Kỳ 1: Chuyện từ những phòng khám Kỳ 2: Nhận diện bệnh tâm thần

Phóng to

Cần giúp đỡ người tâm thần đi lang thang - Ảnh: N.C.T.

Phóng to

Bệnh viện sức khỏe tâm thần TP.HCM

Hiện nay trong số hơn 6 tỉ người trên thế giới, khoảng 450 triệu người có liên quan đến vấn đề tâm thần, trong đó 45 triệu người trầm cảm và diễn tiến nguy cơ tự sát có cả triệu người/ngày.

Thiếu nhân lực, thiếu kinh phí...

Ông La Đức Cương, giám đốc Bệnh viện Tâm thần T.Ư 1, cho rằng nhận thức tầm quan trọng của vấn đề sức khỏe tâm thần được nâng lên rất nhiều nhưng vẫn cần tuyên truyền sâu rộng, mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, vấn đề này ta chưa làm được vì còn thiếu kinh phí. Một đặc điểm nữa của ngành tâm thần là thiếu nguồn nhân lực trầm trọng, đặc biệt ở tuyến địa phương. Trung bình một tỉnh có hơn triệu dân, nhưng số bác sĩ chuyên khoa tâm thần chỉ tính trên đầu ngón tay. Bên cạnh đó là vấn đề phân bố nguồn nhân lực không đồng đều. Không phải tỉnh nào cũng có bệnh viện, khoa tâm thần. Những địa phương có bệnh viện chuyên khoa lớn lại chỉ tập trung ở các tỉnh, thành lớn như Hà Nội, TP.HCM, ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe của người dân.

Bác sĩ Nguyễn Hoài Nam - trưởng phòng nghiệp vụ y Sở Y tế TP.HCM - khẳng định Tổ chức Y tế thế giới luôn xem bệnh tâm thần là bệnh lý quan trọng, Việt Nam cũng vậy. Nhưng dù có nhiều nỗ lực của ngành, mới chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu chăm sóc sức khỏe tâm thần của người dân thành phố. Đơn cử, theo Tổ chức Y tế thế giới, số giường nội trú tâm thần trung bình có thể dao động ở mức 0,5-1,5/1.000 dân. Thế nhưng tại Việt Nam, nếu tính trên toàn quốc thì tỉ lệ giường trung bình là 0,19/1.000 dân (2010), riêng TP.HCM chỉ có 0,00007/1.000 dân.

Làm gì khi thấy người tâm thần đi ngoài phố?

Trên đường phố, chúng ta không quá khó để bắt gặp người nghi tâm thần khi thấy họ ăn mặc dơ bẩn đi lang thang, lúc ấy phải làm gì, báo với ai? Cách tự phòng vệ cho chính mình và người thân khi gặp người tâm thần? BS Quang cho biết: theo phán đoán thông thường, nếu thấy người có dấu hiệu tâm thần ăn mặc sạch sẽ có bảng ghi tên tuổi trên áo thì nên hỏi thăm nơi ở và tìm cách thông báo, liên lạc nhanh với người thân giúp họ. Có người ăn mặc lôi thôi, lượm ăn đồ bẩn thì đó là người tâm thần sa sút, phải báo với người nhà, hoặc có thể báo các trung tâm bảo trợ xã hội.

Khi tiếp xúc với người tâm thần nặng chúng ta đừng sợ, đừng tạo khoảng cách mà đi song hành với người bệnh, nhưng đi bên trái để thuận tay đề phòng những tình huống bị kích động. Trường hợp người bệnh quá kích thích, hung bạo, nên giữ yên lặng, đừng tranh cãi, phải tạo ra một không gian riêng tư và an toàn về tâm lý cho người bệnh. Không trêu chọc, lăng mạ hay thách thức người bệnh. Không nên tiếp xúc người bệnh quá gần. Khi người bệnh có hành vi dọa dẫm, hành vi bạo lực xảy ra, đừng tỏ vẻ quá sợ sệt, phải kêu gọi sự trợ giúp.

Chia sẻ về vấn đề này, ông La Đức Cương cho biết thực tế có một số bệnh nhân tâm thần đi lang thang ngoài đường tấn công người khác và cũng không ít bệnh nhân tâm thần bị cưỡng hiếp, bị lợi dụng, bị bóc lột sức lao động. Do đó khi nhìn thấy bệnh nhân tâm thần lang thang trên đường, mọi người đừng nên kỳ thị hoặc tỏ ra quá hoảng sợ. Kinh nghiệm cho thấy bệnh nhân tâm thần đang kích động khi được quan tâm, thân thiện sẽ giảm kích động. Ngược lại bệnh nhân tâm thần sẽ bị kích động mạnh hơn hoặc tự nghiền ngẫm trong nội tâm khiến bệnh cảnh thêm nặng khi bị người khác mắng nhiếc, coi thường.