Viện Kiểm sát nhân dân tối cao vừa ban hành cáo trạng truy tố 27 bị can trong vụ án Công ty Thái Dương và các đơn vị liên quan khai thác trái phép đất hiếm ở tỉnh Yên Bái, buôn lậu sang Trung Quốc.

Trong đó có các ông: Nguyễn Linh Ngọc, cựu thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT); Nguyễn Văn Thuấn, cựu tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản, cùng 5 người là cựu cán bộ của bộ này.

Ông Đoàn Văn Huấn, chủ tịch Công ty Thái Dương, bị truy tố 3 tội: vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên; vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; gây ô nhiễm môi trường.

Ngụy trang đất hiếm trong vỏ bao gạo để tuồn sang Trung Quốc

Theo cáo trạng, từ tháng 10 đến tháng 11-2021, ông Lưu Đức Hoa (quốc tịch Trung Quốc) đã mua 2.160 tấn quặng đất hiếm chưa được chế biến sâu với hàm lượng 14-17% của ông Huấn.

Ông Hoa sau đó chỉ đạo Nguyễn Thanh Đoàn, phó giám đốc Công ty Thương Binh Trường Sơn, ký hợp đồng gia công làm giàu tinh quặng đất hiếm. Quặng đất hiếm sau đó được ông Hoa chuyển về Hải Phòng rồi thuê công nhân sản xuất, nâng hàm lượng đất hiếm lên 20-30%.

Để ngụy trang quặng đất hiếm có nguồn gốc bất hợp pháp, ông Hoa đã chỉ đạo nhân viên pha trộn thêm các hóa chất và phụ gia tạo thành hợp chất màu trắng đục.

Đáng chú ý, kết quả điều tra xác định người đàn ông quốc tịch Trung Quốc còn cho đóng gói đất hiếm đã pha trộn trong các bao bì có sẵn nhãn hiệu là "Bảo Khang Rice, chuẩn cơm mẹ nấu, cơm dẻo mềm thơm đặc trưng". Mỗi bao 50kg.

Sau khi ngụy trang thành công, ông Hoa thuê doanh nghiệp ở Trung Quốc làm thủ tục xuất khẩu hàng hóa. Khi khai báo để xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc đã ghi là "hỗn hợp chất Oxalate", thực chất là đất hiếm.

Tiếp đó, bị can Trần Đức, giám đốc Công ty TNHH Dương Liễu Logistics, được nhóm của Lưu Đức Hoa thuê làm thủ tục xuất khẩu đất hiếm dưới dạng hàng hóa "hỗn hợp chất Oxalate". Trần Đức đã nhận công việc xuất khẩu hàng hóa với chi phí 7-10 triệu/cont.

Do hàng không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc, không xác định được chủ sở hữu nên Đức đã chỉ đạo nhân viên sử dụng pháp nhân Công ty Dương Liễu và Công ty NST để mở tờ khai hải quan, lập các hóa đơn thương mại hợp thức hóa nguồn gốc.

Bị can Trần Đức đã mở 8 tờ khai tại Chi cục Hải quan cảng Đình Vũ, Hải Phòng khai báo xuất khẩu mặt hàng là "hỗn hợp chất Oxalate" tổng khối lượng hơn 200 tấn, trị giá 501.950 USD. Viện kiểm sát cáo buộc thực tế số hàng hóa này là đất hiếm đã được ông Lưu Đức Hoa pha trộn, ngụy trang để xuất khẩu trái phép sang Trung Quốc.

Buôn lậu gần 500 tấn tổng oxit đất hiếm ra nước ngoài

Một trong những khách hàng khác mua quặng đất hiếm của ông Huấn là Lưu Anh Tuấn, chủ tịch HĐQT Công ty Đất hiếm Việt Nam.

Từ 2019-2023, ông Tuấn mua tổng hơn 3,5 triệu kg quặng đất hiếm hàm lượng TREO 18-20% của Công ty Thái Dương.

Sau đó Tuấn chỉ đạo nhân viên chế biến gần 3,5 triệu kg quặng đất hiếm đã mua. Kết quả, Công ty Đất hiếm Việt Nam chế biến được tổng 482.000kg tổng oxit đất hiếm hàm lượng TREO trên 95%.

Theo cáo trạng, Công ty Đất hiếm Việt Nam được nhập khẩu nguyên liệu đất hiếm với hàm lượng TREO 50-56% của các công ty Trung Quốc trong thời gian từ 2019 đến 2022. Lợi dụng "cơ chế" này, chủ tịch Tuấn đã chỉ đạo nhân viên dùng các hợp đồng nhập khẩu để hợp thức nguồn nguyên liệu đầu vào đã mua của Thái Dương.

Sau đó, Lưu Anh Tuấn chỉ đạo Đỗ Hạnh Hương, phó tổng giám đốc, cùng hai nhân viên khai báo hải quan gian dối, thực hiện thủ tục xuất khẩu 473.000kg tổng oxit đất hiếm cho 4 công ty của nước ngoài ở Nhật Bản, Áo, Trung Quốc với tổng trị giá gần 380 tỉ đồng.

Ông Tuấn còn chỉ đạo cấp dưới chỉnh sửa số liệu các hợp đồng, hóa đơn nhập khẩu nguyên liệu từ Trung Quốc để cân đối, phù hợp với báo cáo hải quan về số liệu sử dụng nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất ra sản phẩm xuất khẩu.

Quá trình điều tra, ông Tuấn và cấp dưới thừa nhận hành vi sai phạm trong việc không khai báo đầy đủ nguồn gốc hàng hóa, khai báo sai mã hàng hóa xuất khẩu tổng oxit đất hiếm với trị giá gần 380 tỉ đồng.

Cựu thứ trưởng Bộ TN-MT tạo điều kiện cho doanh nghiệp khai thác đất hiếm bán sang Trung Quốc

Viện Kiểm sát nhân dân tối cao truy tố ông Nguyễn Linh Ngọc, cựu thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, với cáo buộc tạo điều kiện cho Công ty Thái Dương khai thác trái phép đất hiếm.