Vì sao? Vì khi cắt giảm thủ tục, như với xây dựng, sẽ không còn khó khăn khi xin giấy phép hay những rắc rối khi phải tiếp thanh tra xây dựng, nhưng vẫn còn "cửa ải" mà ai cũng phải bước qua đó là tuân thủ pháp luật. "Cửa ải" đó cao hay thấp, gập ghềnh hay trơn tru tùy thuộc nhiều vào đương sự.

Trước hết phải xác định chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, bỏ bớt các loại thủ tục xin - cho, cấp phép... không có nghĩa là buông quản lý mà là chuyển "gác cửa" ban đầu trên giấy tờ của cơ quan quản lý sang tuân thủ pháp luật của người dân.

Nếu đương sự xây nhà thuê mướn doanh nghiệp thiết kế, nhà thầu... làm ăn bài bản thì đó không còn là cửa ải mà chỉ là thủ tục hậu kiểm bình thường.

Ngược lại, nếu đương sự, nhà thiết kế, thầu... lơ mơ với quy định hay vẫn quen như lâu nay là cứ xây rồi "chạy" hợp thức hóa sau... thì hậu kiểm sẽ là "cửa ải" nếu người thực thi pháp luật hậu kiểm làm nghiêm.

Đôi khi đó là "cửa ải" mà đương sự không thể vượt qua nếu vi phạm nghiêm trọng. Chính vì thế mới nói chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm được "tự do" trong khuôn khổ pháp luật nhưng phải lo là vì thế.

Cái lo ở đây chính là phải chuẩn bị tâm lý, hành trang để tuân thủ pháp luật. Có vậy hậu kiểm mới thành công, bớt tốn kém, giảm nhũng nhiễu...

Một thay đổi nữa cũng cần phải nhắc đến, đó chính là góc nhìn của xã hội trước các sai phạm. Lâu nay khi có sai phạm từ xây dựng trái phép, thực phẩm bẩn, gian lận thương mại, ô nhiễm môi trường... lập tức có câu hỏi: "Sao không kiểm tra, thanh tra từ đầu?"...

Nay với hậu kiểm thì không thể "từ đầu" như thế mà là "hậu kiểm thấy sai sao vẫn được hợp thức hóa"...

Tất nhiên để hậu kiểm thành công cũng phải thỏa hai điều kiện tiên quyết. Thứ nhất là quy định pháp luật phải rõ ràng, dứt khoát không thể hiểu theo nhiều nghĩa để người dân áp dụng mà không lăn tăn, không bị bắt bẻ.

Thứ hai là những người thực thi công vụ phải công tâm, chuẩn mực, trong sáng khi hậu kiểm.

Nhưng nhìn lại thực tế, cơ quan quản lý đã quen tiền kiểm, khi yêu cầu hậu kiểm thì lúng túng, còn doanh nghiệp và người dân cũng có tâm lý chấp nhận rắc rối khi tiền kiểm, khi hậu kiểm thì hời hợt, dễ hợp thức hóa được cái sai.

Vì thế tới đây nếu chuyển mạnh sang hậu kiểm mà không thay đổi, xóa bỏ thói quen này chắc chắn sẽ gây ra nhiều hệ lụy cho đương sự (như xây sai, vi phạm, phải tháo dỡ...) thêm việc cho cơ quan quản lý và mục tiêu quản lý nhưng thông thoáng không đạt như mong muốn.

Chúng ta đã có bài học lớn về công tác hậu kiểm trong lĩnh vực vệ sinh an toàn thực phẩm.

Từ lâu doanh nghiệp được tự công bố chất lượng sản phẩm nhưng rất nhiều trường hợp không tuân thủ những gì mà mình đã công bố, để đến khi hậu kiểm nghiêm ngặt mới lộ ra "công bố một đường, chất lượng một nẻo", thậm chí mua chuộc cả cơ quan chức năng để được hợp thức hóa hàng tốt, chất lượng.

Vì vậy còn rất nhiều việc phải làm để bước vào thời kỳ hậu kiểm. Và việc xây dựng văn hóa hậu kiểm phải bắt đầu từ cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người dân. Nền tảng của văn hóa hậu kiểm chính là pháp luật rõ ràng, đồng lòng tuân thủ.

Bỏ giấy phép xây dựng: Bỏ ngay suy nghĩ cứ xây rồi... chạy

'Chúng ta đòi hỏi Nhà nước trao quyền tự chịu trách nhiệm, ngược lại chính đơn vị tư vấn và người dân cũng phải nghiêm túc chấp hành pháp luật', tiến sĩ Phạm Viết Thuận cho hay.