Ở Trường phổ thông liên cấp Olympia (Hà Nội), giáo dục hướng nghiệp được triển khai theo lộ trình rõ ràng dành cho học sinh ở cả ba cấp học và được xem là nội dung giáo dục bắt buộc. Trong đó các hoạt động hướng nghiệp dành cho học sinh từ lớp 9 đến lớp 12 được chú trọng hơn.

Từ trải nghiệm đến làm thực tập sinh

Lộ trình tại trường nói trên gồm mảng giáo dục hướng nghiệp (tìm hiểu bản thân, sở thích, hình dung ban đầu về nghề nghiệp) được lồng ghép trong các môn học, các tiết sinh hoạt lớp hay workshop. Cùng với đó là tư vấn 1-1 và tư vấn nhóm.

Mảng trải nghiệm gồm các sự kiện để học sinh tiếp xúc, trao đổi trực tiếp với người trong các ngành nghề, tham gia phỏng vấn công việc giả định, nhập vai các tình huống công việc giả định, cả các đợt đến cơ quan, doanh nghiệp, đơn vị sản xuất. Đó là cách đưa học sinh vào môi trường nghề nghiệp thực sự, giúp hình thành quan điểm cá nhân về nghề để tự định hướng nghề nghiệp cho mình.

Cô Thiên Trang, cán bộ phòng tư vấn du học đại học và hướng nghiệp của trường, cho biết trước mỗi hoạt động trải nghiệm, học sinh đều được hướng dẫn, định hướng các thông tin cần tìm hiểu. Còn sau buổi trải nghiệm, học sinh phải điền các phiếu phản chiếu. Phiếu này giúp học sinh ghi chép lại những điều mình đã làm và trải nghiệm để ghi nhớ thông tin tốt hơn và tự rút kinh nghiệm trong các hoạt động sau.

"Phiếu phản chiếu được đánh giá như một đầu điểm của môn học để các thầy cô nắm được kết quả trải nghiệm của mỗi học sinh. Đây cũng là một kênh phản hồi để điều chỉnh các hoạt động trải nghiệm sao cho sát nhu cầu, mong muốn của học sinh hơn", cô Trang nói.

Học sinh lớp 12 của trường này còn bắt buộc phải trải qua một kỳ thực tập trong hè, tối thiểu 44 tiếng. Các bạn có thể chủ động tìm nơi thực tập hoặc nhà trường thông qua các đối tác, cựu học sinh giới thiệu, kết nối. Kết thúc đợt thực tập, học sinh phải viết báo cáo có xác nhận của nơi thực tập.

Bạn Phương Anh (lớp 12) chia sẻ bản thân từng có ý định sau khi tốt nghiệp THPT sẽ học ngành quản trị kinh doanh. Tuy nhiên khi xin thực tập ở một công ty trong lĩnh vực bản quyền sách, bạn thích thú với công việc liên quan tới xuất bản vì "khá thú vị mà trước đó chưa hình dung được".

Hào hứng kể về đợt thực tập, Phương Anh khoe đã dịch được một đầu sách 80 trang từ tiếng Anh sang tiếng Việt và dù còn nhiều lỗi nhưng sản phẩm là dấu ấn đáng nhớ. Bạn nói thu nhận được khá nhiều điều kỳ thú trong đợt thực tập. Chẳng hạn như trong môi trường làm việc nghiêm túc cần phải nỗ lực thế nào để hoàn thành công việc được giao, làm sao để hòa đồng với tập thể, giao tiếp thế nào với sếp, đồng nghiệp và đối tác...

Theo cô Thiên Trang, có những học sinh sau kỳ thực tập đã thêm quyết tâm theo đuổi nghề mình dự định lựa chọn. Nhưng cũng có bạn sau đó nhận ra các trải nghiệm về nghề của mình không phù hợp và cần thay đổi. Phòng tư vấn hướng nghiệp của trường phối hợp với giáo viên chủ nhiệm đồng hành với học sinh suốt lộ trình.

"Các bạn sẽ được tư vấn theo nhóm, tư vấn 1-1 tùy nhu cầu. Việc cung cấp thông tin về ngành nghề, nơi đào tạo, kế hoạch học tập, đăng ký dự tuyển... là khâu cuối của hành trình hướng nghiệp khi các bạn đã có những trải nghiệm được tích lũy từ nhiều hình thức", cô Trang cho biết.

Chuỗi hoạt động bổ ích

Đầu tháng 12-2025, hơn 50 học sinh Trường trung học Thực hành (Trường ĐH Sư phạm TP.HCM) đã có buổi tham quan và trải nghiệm thực tế tại tòa soạn báo Tuổi Trẻ. Đây là một trong chuỗi các hoạt động của chương trình "Hành trang nghề nghiệp" dành cho học sinh khối 11 của trường năm học 2025 - 2026.

TS Nguyễn Thị Tú, Hiệu trưởng Trường trung học Thực hành, cho biết chương trình này được thiết kế thành sáu hành trình chuyên biệt, mỗi đoàn tập trung vào một nhóm ngành nghề như: báo chí - truyền thông, quan hệ quốc tế, ngoại giao, khởi nghiệp - đổi mới sáng tạo, y khoa - chăm sóc sức khỏe...

Cụ thể học sinh đi trải nghiệm thực tế tại Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo TP.HCM, Tổng lãnh sự quán Đức, văn phòng Đại học VinUni, Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch, Trường ĐH Y Dược TP.HCM. 

"Chương trình cung cấp góc nhìn thực tế, hỗ trợ học sinh hình thành tư duy nghề nghiệp phù hợp với bản thân. Đây cũng là cơ hội để học sinh đối chiếu kiến thức học thuật với yêu cầu thực tiễn của thị trường lao động hiện nay", cô Tú nói.

Sau buổi học, bạn Gia Linh (lớp 11/8) chia sẻ trước khi đến báo vẫn chưa xác định được nghề nghiệp cho tương lai nhưng sau chuyến đi đã có thể tự tin nói rằng "nếu bản thân theo đuổi lĩnh vực truyền thông có thể phát huy được năng lực của mình".

Tương tự, bạn Kim Yến (cùng lớp 11/8) bộc bạch: "Trước đây mình rất tò mò không biết bên trong cơ quan báo chí thì sẽ ra sao, tòa soạn vận hành như thế nào. Buổi trải nghiệm thực tế tại tòa soạn báo Tuổi Trẻ giúp mình củng cố ước mơ và định hướng tương lai".

Học sinh vận dụng kiến thức môn học vào các dự án thực hành, trải nghiệm liên quan tới nghề truyền thống, nguồn tài nguyên sẵn có của địa phương là một trong những cách làm được một số địa phương như Ninh Bình, Phú Thọ, Tuyên Quang, Lào Cai... áp dụng vào việc hướng nghiệp học sinh.

Cô Mai Chi, cán bộ Phòng giáo dục phổ thông Sở Giáo dục và Đào tạo Ninh Bình, nói nhiều trường đã tích hợp hướng nghiệp vào nội dung các môn học, trong đó có nội dung giáo dục địa phương. Lớp học được mở ra ở cả các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp, làng nghề truyền thống. Học sinh không chỉ được tìm hiểu về nghề và sản phẩm truyền thống địa phương mà qua trải nghiệm thực tế sẽ có hình dung về nhiều lĩnh vực công việc rộng lớn hơn như kinh tế, du lịch, môi trường, truyền thông...

Các bạn có thể lựa chọn theo nghề truyền thống tại địa phương nhưng cũng có thể lựa chọn học đại học với những ngành đào tạo khác bắt đầu từ chính trải nghiệm. Tương tự ở Lào Cai và Tuyên Quang, nhiều trường cũng tổ chức tiết học tại các nông trường trồng chè, trồng cam, học qua các dự án phát triển du lịch.

Hiểu đúng về hướng nghiệp - Kỳ 1: Nhen nhóm ước mơ

Hướng nghiệp là công việc rất quan trọng trong định hướng ngành nghề cho học sinh. Vậy hướng nghiệp nên như thế nào để mang lại hiệu quả cao nhất?