Chỉ còn chưa đầy ba tháng nữa, hơn 5 triệu hộ kinh doanh sẽ không còn nộp thuế theo phương pháp khoán, mà chuyển sang nộp thuế theo kê khai.

Vậy từ bây giờ các hộ kinh doanh phải chuẩn bị gì để khỏi bỡ ngỡ?

Theo thống kê của Cục Thuế, có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh buộc phải chuyển sang tự khai, tự tính và tự nộp thuế theo doanh thu, thay vì nộp một mức thuế khoán như bao năm nay. Đây là sự thay đổi rất lớn, kéo theo khối lượng công việc khổng lồ cần chuẩn bị từ nay đến ngày 31-12-2025, nhất là ở những địa phương có số lượng hộ kinh doanh đông đảo.

Thống kê của Thuế TP.HCM, tính đến ngày 17-9-2025 tổng số hộ kinh doanh do Thuế TP.HCM đang quản lý là 361.879 hộ. Trong đó địa bàn TP.HCM cũ là 243.356 hộ, địa bàn Bình Dương trước đây 87.364 hộ và địa bàn Bà Rịa - Vũng Tàu cũ là 31.159 hộ.

Theo Cục Thuế (Bộ Tài chính), có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh buộc phải chuyển sang tự khai, tự tính và tự nộp thuế theo doanh thu, thay vì nộp một mức thuế khoán như bao năm nay. Trong ảnh: Tại một quán phở ở TP.HCM - ẢNH: QUANG ĐỊNH

Trong đó chỉ có 85.430 hộ có doanh thu năm từ 100 triệu đồng trở xuống, thuộc diện không phải nộp thuế giá trị gia tăng (GTGT), thuế thu nhập cá nhân (TNCN).

Còn 276.449 hộ, chiếm 76,39% so với tổng số hộ kinh doanh thuộc diện phải nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân. Trong số này có 19.060 hộ đã nộp thuế theo phương pháp kê khai. Như vậy còn tới 257.389 hộ sẽ phải chuyển từ nộp thuế khoán thành nộp theo phương pháp kê khai.

Để chuẩn bị, Thuế TP.HCM đề nghị các hộ kinh doanh cần theo dõi, tổng hợp số lượng hàng tồn kho theo từng mặt hàng để kê khai đầy đủ số lượng hàng hóa theo đúng quy định; lưu giữ các chứng từ, tài liệu để chứng minh nguồn gốc hàng hóa.

Đồng thời chủ động tìm hiểu các đơn vị cung cấp giải pháp, cung cấp các phần mềm, các thiết bị để chuẩn bị công tác sử dụng hóa đơn điện tử (HĐĐT), HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền và sổ sách kế toán khi kê khai, nộp thuế.

"Hộ kinh doanh cũng cần cập nhật các chính sách thuế mới, sổ sách kế toán, hóa đơn chứng từ, các mẫu biểu, tờ khai, thời hạn nộp theo đúng quy định. Lưu ý, sử dụng HĐĐT phải xuất hóa đơn ngay tại thời điểm bán hàng hóa, tức bán hàng phải xuất hóa đơn ngay tại thời điểm bán", Thuế TP.HCM lưu ý.

Trước sự thay đổi quá lớn này, nhiều hộ kinh doanh tỏ ra lo lắng.

Chị Nguyễn Thị Kim Đường, hộ kinh doanh khô và bia trên đường Hàm Nghi, phường Nguyễn Thái Bình (TP.HCM), cho hay hộ của chị sẽ phải nộp thuế theo phương thức kê khai. Nhưng thời gian đầu áp dụng, chị băn khoăn vì có trường hợp gửi hóa đơn cho khách thì khách phản ánh không thấy chữ ký số do chữ ký ẩn.

"Tôi kiến nghị nên có chính sách hỗ trợ hộ kinh doanh mới chuyển đổi trong giai đoạn đầu vì giá trị tờ hóa đơn không bao nhiêu mà số tiền phạt thì lớn", chị Kim Đường kiến nghị.

Chị Lê Thị Thủy Tiên, đại diện hộ kinh doanh mua bán thiết bị linh kiện tại phường Cầu Ông Lãnh, TP.HCM, cho hay đã trang bị các thiết bị, phầm mềm, chữ ký số hết 9 triệu đồng để chuyển sang xuất HĐĐT từ máy tính tiền.

"Hộ kinh doanh của chúng tôi có doanh thu trên 1 tỉ đồng/năm và sẵn sàng tuân thủ quy định, nhưng hộ kinh doanh có người lớn tuổi, ít tiếp xúc với công nghệ, do vậy cơ quan quản lý nên du di trong thời gian đầu", chị Tiên đề xuất.

Tiểu thương bán rau ở chợ Tân Sơn Nhất, TP.HCM

Kinh doanh gần 15 năm nay, bà Trần Thị Lập - chủ tiệm tạp hóa (phường Hà Đông, TP Hà Nội) nộp thuế khoán. Doanh thu mấy năm nay khoảng 400 triệu đồng/năm. Nên tiền thuế VAT và thu nhập cá nhân nộp hằng quý khoảng 1,5 triệu đồng.

Trước bà nộp cho cán bộ thuế quản lý trực tiếp, 2 năm nay nộp qua ứng dụng eTax mobile và không phải làm bất cứ thủ tục gì. Từ năm 2026, Nhà nước sẽ bỏ thuế khoán, tính thuế theo doanh thu và phải xuất HĐĐT từng lần bán hàng. Bà Lập nói thật: chưa hình dung ra việc sẽ tính thuế như thế nào, nhất là chi phí để xuất HĐĐT từ hóa đơn đến phần mềm, thiết bị.

Bà đề xuất nên coi phiếu thu tiền là HĐĐT để phù hợp với loại hình kinh doanh nhỏ lẻ. Bởi mỗi ngày có hàng trăm đơn hàng, trị giá 1 đơn hàng từ vài nghìn đồng đến cả triệu đồng, như khách vào mua chỉ 1 gói bim bim 5.000 đồng cũng là 1 đơn hàng rồi.   

Thêm nữa, đây là doanh thu của 2 người làm liên tục từ 6h sáng đến 22h đêm và không có ngày nghỉ. Chưa kể những thời điểm lễ Tết, cửa hàng phải huy động thêm 1-2 người hỗ trợ bán hàng. Nên mức này đã phải tính thuế thì liệu có phù hợp.

Ông Nguyễn Quang Huy - Giám đốc Khối Khách hàng Doanh nghiệp Vừa và Nhỏ - Ngân hàng Quốc Tế (VIB) cho rằng trong giai đoạn chuyển đổi từ nộp thuế theo phương pháp khoán sang phương pháp kê khai như hiện nay, hộ kinh doanh cần hiểu và cập nhật chính sách thuế mới, song song đó là xây dựng hệ thống hóa đơn và chứng từ điện tử: triển khai phần mềm hóa đơn điện tử, kết nối với hệ thống thuế, quản lý hóa đơn đầu vào/ra. 

Bên cạnh đó nên chuyển đổi phương thức thanh toán theo hướng tập trung chuyển từ tiền mặt sang các phương thức ngân hàng: thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ, chuyển khoản, QR Pay.

"Sau này khi hộ kinh doanh muốn chuyển đổi lên doanh nghiệp vừa và nhỏ thì các khoản "đầu tư" này cũng rất có lợi vì có thể tận dụng các phương thức thanh toán không tiền mặt khi mua sắm đầu vào để được khấu trừ thuế. Giao dịch hợp lệ không chỉ được khấu trừ chi phí mà còn là cơ hội để DN minh bạch dòng tiền", đại diện VIB nhấn mạnh.

Là người có hơn 30 năm làm chính sách thuế và nay là tư vấn thuế, bà Lê Thị Duyên Hải, Phó tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, cho rằng vấn đề mà hộ kinh doanh đang băn khoăn là do thủ tục. Nếu thuộc diện bắt buộc phải kê khai thuế thì hộ kinh doanh phải thực hiện các khâu từ đăng ký kinh doanh, đăng ký thuế, đăng ký và sử dụng hóa đơn, chứng từ, chuẩn bị sổ sách kế toán,... Tất cả các thủ tục này mất nhiều thời gian và khá phức tạp.

"Do đó với hộ kinh doanh, thủ tục càng đơn giản, càng ít càng tốt. Với gia nhập thị trường, cần hợp nhất thủ tục đăng ký thành lập, đăng ký kinh doanh và đăng ký thuế thành một. Các cơ quan như cơ quan đăng ký kinh doanh và cơ quan thuế… sử dụng thống nhất dữ liệu của nhau" - bà Hải kiến nghị và mong muốn thủ tục này triển khai như ở nhiều nước. Doanh nghiệp chỉ cần một thủ tục gia nhập thị trường mà không phải thực hiện đồng thời nhiều thủ tục đăng ký thành lập, đăng ký kinh doanh và đăng ký thuế.

Nhiều hộ kinh doanh ngành hàng ăn uống về đêm sợ bị phạt nếu chẳng may trục trặc không xuất hóa đơn kịp thời. Trong ảnh: Tiểu thương buôn bán tại chợ Bến Thành, TP.HCM

Bà Lê Thị Yến, Giám đốc Công ty Tư vấn thuế Hà Nội, cho biết theo đề xuất của Bộ Tài chính tại dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân, hộ kinh doanh sẽ đóng thuế thu nhập cá nhân là 17% trên lợi nhuận. Trong khi đó, thuế giá trị gia tăng sẽ theo phương pháp khấu trừ.

Bà Yến đặt vấn đề với cách tính thuế như vậy thì hộ kinh doanh có phải thực hiện các chế độ kế toán, báo cáo tài chính, có phải nộp báo cáo tài chính hay thực hiện theo chế độ kế toán nào? Bởi hộ kinh doanh sẽ rất khó khăn khi phải lập báo cáo tài chính hoặc thực hiện chế độ hóa đơn chứng từ, kế toán phức tạp. Nếu họ không biết cách thực hiện thì sẽ bị sót chi phí và nộp thuế nhiều hơn.

Bên cạnh đó, bà Yến cho biết các hộ kinh doanh hiện đang thực hiện HĐĐT đã gặp những khó khăn rồi. Trong khi đó tới đây các hộ thực hiện chế độ kế toán để trừ các chi phí được trừ. Nên cần quy định rõ chi phí nào là hợp lý để được trừ và có tiêu chuẩn, quy chuẩn để không bị vướng mắc. 

Đại diện một công ty giải pháp phần mềm cho biết qua tư vấn thuế, hộ kinh doanh đang rất quan tâm đến chi phí mua HĐĐT, kê khai thuế.  Song, đa phần họ lo lắng khi chuyển sang xuất hóa đơn, tự kê khai, tự tính thuế thì vấn đề chênh lệch doanh thu khi xuất hóa đơn so với trước kia nộp thuế khoán thì có bị cơ quan thuế truy thu hay không?

Nhiều hộ kinh doanh có đơn hàng giá trị không lớn mỗi lần bán

Về cơ chế sổ sách, kế toán đối với hộ kinh doanh, phát biểu tại hội thảo mới đây, bà Nguyễn Thị Thanh Hằng - Trưởng Ban chính sách, thuế quốc tế, Cục Thuế - cho biết đang sửa thông tư 88 của Bộ Tài chính. Quan điểm xây dựng chính sách là đơn giản hóa thủ tục, nhằm tạo thuận lợi cho hộ và cá nhân kinh doanh.

Theo đó thủ tục, cơ chế với hộ kinh doanh sẽ được chia theo quy mô doanh thu. Cụ thể, hộ kinh doanh có doanh thu 200 triệu - 3 tỉ đồng/năm sẽ áp dụng biểu mẫu để kê khai rất đơn giản, chỉ cần sổ sách ghi chép doanh thu và chi phí.

Những hộ kinh doanh bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng mà có doanh thu 1 tỉ đồng/năm thì áp dụng HĐĐT kết nối máy tính tiền như quy định hiện nay. Còn nhóm có doanh thu 200 triệu đến dưới 1 tỉ đồng/năm, chính sách khuyến khích sử dụng HĐĐT có mã của cơ quan thuế. Với hộ có doanh thu trên 3 tỉ đồng/năm, quy định tới đây sẽ theo hướng thực hiện chế độ kế toán như doanh nghiệp siêu nhỏ vì có quy mô tương đương doanh nghiệp siêu nhỏ.

Trong văn bản vừa gửi lên Ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội, cử tri một loạt tỉnh Đồng Nai, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Tây Ninh… kiến nghị có chính sách hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi từ thuế khoán sang tính thuế theo doanh thu.

Cử tri Đồng Nai lo ngại việc áp dụng HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền và bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh đang đặt ra nhiều khó khăn cho các hộ kinh doanh cá thể, nhất là các tiểu thương nhỏ lẻ, người kinh doanh lớn tuổi, không có điều kiện về thiết bị và nhân lực để thực hiện đầy đủ các thủ tục về HĐĐT và kê khai thuế. Vì vậy Chính phủ nên chỉ đạo các bộ, ngành xem xét hỗ trợ như thiết bị, phần mềm, chính sách thuế chuyển tiếp, tập huấn,… cho hộ kinh doanh, tiểu thương.

Tiểu thương bán vải tại chợ Tân Định, TP.HCM

Mục tiêu là đảm bảo tính khả thi của chính sách và phù hợp với điều kiện thực tế của người kinh doanh nhỏ.

Còn hơn 3 tháng nữa đến thời điểm bỏ thuế khoán, nên cử tri Tây Ninh kiến nghị Bộ Tài chính phổ biến, giải thích đầy đủ chính sách chuyển từ thuế khoán sang kê khai và mức thuế phải nộp đối với hộ kinh doanh. Đồng thời thời gian thực hiện tính thuế theo doanh thu nên lùi ít nhất 6 tháng, thay vì áp dụng từ 1-1-2026.

Trả lời kiến nghị trên, Bộ Tài chính cho biết đang phối hợp với các bộ, ngành để tham mưu Chính phủ và cấp có thẩm quyền về chính sách miễn, giảm thuế hoặc hỗ trợ kinh phí trực tiếp cho các hộ kinh doanh đăng ký sử dụng HĐĐT từ máy tính tiền.

Nhiều hộ kinh doanh vốn quen với việc nộp thuế khoán sẽ phải chuyển đổi sang phương pháp hoàn toàn mới. Trong ảnh: Tại một hộ kinh doanh ăn uống

Đồng thời Bộ Tài chính đã chỉ đạo Cục Thuế nghiên cứu, đề xuất chế độ kế toán đối với hộ kinh doanh đơn giản nhất có thể. Nguyên tắc xây dựng chính sách thuế là hộ kinh doanh tự khai, còn cơ quan thuế quản lý rủi ro.

Với HĐĐT, đây là vấn đề mà hộ kinh doanh quan tâm khi chuyển đổi sang tính thuế theo doanh thu, Bộ Tài chính giao Cục Thuế làm việc với các nhà cung cấp giải pháp, đảm bảo các giải pháp phần mềm HĐĐT thật dễ sử dụng với chi phí hợp lý.

Nhiều chuyên gia cho rằng cần cơ chế hỗ trợ cụ thể hơn cho hộ kinh doanh chuyển đổi số.

Nhằm hỗ trợ cộng đồng hộ kinh doanh vượt qua các rào cản về quản trị, công nghệ, mở rộng thị trường và hiện đại hóa hoạt động kinh doanh, báo Tuổi Trẻ phối hợp với Cục Thuế (Bộ Tài chính), Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) và Ủy ban Nhân dân TP. HCM, Sở Công Thương TP.HCM triển khai dự án "Cùng hộ kinh doanh lên doanh nghiệp số", với sự đồng hành của các đơn vị về giải pháp tài chính, công nghệ: VIB, KIDO…

Dự án gồm nhiều hoạt động như: hội thảo, tọa đàm, chuyên trang truyền thông, tập huấn, trò chơi, tư vấn, giải thưởng Ngôi sao bán hàng…

Khởi đầu cho chuỗi hoạt động của dự án này, báo Tuổi Trẻ cùng với các đơn vị tổ chức Lễ Công bố dự án "Cùng hộ kinh doanh lên doanh nghiệp số" và Hội thảo "Sắp bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh cần chuẩn bị gì?", diễn ra vào ngày 8-10-2025, từ 08h30 - 11h30, tại Hội trường A, lầu 2, Trường Đại học Sài Gòn, số 273 An Dương Vương, Phường Chợ Quán, TP.HCM.

Dự kiến ông Mai Sơn – Cục Phó Cục Thuế và lãnh đạo Thuế TP.HCM, cùng các cơ quan chức năng, đơn vị cung cấp giải pháp sẽ tham dự Hội thảo và giải đáp thắc cho hộ kinh doanh.

Bên cạnh đó, chương trình Edugame "Lên số - Lên đời" với chủ đề "Kỹ năng bán hàng online chuyên nghiệp" cũng diễn ra cùng ngày, cùng địa điểm, từ 13h00 – 18h00, nhằm mang lại trải nghiệm học hỏi thực tiễn, giúp hộ kinh doanh nâng cao kỹ năng kinh doanh trên nền tảng số.