Xuất phát từ trăn trở ấy, một nhóm dịch giả gồm nhà thơ Nguyễn Đỗ, Giáo sư John Stauffer (Đại học Harvard) và nhà thơ Paul Hoover đã bắt tay thực hiện một bản dịch Truyện Kiều mới với kỳ vọng chạm sâu hơn vào “tinh thần Kiều”. 

Lý do của việc “dịch lại một tác phẩm đã được dịch quá nhiều” được nhắc đến trong buổi trò chuyện chiều tối 20-11 tại Trường đại học Hoa Sen.

Chia sẻ cảm nhận về Truyện Kiều, Giáo sư John Stauffer cho biết ông nhìn thấy trong tác phẩm của Nguyễn Du nhiều điểm tương đồng với những văn bản kinh điển về phẩm giá con người như các tác phẩm của Frederick Douglass hay Herman Melville.

Ông John Stauffer cho rằng Truyện Kiều gây ấn tượng ở ba phương diện nổi bật. Trước hết là vẻ đẹp của ngôn ngữ, thứ ngôn từ có khả năng chạm tới và biến đổi con người. 

Tiếp đến là sự chân thực, khi Nguyễn Du không né tránh bi kịch mà dẫn dắt người đọc đối diện và đi qua nỗi đau. Cuối cùng là tính nhạc, yếu tố khiến tác phẩm chỉ thật sự bừng lên khi được đọc thành tiếng để cảm trọn nhịp điệu thơ.

“Khi đọc xong Truyện Kiều, bạn muốn muốn đọc lại từ đầu. Đó là dấu hiệu của một tác phẩm kinh điển”, ông Stauffer nói.

Trước khi bắt tay vào dự án, nhà thơ Nguyễn Đỗ cho biết ông từng đọc một bản dịch tam ngữ và cảm thấy nó chưa thể hiện được tinh túy trong từng câu thơ của Nguyễn Du. 

“Tôi thấy bản dịch đó chưa truyền tải được cái hồn mà Nguyễn Du gửi vào Kiều”, ông Đỗ chia sẻ.

Từ sự không hài lòng này, ông cùng Giáo sư Stauffer và nhà thơ Paul Hoover quyết định làm lại, với mục tiêu chuyển tải trọn vẹn tinh thần nguyên tác.

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, ông Nguyễn Đỗ cho biết nhóm đã dịch được 60-70% sau gần một năm làm việc và dự kiến toàn bộ dự án sẽ kéo dài khoảng hai năm.

Theo ông Đỗ, khó khăn lớn nhất không nằm ở ngữ pháp mà ở việc giữ được nhiều tầng nghĩa trong một câu thơ.

Ông dẫn ví dụ câu: “Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông…”. Điều khó ở đây không chỉ là dịch nghĩa mà còn phải giữ được nhạc tính tạo nên giai điệu thị giác lẫn thẩm mỹ đặc trưng.

Thêm vào đó, tác giả Nguyễn Du sử dụng rất nhiều thành ngữ, tục ngữ cổ hoặc sáng tạo ngôn ngữ mà ngay cả tiếng Việt hiện đại đôi khi cũng không còn dùng. Việc tìm được cách tương đương trong tiếng Anh mà vẫn giữ được tinh thần là thách thức lớn.

“Người dịch Kiều phải là nhà thơ, phải hiểu tiếng Việt cổ, phải có vốn tiếng Anh trôi chảy. Quan trọng nhất, dịch giả phải cảm được xúc cảm ngôn ngữ của Nguyễn Du”, ông Đỗ nhấn mạnh.

Ông chia sẻ, nhiều bản dịch trước đây “rất từ điển”, dịch đúng chữ nhưng thiếu tinh thần. Bản dịch mới hướng đến việc đưa Kiều đến độc giả quốc tế bằng một giọng thơ sống, mượt mà và nhiều hình ảnh như chính bản gốc.

Đó cũng là lý do nhóm dịch không đặt thời hạn (deadline) nhất định chỉ khi đạt được độ hoàn hảo nghệ thuật họ mới dừng lại.

Ra mắt sách Truyện Kiều bản Tiên Điền với phân đoạn và chú giải khoa học

Việc biên soạn sách Truyện Kiều bản Tiên Điền nhằm hướng đến một văn bản hiện hành. Mục đích trước tiên là để lưu truyền, phổ biến cho con cháu dòng họ và sau là phổ cập tới tất cả độc giả phổ thông.