Phóng to

Haiti vẫn đổ nát tưởng như động đất mới hai tháng qua, chứ không phải là hai năm trước! - Ảnh: AFP

Theo Liên Hiệp Quốc (LHQ), trong hai năm qua các quốc gia và tổ chức quốc tế đã “trao cho” Haiti 1,6 tỉ USD tiền cứu trợ (tương đương 155 USD/người dân Haiti) và hơn 2 tỉ USD tiền tái thiết (173 USD/người dân Haiti). Tuy nhiên, hai năm sau động đất Haiti vẫn đổ nát, hoang tàn như thể động đất mới xảy ra cách đây hai tháng!

Báo Guardian (Anh) cho biết khoảng 500.000 người vẫn phải sống trong các lều trại tạm bợ, hàng chục ngàn ngôi nhà đổ nát vẫn chưa được dọn dẹp. CNN cho biết dịch tả bùng phát thành một thảm họa khủng khiếp 10 tháng trước đây ở Haiti và đã cướp đi sinh mạng của 7.000 người, làm 520.000 người nhiễm bệnh.

Trên thực tế, báo cáo tài chính của Chính phủ Mỹ và LHQ cho thấy chính phủ và người dân Haiti chỉ nhận được một chút “cơm thừa canh cặn” mà thôi. Trên trang Counterpunch.org, giáo sư luật Bill Quigley thuộc Đại học Loyola (Mỹ) và nhà nghiên cứu nhân quyền Amber Ramanauskas đã vạch trần sự thật này.

1

Đối tượng hưởng lợi lớn nhất là chính quyền Mỹ. Theo báo cáo tài chính của Mỹ, sau trận động đất Washington cam kết hỗ trợ Haiti 379 triệu USD và gửi 5.000 lính đến Haiti. Tuy nhiên, cứ mỗi USD Mỹ hỗ trợ Haiti thì có 33 cent được đưa trở lại ngân khố Mỹ để thanh toán các chi phí gửi quân. Cứ mỗi USD thì có 42 cent chảy vào túi các tổ chức phi chính phủ như Save The Children, Chương trình Lương thực thế giới và Tổ chức Y tế liên Mỹ...

Mỹ cam kết hỗ trợ tổng cộng 1,6 tỉ USD, nhưng 655 triệu USD được chia cho Bộ Quốc phòng Mỹ, 220 triệu USD cho Bộ Y tế, 350 triệu USD cho Cơ quan Phát triển quốc tế (USAID), 159 triệu USD cho Bộ Nông nghiệp Mỹ vì hỗ trợ lương thực khẩn cấp cho Haiti, 15 triệu USD cho Bộ An ninh nội địa để thanh toán các chi phí nhập cư...

Đặc phái viên LHQ về Haiti thừa nhận trong tổng số 2,4 tỉ USD tiền cứu trợ và tái thiết Haiti, 34% quay ngược trở lại các tổ chức dân sự và quân sự của nước đó để thanh toán chi phí hỗ trợ trong thảm họa, 28% chảy vào các tổ chức LHQ và các tổ chức phi chính phủ, 26% rơi vào túi các nhà thầu tư nhân và các tổ chức phi chính phủ khác, 5% chảy vào các công ty quốc gia và quốc tế của Hội Chữ thập đỏ. Trong khi đó, theo Trung tâm Nghiên cứu chính sách và kinh tế (CEPR), chỉ 1% chảy vào chính quyền Haiti và 0,4% vào các tổ chức phi chính phủ của Haiti.

2

Các công ty và tổ chức phi chính phủ Haiti cũng chẳng được xơ múi gì. CEPR cho biết sau động đất, chính quyền Mỹ ký 1.490 hợp đồng cứu trợ và tái thiết Haiti. Chỉ 23 hợp đồng được trao cho các công ty và tổ chức Haiti, giá trị tổng cộng 4,8 triệu USD, tương đương 2,5% tổng đầu tư. Ngược lại, các nhà thầu ở thủ đô Washington (Mỹ) nhận 76 triệu USD, tức 39,4% tổng đầu tư.

3

Một phần không nhỏ tiền cứu trợ rơi vào tay các tổ chức cứu trợ quốc tế và các tổ chức phi chính phủ “có mối quan hệ tốt”. Tổ chức Chữ thập đỏ Mỹ nhận 486 triệu USD tiền tài trợ cho Haiti. Tổ chức này cho biết đã chi 2/3 cho các hoạt động cứu trợ và tái thiết Haiti, nhưng chưa công bố chi tiết cụ thể các hoạt động. Chỉ biết rằng lương của tổng giám đốc Tổ chức Chữ thập đỏ Mỹ lên tới hơn 500.000 USD/năm, không kém gì các giám đốc Phố Wall.

USAID ký hợp đồng 8,6 triệu USD với Công ty tư nhân CHF để dọn dẹp thành phố Port au Prince. Ban lãnh đạo CHF có quan hệ rất tốt với nhiều nghị sĩ Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ Mỹ. Những chuyện vận động hành lang để giành hợp đồng tái thiết Haiti là rất nhiều.

4

Cộng đồng quốc tế cam kết rất nhiều nhưng chưa đóng góp bao nhiêu. Tháng 3-2010, các nước thuộc LHQ cam kết hỗ trợ Haiti 5,3 tỉ USD trong vòng hai năm và 9,9 tỉ USD trong ba năm sau đó. Số tiền này sẽ được đưa vào Ngân hàng Thế giới và Ủy ban lâm thời khôi phục Haiti (IHRC) sẽ phân phối. Nhưng đến nay mới chỉ 10% được chuyển đến IHRC. Trên thực tế, IHRC gần như chẳng có hoạt động gì.

5

Phần lớn số tiền đã đóng góp chưa được chi. Gần hai năm sau động đất, USAID và Bộ Ngoại giao Mỹ mới chỉ thực chi chưa đến 1% trong tổng số 412 triệu USD tiền dành riêng cho các dự án hạ tầng ở Haiti.

Thảm họa khủng khiếp ở Haiti hóa ra đã trở thành một mối làm ăn cực kỳ béo bở đối với không ít tổ chức, công ty quốc tế. Giáo sư Quigley và luật sư Ramanauskas nhận định các nhà hảo tâm quốc tế cần đưa tiền đến tận tay các tổ chức và cá nhân ở Haiti, chứ đừng đưa qua các tổ chức trung gian quốc tế.