Ông Nam trước khu vực mỏ cát cửa sông Dinh, thuộc phường Mỹ Đông - Ảnh: T.A.

Ông Vũ Thành Nam có thỏa thuận bán cát tại mỏ cát sông Dinh (Ninh Thuận) cho ông H.V.D. (giám đốc Công ty H.L.T ở Đồng Nai). Nhưng sau đó ông Nam không bảo đảm cung cấp cát như cam kết và chậm trả lại tiền đặt cọc thực hiện hợp đồng nên ông D. đã tố cáo ra cơ quan công an. Dù sau đó ông Nam đã trả lại tiền và bồi thường theo lãi suất, nhưng cơ quan điều tra vẫn ra quyết định khởi tố sau khi đã ra quyết định không khởi tố trước đó.

Không khởi tố

Theo hồ sơ, tháng 6-2017, ông Nam là người đại diện theo pháp luật của Công ty TNHH Bình Minh (Ninh Thuận), giới thiệu hai mỏ cát có sẵn của công ty thì ông D. "chê" khó khai thác, vận chuyển bằng tàu. Vì vậy ông Nam giới thiệu cho ông D. mỏ cát khác ở cửa sông Dinh (phường Mỹ Đông, TP Phan Rang - Tháp Chàm, Ninh Thuận) và ông D. đồng ý.

Ngày 24-6-2017, hai bên ký hợp đồng kinh tế số 01 và phụ lục số 01. Theo đó, công ty ông Nam sẽ cho công ty ông D. khai thác mỏ cát tại cửa sông Dinh và toàn bộ cát này sẽ bán cho công ty ông D.. 

Thời hạn bàn giao mỏ cát là 45 ngày kể từ ngày ký hợp đồng, nếu hết hạn chưa bàn giao thì hai bên sẽ thanh lý hợp đồng hoặc gia hạn tiếp. Đồng thời "do mỏ cát đang làm thủ tục xin cấp đổi lại nên hợp đồng chính chưa ghi số quyết định cấp phép mỏ, sẽ bổ sung sau vào hợp đồng chính khi hồ sơ hoàn chỉnh".

Thực hiện hợp đồng, công ty ông D. đặt cọc cho ông Nam hai lần với số tiền 2,1 tỉ đồng. Công ty ông Nam chịu trách nhiệm bàn giao mặt bằng và hồ sơ liên quan đến dự án khai thác mỏ cát cho công ty ông D.. 

Tuy nhiên việc bàn giao không đúng hạn, nên hai bên gia hạn thêm thời gian bằng các phụ lục hợp đồng. Sau lần gia hạn thứ 3 thì công ty ông Nam vẫn không bàn giao được mỏ cát như cam kết.

Đến tháng 4-2018, hai bên thống nhất chấm dứt hợp đồng. Theo biên bản thanh lý, công ty ông Nam trong thời hạn 90 ngày phải trả lại cho công ty ông D. 2,15 tỉ đồng. Tuy nhiên ông Nam tiếp tục trễ hẹn hoàn trả tiền nhiều lần. Đến tháng 1-2019, ông D. làm đơn tố cáo đến công an. Tháng 5-2019, ông Nam đã trả đủ tiền đặt cọc và bồi thường cho ông D. thêm 190 triệu đồng. Ông D. rút lại đơn tố cáo.

Từ đó, cuối tháng 5-2019, Cơ quan cảnh sát điều tra Công an tỉnh Ninh Thuận ra quyết định không khởi tố vụ án. Lý do là không đủ cơ sở xác định hành vi của ông Nam là gian dối, không đủ cơ sở xác định mục đích của ông Nam thông qua hợp đồng kinh tế để chiếm đoạt tiền của ông D. nên không đủ yếu tố cấu thành tội "lừa đảo chiếm đoạt tài sản" hoặc "lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản".

Rồi lại khởi tố

Bất ngờ ngày 18-7-2019, cơ quan điều tra lại ra quyết định hủy bỏ quyết định không khởi tố vụ án trước đó để điều tra tiếp tục. Tháng 11-2019, Viện KSND tỉnh Ninh Thuận ra cáo trạng truy tố ông Nam với tội danh "lừa đảo chiếm đoạt tài sản". 

Cáo trạng cho rằng ông Nam gian dối, đưa ra thông tin sai sự thật khiến ông D. tin rằng công ty ông Nam đã được cấp phép và đang cấp đổi lại giấy phép khai thác mỏ cát tại cửa sông Dinh. Ông Nam cũng không mua hồ sơ, tham gia đấu thầu mỏ cát tại cửa sông Dinh để bán lại. Việc ông Nam trả lại 2,15 tỉ đồng và 190 triệu đồng lãi chỉ được xem là khắc phục hậu quả của hành vi phạm tội.

Sau khi hồ sơ chuyển sang tòa án để xét xử, ngày 31-1-2020 thẩm phán phụ trách đã ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Theo đó, tòa yêu cầu làm rõ ý thức chiếm đoạt tài sản của ông Nam từ thời điểm nào và làm rõ các lần chuyển tiền đều diễn ra vào các lần ký hợp đồng hoặc phụ lục hợp đồng...

Tiếp đó, tại phiên tòa sơ thẩm ngày 24-6-2020, hội đồng xét xử tiếp tục trả hồ sơ yêu cầu làm rõ tình tiết, căn cứ buộc tội, xác lập tội danh "lừa đảo chiếm đoạt tài sản".

Hình sự hóa quan hệ dân sự?

Nhận định về vụ án này, tiến sĩ Phan Anh Tuấn - trưởng bộ môn Luật hình sự Trường đại học Luật TP.HCM - cho rằng việc cơ quan điều tra và viện kiểm sát xử lý hình sự đối với ông Nam có dấu hiệu hình sự hóa quan hệ dân sự.

Theo tiến sĩ Tuấn, trong hợp đồng các bên tự nguyện, tự thỏa thuận trên cơ sở tìm hiểu năng lực, uy tín của nhau. Hai đại diện công ty có ký hợp đồng với đầy đủ, rõ ràng các điều khoản, cam kết. Trong đó có điều khoản thỏa thuận về chế tài thưởng phạt nếu vi phạm hợp đồng, thỏa thuận về giải quyết tranh chấp phát sinh. 

Quá trình ký hợp đồng, phụ lục hợp đồng gia hạn thời gian thì bên mua mỏ cát lại chuyển tiền theo thỏa thuận. Do nhiều lý do, cam kết không được bên cung cấp mỏ cát thực hiện đúng và hai bên đã thỏa thuận chấm dứt, thanh lý hợp đồng.

"Công ty bên cung cấp mỏ đã hoàn tiền, bồi thường lãi phát sinh, người tố cáo cũng đã rút đơn... như vậy dấu hiệu chiếm đoạt tài sản căn cứ vào đâu? Đồng thời căn cứ nào chứng minh ý thức chiếm đoạt từ đầu thông qua việc ký hợp đồng? Việc truy tố về tội danh lừa đảo chiếm đoạt tài sản là khó có cơ sở vững chắc, có dấu hiệu hình sự hóa quan hệ dân sự" - ông Tuấn nhận định.

Khởi tố vụ án 'lừa đảo chiếm đoạt tài sản' với Công ty Phi Long vì bán dự án 'vẽ'

TTO - Cơ quan cảnh sát điều tra Công an TP.HCM vừa khởi tố vụ án hình sự "lừa đảo chiếm đoạt tài sản" để điều tra Công ty cổ phần đầu tư phát triển đô thị Phi Long, liên quan đến việc bán dự án trên giấy, chiếm đoạt tiền của nhiều người.