Ngày 7-10, tại TP.HCM, khoa chăn nuôi - thú y Trường đại học Nông Lâm TP.HCM phối hợp với Hội Khoa học kỹ thuật thú y Việt Nam tổ chức hội thảo khoa học "Cập nhật tình hình dịch tả heo châu Phi, giải pháp phòng bệnh bằng an toàn sinh học". 

Sự kiện quy tụ gần 600 đại biểu là các nhà khoa học, giảng viên, cơ quan quản lý, doanh nghiệp và chủ trang trại chăn nuôi từ khắp cả nước.

Vi rút gây dịch tả heo châu Phi liên tục biến đổi

Tại hội thảo, PGS.TS Đỗ Tiến Duy - Phó trưởng phòng khoa học, công nghệ và đối ngoại Trường ĐH Nông Lâm TP.HCM - gọi dịch tả heo châu Phi là "căn bệnh của thế kỷ" bởi mức độ tàn phá lớn và khả năng lây lan khó kiểm soát.

Theo Tổ chức Thú y thế giới (WOAH), chỉ trong giai đoạn 2022 - 2025, đã có thêm 12 quốc gia ghi nhận dịch ASF, khiến hơn 2 triệu con heo chết, tập trung chủ yếu ở châu Á và châu Âu. 

Tại Việt Nam, tính đến tháng 8-2025, cả nước đã ghi nhận 926 ổ dịch tại 34 tỉnh, thành, với hơn 330.000 con heo bị tiêu hủy, tương đương 0,9% tổng đàn. Dịch bệnh chủ yếu bùng phát ở các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, tăng mạnh trong tháng 7 và có dấu hiệu giảm dần vào tháng 8.

Báo động hơn, ông Duy cho biết tốc độ đô thị hóa nhanh, quy hoạch chăn nuôi dày đặc và biến đổi khí hậu đang làm thay đổi cấu trúc quần thể côn trùng truyền bệnh. Việc tập trung nuôi heo công nghiệp cũng khiến đa dạng di truyền suy giảm, làm đàn vật nuôi dễ tổn thương hơn trước dịch bệnh.

"Công nghệ sinh học và chỉnh sửa gene tuy giúp tăng năng suất đồng thời cũng có thể tạo ra những biến thể vi rút khó lường, đòi hỏi giới khoa học và cơ quan quản lý phải song hành với công nghệ để đảm bảo an toàn sinh học", ông Duy cảnh báo.

Vắc xin phòng bệnh thôi chưa đủ

Chia sẻ bên lề hội thảo, PGS.TS Lê Quang Thông - Trưởng khoa chăn nuôi thú y Trường đại học Nông Lâm TP.HCM - cho biết dù Việt Nam đã có vắc xin phòng dịch tả heo, song hiệu quả thực tế vẫn chưa đạt như kỳ vọng. 

"Điều này buộc ngành chăn nuôi phải tìm kiếm những giải pháp tổng thể, bền vững hơn để bảo vệ đàn heo trước nguy cơ dịch bệnh ngày càng phức tạp", ông Thông cho hay.

PGS.TS Đỗ Tiến Duy phân tích nhiều loại vắc xin cổ điển đang giảm hiệu quả do vi rút liên tục biến đổi kiểu gene.  Cùng với đó, sự thay đổi sinh thái và mô hình chăn nuôi tập trung đang khiến nguy cơ xuất hiện các mầm bệnh mới ngày càng cao.

Ông Duy lưu ý, một trong những "kẽ hở" lớn nhất trong phòng dịch lại xuất phát ngay từ bên trong trang trại. "Chính người chăn nuôi, thông qua những thao tác hằng ngày như cho ăn, tiêm thuốc, vệ sinh chuồng trại, đã vô tình trở thành vật chủ trung gian giúp vi rút phát tán. Đến khi phát hiện triệu chứng rõ ràng thì thường đã quá muộn", ông nhấn mạnh.

Theo ông Duy, việc hiểu rõ cơ chế lây lan của vi rút chính là chìa khóa để kiểm soát dịch tả heo. Nhiều trang trại hiện đã áp dụng mô hình an toàn sinh học ba lớp bảo vệ, với bốn vùng kiểm soát và năm luồng lưu thông riêng biệt (người, phương tiện, thức ăn, heo và chất thải), nhằm ngăn chặn vi rút xâm nhập và lây lan trong trại.

Nhóm nghiên cứu của ông cũng đang phát triển ứng dụng đánh giá mức độ an toàn sinh học (ATSH) tại trang trại, giúp người chăn nuôi tự kiểm tra thực trạng, đồng thời nhận được các khuyến nghị cải thiện cụ thể. Ứng dụng này kỳ vọng sẽ hỗ trợ giám sát tự động và xây dựng bản đồ rủi ro dịch tễ học trong thời gian tới.

Từ góc độ chuyên môn, GS.TS Nguyễn Thị Hương - Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật thú y Việt Nam - nhấn mạnh an toàn sinh học chính là "lá chắn vàng" trong phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh. 

"Chỉ khi an toàn sinh học được thực thi đến từng khâu mới tạo được 'lá chắn' vững chắc bảo vệ đàn heo", bà Hương cho hay.

Theo chân đội xử lý heo bị dịch tả châu Phi

Nhận tin có ổ dịch tả châu Phi, heo chết nhiều, đội xử lý của xã miền núi Sơn Cẩm Hà, TP Đà Nẵng tức tốc lên đường đến các thôn, giúp dân chôn lấp heo để tiêu hủy, triển khai chống dịch.