Sang đầu 2026, hơn 5 triệu hộ kinh doanh sẽ không còn nộp thuế khoán, mà chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai. Với số lượng lớn người buôn bán phải thay đổi, nhiều ý kiến cho rằng ngành thuế cần đẩy mạnh việc hỗ trợ, sớm tháo gỡ các vướng mắc.

Trong khi đó dù còn một số khó khăn, nhưng sau hơn 4 tháng triển khai quy định áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền đối với hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên, nhiều hộ kinh doanh khẳng định đã dần quen với quy định mới này và sẽ tiếp tục ủng hộ vì những lợi ích mang lại.

Gặp khó nhưng có điểm lợi

Chia sẻ với Tuổi Trẻ Online, ông Lâm Phương Toàn, chủ một cửa hàng hoa trên đường Dương Quảng Hàm (quận Gò Vấp cũ), cho biết vướng mắc lớn nhất khi áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền này nằm ở khâu hóa đơn đầu vào. 

Cụ thể, phần lớn các nhà vườn và hộ trồng hoa là kinh doanh nhỏ lẻ, không có thói quen cũng như điều kiện để phát hành hóa đơn. Khi quy định yêu cầu đầy đủ chứng từ đầu vào, nhiều người buộc phải "mua" hóa đơn từ các đơn vị trung gian để hợp thức hóa, làm phát sinh thêm chi phí đáng kể.

"Ví dụ một bó hoa nhập giá 2 đồng, nhưng khi cộng thêm chi phí hóa đơn và chứng từ thì giá đội lên thành 3,5-4 đồng. Đây là mức tăng ảo, không phản ánh giá trị thực tế, nhưng tiểu thương vẫn phải gánh", ông Toàn phân tích.

Ngoài ra theo ông Toàn, việc đưa thuế VAT vào giá bán niêm yết cũng khiến thói quen tiêu dùng của khách hàng thay đổi. Trước đây người mua chỉ yêu cầu xuất hóa đơn khi thật sự cần và sẵn sàng trả thêm 8%. Nay khi giá bán đã bao gồm VAT, số tiền thực tế để tạo nên bó hoa bị thu hẹp.

"Ví như một bó hoa 500.000 đồng trước đây có thể thêm phụ kiện, mẫu mã cầu kỳ hơn. Bây giờ 500.000 đồng đó đã phải tính cả thuế, bó hoa trở nên nhỏ hơn, không ít khách ngần ngại", ông Toàn chia sẻ thực tế.

Không chỉ chịu áp lực về chi phí, ông Điền, một thương nhân trong ngành kinh doanh nông sản tại TP.HCM, cho hay khâu thao tác kỹ thuật cũng gây nhiều phiền toái sau khi các địa giới hành chính được sáp nhập.

Cụ thể địa chỉ của nhiều cơ quan, đơn vị thay đổi khiến việc cập nhật thông tin trên hóa đơn điện tử và dữ liệu khách hàng trở nên rối, chỉ cần nhập sai một chi tiết nhỏ, việc chỉnh sửa hóa đơn sẽ rất phức tạp, buộc người bán phải hỏi lại kỹ từng thông tin, làm mất nhiều thời gian.

"Thật ra sau vài tháng thì quy trình cũng vào guồng, không còn bỡ ngỡ, nhưng những bất cập về hóa đơn đầu vào và chi phí phát sinh là khó tránh khỏi", ông Điền đánh giá.

Trong khi đó bà Huỳnh Như Ngọc, chủ vựa hoa Ngọc Nhiên tại chợ hoa Hồ Thị Kỷ (quận 10 cũ), cho biết gia đình bắt đầu xuất hóa đơn điện tử từ tháng 6 theo hướng dẫn và tập huấn của Chi cục Thuế quận 10 cũ.

"Ban đầu thì đúng là thêm việc vất vả, buổi tối hai vợ chồng phải cùng ngồi lập bảng kê và xuất hóa đơn. Nhưng dần rồi cũng quen, không cần thuê thêm người", bà kể.

Khó khăn lớn nhất theo bà Ngọc vẫn là đầu vào. Hoa chủ yếu nhập từ Đà Lạt và các tỉnh thành, nhiều nguồn nhỏ lẻ khác, nhưng nhiều nhà vườn nhỏ không có hóa đơn, buộc tiểu thương phải lập bảng kê. Bên cạnh đó, cách tính thuế mới cũng khiến số thuế phải nộp tăng cao gấp nhiều lần so với trước.

"Nếu trước đây mỗi tháng chỉ nộp hơn 1 triệu đồng thì nay tăng lên 7-8 triệu đồng. Thuế cao hơn, lợi nhuận giảm do kinh tế khó khăn, nhưng đổi lại mình giữ được khách và mở rộng thêm thị trường", bà Ngọc tính toán.

Thương nhân mong được tập huấn thêm với thuế kê khai

Theo lộ trình, từ đầu năm 2026 hơn 5 triệu hộ kinh doanh sẽ không còn nộp thuế theo phương pháp khoán, mà chuyển sang nộp thuế theo kê khai. Thời điểm bắt buộc không còn xa khiến nhiều cửa hàng nhỏ lẻ tỏ ra băn khoăn, lo lắng, đặc biệt là các tiểu thương lớn tuổi.

Bà Ngô Thị Bích Chung, một tiểu thương bán tạp hóa trong con hẻm trên đường Lê Văn Sỹ (quận 3 cũ), cho biết đã nghe nói từ năm sau phải dùng máy móc, làm sổ sách để khai báo thuế nên cũng thấy lo. Theo bà Chung, ngành thuế nên có khóa đào tạo, tập huấn kỹ năng cơ bản cho tiểu thương lớn tuổi, người không rành về công nghệ.

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, đại diện ban quản lý một chợ truyền thống trên địa bàn phường Chợ Lớn, TP.HCM, cho biết do chợ kinh doanh ngành nghề vật liệu xây dựng nên thường phải có hóa đơn chứng từ.

"Trước đây khi áp dụng thuế khoán thì gần như hộ kinh doanh không quan tâm nhiều đến hóa đơn chứng từ đầu ra đầu vào, còn giờ thì khác hẳn. Chưa kể cán bộ ngành thuế phụ trách những phường có số lượng thương nhân rất lớn dẫn việc hỗ trợ sẽ không được liên tục, do đó cần sớm có giải pháp cho việc tập huấn này".

Nhiều lãnh đạo phường cho rằng ngành thuế cần có thêm những hoạt động, thậm chí cầm tay chỉ việc cho tiểu thương. Điều này nếu làm tốt, làm sớm sẽ giúp thương nhân yên tâm, chủ động hơn trong quá trình chuyển đổi.

"Chỉ còn vài tháng nữa là áp dụng chính thức các tính thuế mới cho hơn 5 triệu hộ kinh doanh, vẫn còn vướng mắc, nếu chúng ta không đẩy mạnh việc hỗ trợ, tháo gỡ thì rất khó để có thể áp dụng đồng bộ, có hiệu quả cao", một lãnh đạo phường đánh giá.

Sắp bỏ thuế khoán, 5 triệu hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?

Chỉ còn chưa đầy ba tháng nữa, hơn 5 triệu hộ kinh doanh sẽ không còn nộp thuế theo phương pháp khoán, mà chuyển sang nộp thuế theo kê khai.