách hàng.

Về bản chất, đây vẫn là sản phẩm cần chịu thuế nhưng lại "thoát" qua hàng rào một cách hợp thức nhờ... vài milimet.

Theo tính toán của các chuyên gia, nếu lượng thép khổ rộng nói trên cũng phải chịu mức thuế như thép khổ hẹp, ngân sách nhà nước đã thu thêm khoảng 90 triệu USD, tương đương 2.300 tỉ đồng.

TS Hoàng Ngọc Thuận, Đại học Ngoại thương, đánh giá hiện tượng thép khổ rộng ồ ạt nhập khẩu ngay sau khi có biện pháp phòng vệ thương mại là dấu hiệu điển hình của hành vi lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.

Trước đó từ tháng 4-2025, Cục Phòng vệ thương mại đã có văn bản gửi Tổng cục Hải quan, về việc cần tăng cường kiểm tra các lô hàng thép HRC có chiều rộng từ 1.880mm trở lên. Dù vậy chưa có biện pháp, chính sách thuế nào kịp thời được ban hành.

"Việc phòng vệ thương mại mà chỉ dựa trên một ngưỡng kỹ thuật hành chính như vậy thì nếu không có cơ chế cập nhật nhanh sẽ rất dễ bị lách và không hiệu quả" - một chuyên gia nói.

Vì sao thép HRC nhập khẩu vào Việt Nam lại tăng vọt?

Thép HRC cán nóng vẫn ồ ạt vào Việt Nam, ngay thời điểm Bộ Công Thương đang điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá giá một số sản phẩm có xuất xứ từ Trung Quốc và Ấn Độ. Chỉ trong tháng 9, nhập 1,2 triệu tấn HRC, gấp 2,2 lần sản xuất trong nước.