Anh Q.D.A. (người mặc áo khoác) tại buổi họp báo sáng 16-11 - Ảnh: TỰ SANG

Đặc biệt, túi tế bào gốc của người hiến tặng được vận chuyển từ Đài Loan về VN. Ca ghép thành công không chỉ mở ra một chương mới về thành tựu của y học VN mà còn chan chứa tình người và tấm lòng của các y, bác sĩ Bệnh viện Truyền máu - huyết học TP.HCM.

Bệnh máu ác tính hiếm gặp

Người bệnh là anh Q.D.A. (25 tuổi, Cà Mau) được bác sĩ của Bệnh viện Truyền máu - huyết học TP chẩn đoán bị bệnh bạch cầu mạn dòng tủy mono bào hồi giữa tháng 5-2017. Đây là bệnh máu ác tính hiếm gặp, tần suất mắc chỉ 3-4 ca/triệu người/năm.

Theo TS.BS Huỳnh Văn Mẫn - trưởng khoa ghép tế bào gốc của bệnh viện, bệnh bạch cầu mạn dòng tủy mono bào có tiên lượng rất xấu và thời gian sống trung bình của người bệnh chỉ khoảng 20-30 tháng. Bệnh thường gặp ở người trên 60 tuổi. Số người mắc bệnh dưới 40 tuổi rất hiếm. Do là bệnh hiếm gặp nên có ít nghiên cứu và thuốc điều trị về bệnh này. Với bệnh này, ghép tế bào gốc là phương pháp duy nhất có thể chữa khỏi bệnh.

Ngày 15-5 anh nhập viện Bệnh viện Truyền máu - huyết học TP, anh A. và gia đình hoàn toàn suy sụp. Do anh A. chỉ có một chị gái nhưng kết quả xét nghiệm HLA (kháng nguyên hòa hợp tổ chức) của chị gái anh lại cho kết quả không phù hợp nên anh A. không tìm được người cho tế bào gốc thuận hợp HLA cùng huyết thống.

Để chữa trị cho anh A., ngày 1-7 Bệnh viện Truyền máu - huyết học TP đã khởi động chương trình tìm người hiến tế bào gốc tại Trung tâm ghép Tzu Chi (Đài Loan). Hai tuần sau, Trung tâm ghép Tzu Chi thông báo đã tìm được người hiến tế bào gốc có HLA phù hợp hoàn toàn 10/10 với anh A.. Người cho tế bào gốc là một người nước ngoài cùng giới tính nam, 37 tuổi, cùng nhóm máu và cùng cân nặng với anh A..

Hành trình vận chuyển tế bào gốc

Theo BS CK2 Phù Chí Dũng - giám đốc Bệnh viện Truyền máu - huyết học TP, trước đây với những người bệnh không có người cho tế bào gốc thuận hợp HLA cùng huyết thống đều phải tự đi nước ngoài điều trị với chi phí gấp 5-10 lần điều trị tại VN, do VN chưa có ngân hàng tế bào gốc từ nguồn hiến tình nguyện. 

Không đành lòng nhìn người bệnh mất cơ hội điều trị hoặc phải lặn lội ra nước ngoài, từ nhiều năm trước ban giám đốc Bệnh viện Truyền máu - huyết học TP đã quyết tâm mở rộng tìm kiếm mẫu tế bào gốc phục vụ cho việc điều trị bằng phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu.

Bệnh viện đã làm việc với một số đối tác là các ngân hàng tế bào gốc lớn ở nước ngoài, trong đó có Trung tâm ghép Tzu Chi (Đài Loan). Đây là một trong những trung tâm lưu trữ tế bào gốc lớn nhất châu Á, đã cung cấp tế bào gốc cho các cơ sở điều trị ở 30 quốc gia trên thế giới.

Sau hơn một năm đặt vấn đề hợp tác và được Trung tâm ghép Tzu Chi thẩm định, đánh giá khả năng thực hiện của bệnh viện, giữa tháng 4-2016, BS Phù Chí Dũng đã sang Đài Loan ký thỏa thuận hợp tác với trung tâm này.

Nhờ đó mà chỉ trong hai tuần khi nhận được yêu cầu của bệnh viện, trung tâm trên đã thông báo tìm ra người có HLA phù hợp 10/10 với anh A..

Từ ngày 13 đến 18-9, anh A. được các bác sĩ của bệnh viện dùng thuốc diệt tủy. Ngày 17-9, người hiến tế bào gốc cho anh A. cũng nhập viện ở Đài Loan để bác sĩ dùng thuốc kích tủy và thu thập tế bào gốc. Các bác sĩ của Bệnh viện Truyền máu - huyết học TP đã sang Đài Loan nhận túi tế bào gốc hiến tặng này để vận chuyển về VN đúng như kế họach. 

22h35 đêm 20-9, túi tế bào gốc về đến VN, được thông quan. Một êkip các y bác sĩ khác của bệnh viện chờ sẵn từ 21h ở sân bay để nhận chuyển giao túi tế bào gốc này đem về Bệnh viện Truyền máu - huyết học TP. Trong khi đó một êkip điều trị khác tại bệnh viện đã sẵn sàng nhận tế bào gốc và truyền cho bệnh nhân.

Sau hành trình 15 giờ bằng nhiều phương tiện khác nhau từ Trung tâm ghép Tzu Chi về đến VN, lúc 23h20 đêm 20-9 túi tế bào gốc về đến bệnh viện trong sự vui mừng khôn xiết của thân nhân bệnh nhân và các y, bác sĩ bệnh viện. Cơ hội sống đã mỉm cười với anh A. vào lúc 23h30 khi túi tế bào gốc được truyền từng giọt vào người anh.

Chưa có người hiến tế bào gốc

Theo bác sĩ Phù Chí Dũng, tại VN số con của mỗi gia đình ngày càng ít đi nên cơ hội tìm người cho tế bào gốc cùng huyết thống cũng càng ngày càng ít. Hiện chỉ có 30% nguồn tế bào gốc có HLA phù hợp từ người thân trong gia đình, 70% nguồn cho còn lại là không cùng huyết thống. Nhiều bệnh nhân không có người thân có HLA phù hợp, bệnh viện phải gửi đi nước ngoài điều trị. Chi phí ghép ở Singapore mắc hơn 10 lần VN, còn ghép ở Đài Loan chi phí ghép cao hơn 5 lần VN.

Ở nước ngoài, trường hợp như anh A. nếu không có người thân phù hợp HLA, họ vẫn có cơ hội điều trị khác nhờ có ngân hàng tế bào gốc hiến tặng. Còn ở VN hiện chỉ có ngân hàng tế bào gốc máu cuống rốn, chưa có ngân hàng tế bào gốc hiến tặng từ tủy xương hay từ máu ngoại vi của người tình nguyện. Hiện nay có một số bệnh lý huyết học ác tính (ung thư) chỉ có phương pháp duy nhất để điều trị hiệu quả và có thể hết bệnh là dị ghép tế bào gốc tạo máu từ người cho khỏe mạnh.

"Ca ghép tế bào gốc tạo máu từ máu ngoại vi không cùng huyết thống đầu tiên tại VN thành công là bước tiến vượt bậc trong công tác điều trị, mở ra hướng đi mới và hi vọng chữa khỏi bệnh cho người mắc các bệnh lý ác tính không tìm được người cho tế bào gốc cùng huyết thống phù hợp" - bác sĩ Phù Chí Dũng nói.

Họp báo công bố ca ghép tế bào gốc tạo máu từ máu ngoại vi khác huyết thống đầu tiên tại VN - Ảnh: TỰ SANG

Cuộc ghép được theo dõi sát bởi đội ngũ chuyên gia có hơn 20 năm kinh nghiệm ghép tế bào gốc tạo máu của bệnh viện. Hiện anh A. đã bước sang ngày thứ 57 của quá trình ghép, sức khỏe dần ổn định, kết quả xét nghiệm xác định tỉ lệ mọc mảnh ghép 100% tế bào là của người hiến tặng tế bào gốc.