Ngày 2-12, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Phó trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) chủ trì Phiên họp lần thứ 24 của Ban Chỉ đạo, kết nối trực tuyến với 21 tỉnh, thành phố ven biển.

Hoàn thành 101/101 nhiệm vụ

Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, ngành Nông nghiệp đã triển khai quyết liệt các giải pháp chống khai thác IUU và đạt kết quả rõ rệt. 

Tính đến ngày 29-11, các bộ, ngành, địa phương đã hoàn thành 101/101 nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao; xử lý 100% vụ việc vi phạm, với tổng số hơn 4.037 vụ bị xử phạt, số tiền phạt khoảng 162 tỷ đồng. Lực lượng chức năng đã khởi tố 91 vụ việc liên quan đến khai thác IUU với 138 bị can.

Trong số 71 tàu cá Việt Nam bị nước ngoài bắt giữ, các cơ quan chức năng đã xử lý 53 tàu, tương đương gần 74%. Số còn lại đang tiếp tục được xác minh để làm rõ từng trường hợp, bao gồm cả các trường hợp sử dụng biển số giả hoặc chủ tàu không còn sinh sống tại địa phương, gây khó khăn cho công tác xử lý.

Tổng số tàu cá hiện có của các địa phương đã đăng ký và được cập nhật trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về nghề cá (VNFishbase) là 79.243/79.243 chiếc. Các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động đã được kiểm soát, giao xã/phường, lực lượng quản lý vị trí neo đậu.

Trong tuần, cơ quan công an đã đưa ra xét xử 2 vụ/3 bị cáo về tội "Tổ chức cho người khác xuất cảnh, nhập cảnh trái phép" và tội "Cản trở hoặc gây rối loại hoạt động của mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử"; 100% tàu cá mất kết nối Thiết bị giám sát hành trình (VMS), vượt ranh giới trên biển đã được xử lý.

Liên quan đến một số lô cá kiếm tại Khánh Hòa xuất khẩu sang EU bị cảnh báo, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chỉ đạo rà soát toàn bộ hồ sơ, làm rõ nghi vấn gian lận; phối hợp với Bộ Tài chính đối chiếu số liệu đầu vào - đầu ra của chuỗi cung ứng để phục vụ xử lý theo quy định.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang hoàn thiện đầy đủ hồ sơ và cung cấp dữ liệu phục vụ đoàn EC trong quá trình kiểm tra; phối hợp với các cơ quan liên quan để sửa đổi Luật Thủy sản và hệ thống nghị định, thông tư nhằm bảo đảm sự phù hợp, đồng bộ khi ban hành trong thời gian tới.

Liên quan đến tiến độ triển khai VNFishbase, đại diện Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) cho biết, các tàu cá được cập nhật thông tin đầy đủ, bao gồm dữ liệu về chủ tàu, thuyền viên và các quá trình xuất nhập bến, truy vấn trực tiếp từ Cơ sở dữ liệu Quốc gia về dân cư. 

Hệ thống cũng tích hợp dữ liệu xử phạt hành chính, giúp quản lý vi phạm trên biển và bờ một cách đồng bộ. Quy trình quản lý liên quan đến đóng mới, đăng ký, đăng kiểm, cải hoán, chuyển nhượng và giám sát kỹ thuật được Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng, cập nhật liên tục để đảm bảo dữ liệu "đúng, đủ, sạch, sống".

Việc liên thông hệ thống giám sát hành trình (VMS) và các phân hệ phụ trợ, sẽ giúp quản lý tàu cá, giám sát hoạt động khai thác thủy sản và xử lý vi phạm được hiệu quả, minh bạch và đồng bộ. Đại diện Tập đoàn Viettel đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng đề án tổng thể về quản lý chuyển đổi số trong khai thác và nuôi trồng thủy sản, nhằm quản lý chặt chẽ quá trình truy xuất nguồn gốc.

Cũng tại phiên họp, đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP) đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các chuyên gia để rà soát, hoàn thiện báo cáo liên quan đến 12 nghề khai thác không được Hoa Kỳ công nhận tương đương để gửi lại phía Hoa Kỳ; đề xuất triển khai song song công tác cấp giấy chứng nhận xuất khẩu (COI) cho 14 nghề khai thác thủy sản được Hoa Kỳ xác định tương đương, bảo đảm nguyên liệu thủy sản khai thác phục vụ chế biến xuất khẩu và đáp ứng các yêu cầu pháp lý của Hoa Kỳ.

Kiểm tra toàn diện, chính xác và minh bạch

Kết luận phiên họp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, tháng cao điểm quốc gia về chống khai thác IUU đã kết thúc, nhưng mục tiêu đặt ra sau hơn 8 năm là gỡ "thẻ vàng IUU" của Ủy ban châu Âu (EC) vẫn chưa đạt được, đòi hỏi phải hành động quyết liệt hơn trong thời gian tới. Từ nay đến ngày 15/12 là thời hạn quan trọng để hoàn tất các nhiệm vụ, giải quyết các vấn đề tồn đọng liên quan đến phòng, chống IUU.

Các bộ, ngành liên quan tiếp tục kiểm tra, đánh giá kỹ các số liệu về tàu cá vi phạm, nhất là tàu bị bắt do khai thác trái phép và xâm phạm lãnh hải nước khác; giải trình rõ ràng sự chênh lệch giữa số liệu Việt Nam cung cấp và số liệu của EC, làm rõ các lý do khách quan.

Các địa phương chịu trách nhiệm trong xử lý vi phạm hành chính, hình sự các trường hợp tàu cá bị bắt giữ ở nước ngoài. Các cơ quan phải cung cấp hóa đơn, biên bản tịch thu tài sản, giấy phép bị hủy và hình ảnh minh chứng để chứng minh việc xử lý đã được thực hiện đầy đủ. 

Các trường hợp không thể xử lý do hết thời hiệu hoặc tình huống đặc biệt, cần được giải thích rõ ràng. Mục tiêu là xử lý 100% vi phạm, đồng thời công khai, minh bạch với EC và cộng đồng quốc tế.

Theo đó, việc tiến hành kiểm tra toàn diện, không chỉ trên giấy tờ mà phải đi thực địa, đánh giá dữ liệu về các trường hợp đã xử lý hình sự, hành chính, nhất là việc lắp đặt, duy trì kết nối VMS, thực hiện xử phạt, cấp chứng nhận xuất xứ, quản lý cảng cá, số tàu không đủ điều kiện hoạt động, đảm bảo dữ liệu chính xác và minh bạch.

Liên quan đến VNFishbase, Phó Thủ tướng nêu rõ, ngay trong tuần này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì rà soát, xây dựng, hoàn thiện Quy chế khai thác, quản lý dữ liệu, rà soát và hoàn thiện các quy trình liên quan. 

Trong đó, quy chế phải xác định rõ người tham gia, người được sử dụng và trách nhiệm ở từng chức năng. Đặc biệt, chủ tàu, thuyền trưởng phải chịu trách nhiệm về nhật ký khai thác, theo dõi tuyến hành trình và kê khai đánh bắt. Dữ liệu này sẽ phục vụ cho việc cấp giấy phép, chứng nhận và các thủ tục liên quan.

Phó Thủ tướng giao, các Tập đoàn: Viettel, VNPT phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát VNFishbase, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia toàn diện, bao gồm cả khai thác và nuôi trồng. 

Các địa phương tham gia đánh giá việc vận hành VNFishbase, thử nghiệm và bổ sung hướng dẫn cảng tư nhân tham gia quản lý tàu thuyền và chứng nhận; sớm trình Chính phủ dự án sinh kế cho chuyển đổi nghề cá, bao gồm ứng dụng công nghệ cao nuôi trồng xa bờ và phát triển nghề dịch vụ, du lịch.

Liên quan đến các tiêu chuẩn quốc tế về ngành nghề khai thác thủy sản, Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành và VASEP tiếp tục rà soát và sửa đổi Luật Thủy sản để bảo đảm hài hòa với các yêu cầu pháp lý của Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu và một số quốc gia khác.

Việc rà soát phải đầy đủ, không được bỏ sót, và trong thời gian chờ Luật Thủy sản được thông qua, các đơn vị cần chuẩn bị báo cáo về tính phù hợp pháp luật, bao gồm các vấn đề về loài động vật cần bảo vệ, 12 ngành nghề khai thác thủy sản không được Hoa Kỳ công nhận tương đương và 14 ngành nghề được công nhận tương đương; đồng thời đề xuất ban hành Nghị quyết của Chính phủ về bảo vệ môi trường, quản lý ngành nghề khai thác thủy sản, bảo đảm quyền, nghĩa vụ của người dân được thực thi đúng luật và đáp ứng yêu cầu quốc tế, giải quyết dứt điểm các vấn đề còn xung đột về pháp lý và kỹ thuật với các quy định của Hoa Kỳ, EU và một số quốc gia khác.

Đề cập đến trường hợp gian lận nguồn gốc nguyên liệu thủy sản chế biến để xuất khẩu cá kiếm tại Khánh Hòa, Phó Thủ tướng yêu cầu, ngay trong tuần này, tỉnh Khánh Hòa làm rõ và báo cáo chi tiết hình thức xử phạt, nguyên nhân gian lận, số liệu cụ thể.

Lắp thiết bị giám sát 100% tàu cá để tránh vi phạm IUU

Hiện Đắk Lắk đã hoàn thành 100% việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình cho tàu cá dài từ 15m trở lên, nên cơ quan chức năng dễ dàng kiểm soát tàu cá, tránh vi phạm IUU.