Nhìn vào bức tranh đình công, tranh chấp lao động giảm nhiều trong thời gian qua không hẳn nhờ vào những giải pháp tích cực, mà đơn giản là do doanh nghiệp đình đốn quá nên người lao động không muốn đình công, nếu đình công thì nguy cơ mất việc làm càng lớn hơn.

Số lượng người mất việc làm nhiều như vậy nhưng chưa tạo nên sức ép quá lớn lên xã hội, nhờ có một tỉ lệ đáng kể người mất việc về quê nương náu. Chính khu vực nông thôn đang là “bà đỡ” giải quyết vấn nạn thất nghiệp cho các khu vực khác, mất việc trong công nghiệp, đô thị thì quay về nông thôn và phần nào đó ổn định được cuộc sống. Vấn đề đặt ra là tác động của Nhà nước cho đào tạo nghề khu vực nông nghiệp, nông thôn chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra.

Mặc dù “đẻ” ra rất nhiều trường cao đẳng, trung tâm, cơ sở dạy nghề, nhưng thực chất quy mô đào tạo với số lượng, chất lượng đào tạo khu vực nông nghiệp, nông thôn thì không tương xứng. Đó là chưa kể đến việc chương trình đào tạo cho lao động khu vực nông thôn, với mục tiêu phấn đấu mỗi năm 1 triệu lao động, lại đang triển khai dàn trải, không tập trung, thiếu hiệu quả.

Đã đến lúc Nhà nước cần tổng kết chương trình dạy nghề cho lao động nông thôn để sớm khắc phục những bất cập lâu nay. Đây cũng là một trong những “chìa khóa” để giải quyết vấn đề lao động, việc làm một cách bền vững nhất.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng nên thay thế chỉ tiêu giải quyết việc làm hằng năm (khoảng 1,6 triệu lao động), vì đó là con số hoàn toàn không có căn cứ khoa học và thực tế những năm gần đây cho thấy là con số ảo. Đây là số lượt việc làm mới chứ không phải số người được giải quyết việc làm mới. Nên thay chỉ tiêu tạo việc làm mới bằng chỉ tiêu giảm tỉ lệ thất nghiệp thì thiết thực hơn.

Một vấn đề khác đang ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý người lao động, nhất là những người làm công ăn lương, đó là Chính phủ nói rằng ngân sách năm 2013 gặp khó khăn nên chưa cân đối được nguồn để thực hiện cải cách tiền lương cho năm 2013.

Việc này không những gây khó khăn thêm cho đời sống người lao động, mà còn tạo nên sự dồn ép lên các năm sau trong lộ trình cải cách tiền lương. Đọc lại kết luận Hội nghị trung ương 5 vừa qua về “một số vấn đề về tiền lương, bảo hiểm xã hội, trợ cấp ưu đãi người có công và định hướng cải cách đến năm 2020” thấy có nêu “Bộ Chính trị chỉ đạo Ban cán sự Đảng Chính phủ, trong năm 2012 và 2013 tiếp tục thực hiện kết luận của Hội nghị trung ương 6 (khóa X), khẩn trương bổ sung, sửa đổi một số chính sách cần và có thể điều chỉnh ngay nhằm sớm khắc phục các bất hợp lý trong chính sách tiền lương hiện hành như tiếp tục điều chỉnh mức lương tối thiểu...”.

Chúng tôi cho rằng Chính phủ cần quyết liệt đi đúng lộ trình hoặc ít nhất đi nửa lộ trình, tìm thời điểm thích hợp để điều chỉnh tiền lương trong năm 2013.

Về lương hưu, theo tính toán, dự kiến đến năm 2029 khả năng thanh toán quỹ bảo hiểm xã hội sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Vì sao? Vì mức đóng thấp mà mức hưởng cao. Tuổi thọ bình quân người Việt Nam hiện nay là hơn 73 tuổi, còn tuổi bình quân của người về hưu là hơn 53 tuổi. Trong khi thiết kế tiền lương hưu của ta chỉ có 14 năm, như vậy làm sao để cân đối sáu năm còn lại?

Lời giải có thể là nâng mức đóng bảo hiểm xã hội, kéo dài thời gian làm việc của một số đối tượng phù hợp, ví dụ như cán bộ nữ có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao...

Đây là câu chuyện về lâu dài nhưng cần bắt tay ngay từ bây giờ để tránh nguy cơ vỡ quỹ trong tương lai.