Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng và các bộ trưởng Bộ Thông tin - truyền thông, Bộ Tài nguyên - môi trường, thứ trưởng Bộ Kế hoạch - đầu tư tại cuộc họp báo - Ảnh: VIỆT DŨNG

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên - môi trường Trần Hồng Hà đã trả lời như vậy khi trả lời phóng viên tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ ngày 30-6

​Sau nhiều ngày chờ đợi, thủ phạm gây cá chết hàng loạt ở miền Trung được công bố với kết quả không bất ngờ: Formosa! Kết quả này được công bố ngày 30-6, tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ.

Sau khi công bố thủ phạm gây cá chết ở miền Trung là Formosa, lãnh đạo các bộ, ngành đã trả lời nhiều câu hỏi của các phóng viên tham gia cuộc họp báo.

Bằng chứng đảm bảo tính pháp lý

* Xin hãy cho biết quá trình xác định nguyên nhân cá chết? Tại sao sau ba tháng mới công bố, liệu có phải chậm trễ?

- Bộ trưởng Bộ Tài nguyên - môi trường Trần Hồng Hà: Việc xác định nguyên nhân đòi hỏi phải có chứng cứ bài bản, khoa học. Sự cố xảy ra diện rộng, phức tạp nên phải tiến hành cẩn trọng, khách quan, chính xác...

Trước yêu cầu của Thủ tướng, yêu cầu chính đáng của nhân dân, sức ép là rất lớn, chúng tôi xác định không chỉ tìm nguyên nhân mà phải chỉ rõ ai là thủ phạm. Chúng tôi chia việc thành ba nhóm. Chúng tôi phải lấy mẫu trầm tích đáy, phù du... ở biển rồi tiến hành xác định từ vệ tinh, hồi tố lại sự việc vì sự việc diễn ra trước khi ta biết.

Nhiều nhà khoa học phải xuống biển lần theo dấu hiệu vệ tinh chỉ ra. Công việc nhiều lúc nguy hiểm, việc phân tích thí nghiệm có cái cũng cần tới vài tuần, có kết quả còn phải kiểm chứng tại nhiều phòng thí nghiệm quốc tế khác.

Sau đó, chúng tôi lấy nhiều ý kiến nhà khoa học độc lập trên thế giới. Kết quả ban đầu khẳng định hợp chất gồm phức hợp chất phenol, xyanua... kết hợp với hydroxit sắt. Nó như tấm đệm, hấp thụ tiếp chất kim loại nếu có trong biển, bản thân nó chứa phenol, nó vừa lấy oxy vừa có độc tố nên gây cái chết của hải sản.

Xác định được rồi thì trả lời câu hỏi: chất độc từ đâu ra? Chúng tôi rà soát hàng trăm cơ sở, cuối cùng tập trung vào ba đối tượng: Formosa, Nhiệt điện Vũng Áng và Khu công nghiệp Hà Tĩnh.

Qua kiểm toán năng lượng, phát hiện có năm ngày Formosa dùng năng lượng bất thường, nhà máy này có hàng loạt vấn đề như quản lý thử nghiệm lỏng lẻo, thiết kế và vận hành hệ thống xử lý nước thải không đảm bảo yêu cầu. Nên xác định chỉ lò luyện cốc của Formosa phát thải phenol và xyanua.

Các bằng chứng đảm bảo tính pháp lý nên Formosa và các nhà khoa học, luật sư của họ phải thừa nhận.

- Bộ trưởng Bộ Khoa học - công nghệ Chu Ngọc Anh: Đây là sự cố nghiêm trọng lần đầu tiên xảy ra ở VN. Các nhà khoa học vào cuộc không kể ngày đêm, huy động mọi lực lượng, trong đó có cả nước ngoài.

Khi làm có khó khăn trong xác định nguyên nhân khi tìm kiếm dấu vết ngay tại thực địa, đáy biển, rồi phân tích, hồi tố điều kiện thực địa ban đầu. Kết quả hôm nay thể hiện nỗ lực và trình độ của các nhà khoa học VN.

- Bộ trưởng Bộ Thông tin - truyền thông Trương Minh Tuấn: Việc công bố hôm nay chứng tỏ Đảng, Nhà nước luôn chủ trương công khai minh bạch. Tôi nhấn mạnh kết quả trên là hoàn toàn khách quan, loại trừ toàn bộ sự can thiệp.

Dư luận trên mạng xã hội có phản ứng về sự chậm trễ, bức xúc đó là điều dễ hiểu vì liên quan đời sống hàng vạn người dân.

* Đề nghị Bộ Tài nguyên - môi trường cho biết việc cấp phép xả thải với Formosa so với tiêu chuẩn VN thế nào, việc kiểm soát xả thải và trách nhiệm của bộ với vụ việc ra sao?

- Bộ trưởng Trần Hồng Hà: Chúng ta đã đưa ra quy chuẩn QCVN 52:2013/BTNMT đối với ngành thép kiểm soát 12 thông số của gang thép. Bên cạnh đó, có quy chuẩn với nước thải công nghiệp, có kiểm soát nhiều thông số hơn.

Về quy chuẩn, ngay từ đầu chúng ta chưa tiên lượng được ngành công nghiệp gang thép. Đúng ra phải áp dụng cả hai tiêu chuẩn. Ở đây có một mặt hạn chế của quy chuẩn 52 có yêu cầu thấp hơn, mặt khác là cách áp dụng có thể nói là chưa sát với tình hình, ta chưa tiên liệu được các chất thải của Formosa.

Cái cần giám sát nhất là chất thải từ quá trình luyện cốc, cần có hệ thống kiểm soát. Tuy nhiên, do nhà máy này vẫn đang trong giai đoạn chạy thử nên chưa cơ quan nào vào, bởi hiện tại khi họ nói đã vận hành rồi thì mới vào. Đây là kẽ hở pháp luật trong quá trình lắp đặt, thử nghiệm. Hệ thống quan trắc cũng chưa quan trắc được chất phenol, xyanua...

Lãnh đạo Formosa cúi đầu xin lỗi nhân dân và Chính phủ Việt Nam (ảnh cắt từ clip)

Chưa tính thiệt hại tổn thương tâm lý

* Formosa có nhiều “tiền án” nhưng vẫn lọt? Quy trình thẩm định dự án VN tới đây có gì thay đổi không?

- Thứ trưởng Bộ Kế hoạch - đầu tư Đặng Huy Đông: Chúng tôi đã nhận được văn bản của UBND Hà Tĩnh hỏi về việc đầu tư của Formosa. Chúng tôi có góp ý về môi trường, trong đó nêu rõ phần đánh giá tác động môi trường còn sơ sài, chưa đề cập đến các yếu tố như nguồn gây tác động, đối tượng và quy mô bị tác động, đánh giá các tác động, biện pháp giảm thiểu tác động xấu, phòng ngừa sự cố môi trường.

Chúng tôi đề nghị chủ đầu tư phải đánh giá tác động môi trường theo quy định.

Về chính sách đầu tư của VN sau việc này, tôi khẳng định là nhất quán, theo đúng pháp luật, cam kết quốc tế. Một sự kiện xảy ra là đáng tiếc, các cơ quan Chính phủ sẽ rút kinh nghiệm, coi đây là bài học để đảm bảo thu hút đầu tư theo đúng quy định pháp luật.

Chính sách của chúng ta trong thu hút đầu tư mới vừa được nêu trong nghị quyết 13/2013 của Chính phủ, trong đó nêu rõ sẽ không thu hút đầu tư bằng mọi giá, không chấp nhận đánh đổi môi trường.

- Đại diện UBND tỉnh Hà Tĩnh: Formosa là dự án lớn, có tất cả bộ ngành tham gia, nhiều việc vượt quá khả năng của Hà Tĩnh. Trên thực tế, tỉnh có nhiều cuộc kiểm tra và có xử lý. Đặc biệt khi có sự cố xảy ra, chúng tôi đã tích cực cung cấp thông tin để tìm ra nguyên nhân.

Tuy nhiên, chúng tôi cũng thấy khả năng có hạn, việc kiểm tra, giám sát chưa được thường xuyên, còn nhiều bất cập. Thông qua việc này, chúng tôi sẽ nghiêm túc rút kinh nghiệm để xử lý các cá nhân được giao trách nhiệm.

* Chúng tôi muốn biết tại sao Fomosa phải bồi thường 500 triệu USD?

- Bộ trưởng Trần Hồng Hà: 500 triệu USD vẫn còn là nhỏ. Đó là chúng tôi mới đánh giá được thiệt hại trực tiếp của dân, mức độ tồn lưu, còn có những thiệt hại lớn hơn như tổn thương tâm lý, hệ lụy khác... Chúng tôi yêu cầu Formosa và các cổ đông phải tiến hành chuyển đổi công nghệ để không bao giờ xảy ra việc này nữa.

* Có xử lý hình sự Formosa không?

- Bộ trưởng Mai Tiến Dũng: Thái độ của lãnh đạo Đảng, Nhà nước VN là kiên quyết. Nhưng Formosa đã nhận lỗi, đưa ra năm cam kết, người VN chúng ta có câu đánh kẻ chạy đi chứ không đánh người chạy lại. Việc đưa vụ án ra khởi tố không, VN sẽ cân nhắc.