Tổng thống Duterte (thứ ba từ trái) đi bộ ăn trưa ở Bắc Kinh - Ảnh: Inquirer

Cựu thị trưởng lâu năm của Davao Duterte đã trở nên nổi tiếng bằng cách nguyền rủa, đe dọa những người nghiện ma túy và những người liên quan đến buôn bán ma túy cùng các tuyên bố không khoan nhượng.

“Những gì bạn thấy là những gì bạn có” chính là bức chân dung sinh động mà ông Duterte mô tả cho công chúng Philippines.

Vì sao ông ấy ưa chửi tục?

Bất chấp việc Tổng thống Duterte tự nhận mình thích nói ngôn ngữ đường phố, vẫn có 7/10 người Philippines được hỏi tiếp tục dành sự tin tưởng cho Duterte, theo các kết quả thăm dò gần đây. Đối với người dân bình thường hay bình dân, ông Duterte là chính khách của họ, là người hiểu và nói ngôn ngữ của họ.

Tôi đã quan sát cách ông ấy vận động tranh cử như thế nào trong giai đoạn từ tháng 2 đến tháng 5 năm nay. Trong những chuyến đi từ nơi này đến nơi khác, ông ấy sẽ nói dài dòng một hơi trong hơn một giờ. Đó là một bài diễn văn ngoằn ngoèo, đầy những câu chuyện vụn vặt và những lời đùa cợt phụ họa bằng những tiếng chửi thề, nguyền rủa.

Tuy nhiên cử tri sẽ không bao giờ chán ông ấy. Họ cười và hào hứng trước những bài diễn văn chỉ trích mang tính xúc phạm và phản cảm của ông ấy.

“Duterte, Duterte!”. Người dân đồng lòng giơ nắm tay lên hô vang. Trong chiến dịch tranh cử của mình, Duterte được xem như là một ngôi sao nhạc rock. Lúc đó tôi nhận ra ông ấy nhiều khả năng sẽ “rock” (làm rung chuyển) hệ thống chính trị và kinh tế của Philippines.

Gần như tất cả phụ nữ Philippines, trẻ hay già, cũng đều say mê ông Duterte, tranh nhau hôn hoặc chụp ảnh cùng ông ấy. Một số phóng viên đưa tin về ông ấy đã bị thương do bị xô đẩy trong những hoàn cảnh như thế.

Những người thuộc tầng lớp nghèo và trung lưu hình dung Duterte như một người họ có thể ngồi uống bia hàn huyên nhiều giờ và trải lòng với ông ấy về những niềm vui, nỗi buồn hằng ngày.

Thật sự, chính thói quen hay chửi thề vô tình lại khiến cho chiến dịch tranh cử của ông Duterte suôn sẻ. Người dân cảm thấy thân thuộc với ông ấy, tìm thấy sự mới lạ trong một người lãnh đạo, người sẽ dám chửi thề vì họ.

Như khi ông ấy chửi rủa Đức giáo hoàng Francis đã gây kẹt xe nghiêm trọng tại Manila khi giáo hoàng thăm Philippines vào tháng 1-2015, Duterte được người dân tha thứ.

Lần đó ông Duterte có công việc ở Manila và bị trễ giờ ra sân bay vì bị kẹt xe nên nổi khùng. Sau này ông có hứa sẽ đến tận Vatican để xin lỗi giáo hoàng nhưng đến giờ thì chưa thấy ông ấy đả động gì.

Đôi khi quá lố

Tuy nhiên, có những lúc ông Duterte đã đi quá xa, không còn phù hợp với vị trí của người lãnh đạo toàn dân. Trong một chiến dịch tranh cử ở Manila, ông ấy đã có một trò đùa kinh khủng về vụ việc hiếp dâm và sát hại một nữ truyền giáo người Úc vào năm 1989.

“Tôi giận dữ bởi vì cô ấy bị hãm hiếp. Nhưng cô ấy quá xinh đẹp, lẽ ra với tư cách là thị trưởng (lúc ấy ông Duterte đang là thị trưởng Davao) tôi phải được hưởng trước. Thật lãng phí quá đi”, ông nói trong một bài diễn văn tranh cử chỉ một vài ngày trước ngày bầu cử chính thức.

Ông Duterte đã xin lỗi sau khi bị nhiều bên chỉ trích nặng nề về câu nói nửa đùa nửa thật trên. Tuy nhiên, ông cũng cố nói lại là “không hối hận” khi phát biểu như vậy vì đó chỉ là tường thuật những gì diễn ra năm 1989.

Trò đùa kinh khủng này tuy vậy không ảnh hưởng gì đến tình cảm của người dân Philippines dành cho ông ấy. Ông ấy được tha thứ khi nhận được 16,6 triệu phiếu bầu và giành chiến thắng với tỉ lệ ủng hộ 39%.

Ông Duterte luôn muốn thể hiện sự nam tính của mình từ khi khởi động tranh cử cho đến lúc trở thành tổng thống của đất nước.

Trong một lần vận động tranh cử, ông chẳng ngại kể luôn chuyện mình có hai bà vợ và hai nhân tình.

“Họ bảo họ nghe nói tôi là người lăng nhăng. Điều đó đúng và rất đúng”, ông Duterte nói trước khi lên sân khấu và bị chụp ảnh hôn và ôm những phụ nữ ngưỡng mộ ông.

Người tự xưng là “kẻ tiêu diệt tội phạm” luôn thích thể hiện những câu đùa theo cách của mình như thế, khiến một số người bật cười nhưng cũng khiến một số cảm thấy bị xúc phạm.

Thậm chí con gái của ông - cô Sara Duterte - cũng trải lòng một cách thành thật về cha mình cũng như dành cho ông ấy những lời nhận xét nghiêm khắc.

Trong cuộc gặp trực tiếp với tôi ở giai đoạn tranh cử tại thành phố Cebu, cô Sara thừa nhận cha cô ấy sẽ nói bất cứ gì ông ấy nghĩ trong đầu mà không suy xét tới hậu quả.

Cô Sara, người con giữa của ông Duterte với người vợ cũ, mô tả cha mình như một “bugoy” khi ông ấy còn trẻ. (Bugoy theo ngôn ngữ bản địa của người dân trên đảo Visayan là “cậu bé tinh quái”).

Lớn lên trong môi trường xung quanh là các viên chức cảnh sát, cậu bé Duterte luôn luôn tinh quái - Sara kể về thời thơ ấu của cha mình.

Ông Duterte suýt chút nữa bị đuổi khỏi Trường ĐH Luật San Beda khi ông dùng súng bắn một người bạn cùng lớp sau khi cãi nhau gay gắt. “Họ bây giờ là những người bạn. May là viên đạn không giết ông ấy”, cô Sara tiết lộ.

Bill Zimmerman, em trai của bà Elizabeth - vợ cũ của ông Duterte, kể câu chuyện về một trò tinh quái khác của ông Duterte. Zimmerman kể với tôi rằng ông Duterte từng đầu độc con chó của ông để ông ấy có thể ẩn nấp trong nhà.

Tuy nhiên, ông Duterte bắt đầu thay đổi khi cha ông qua đời. Sau khi lấy bằng ĐH luật, ông ấy hành nghề luật sư trước khi trở thành phó thị trưởng và sau đó là thị trưởng của TP Davao.

NINYA CALLEJA (Nhà báo Philippines)

Kỳ 1: Người đầy mâu thuẫn

Kỳ 2: "Tại sao lại ép tôi trở thành lãnh đạo anh minh?”