Tiền ảo bitcoin - Ảnh: Shutterstock

Năm 2008, một nhân vật xưng bí danh Satoshi Nakamoto lập ra diễn đàn bitcointalk.org. Người này tự khai mình sinh ngày 5-4-1975, là công dân Nhật, bắt đầu nghiên cứu bitcoin năm 2007. Đến năm 2009, Satoshi Nakamoto thông báo đã tạo ra tiền ảo bitcoin và phần mềm mã nguồn mở Bitcoin-Qt (nay gọi là Bitcoin Core), đồng thời đăng ký tên miền bitcoin.org.

Ai là Satoshi Nakamoto?

Thông báo bằng tiếng Anh của Nakamoto giải thích về bitcoin như sau: Đây là phiên bản tiền điện tử được thiết kế cho mạng ngang hàng (mạng mà trong đó có từ hai máy tính trở lên chia sẻ tập tin và truy cập thiết bị không cần máy chủ hay phần mềm máy chủ) cho phép thanh toán trên mạng bằng cách chuyển trực tiếp, không qua định chế tài chính nào.

Đột nhiên từ tháng 12-2010, nhân vật Satoshi Nakamoto không còn viết trên diễn đàn bitcointalk nữa. Sáu tháng sau, người này cho biết "đã chuyển sang việc khác", từ đó không xuất hiện nữa.

Từ đó đến nay, không ai biết Satoshi Nakamoto thật ra là ai, đàn ông hay đàn bà, một người hay một nhóm người.

Cuối năm 2017, vào lúc giá bitcoin tăng vọt lên đỉnh 19.600 USD rồi 10 ngày sau lao dốc không phanh giảm 20% chỉ còn 15.000 USD/bitcoin, chủ đề "thật ra ai là Satoshi Nakamoto?" lại được báo chí nhắc đến.

Nhà toán học Jean-Paul Delahaye, giáo sư Đại học Lille 1 (Pháp), cho rằng đây không phải là người Nhật. Ông tỏ thái độ hoài nghi: "Có khả năng phía sau cái tên Satoshi Nakamoto là một con người hay một tổ chức Mỹ. Có nhiều giả thiết về thân thế người này nhưng ít có cơ hội biết đó là ai".

Các nhà báo đeo bám ông Dorian Satoshi Nakamoto vì cho rằng ông là cha đẻ bitcoin - Ảnh: AP

Nhiều giả thiết

Gần 10 năm qua đã có nhiều giả thiết về người mang bí danh Satoshi Nakamoto. Giả thiết đáng tin cậy nhất nêu tên nhà khoa học máy tính Nick Szabo, chuyên gia mã hóa và luật gia người Mỹ.

Giữa năm 1998-2005, tức trước khi bitcoin ra đời, Nick Szabo đã tạo ra tiền ảo big gold. Các nhà ngôn ngữ học đã so sánh văn phong của ông với Satoshi Nakamoto, sau đó kết luận Nick Szabo có thể là Satoshi Nakamoto. Năm 2011, Nick Szabo bác bỏ giả thiết này. Đến năm 2015, báo New York Times lại công bố kết quả điều tra với kết luận: "Hầu hết chứng cứ thuyết phục nhất đều dẫn đến một người Mỹ có gốc Hungary tên là Nick Szabo". Một lần nữa ông lại phản bác: "Mọi suy đoán cho vui nhưng tôi không phải là Satoshi".

Giả thiết khác nhắc đến chuyên gia mã hóa Mỹ Hal Finney đã qua đời vì bệnh Charcot (bệnh xơ cột bên teo cơ) ngày 28-8-2014. Satoshi Nakamoto có trao đổi với Finney vào năm 2008 và Finney cũng là người đầu tiên nhận những đồng tiền ảo bitcoin đầu tiên từ Satoshi Nakamoto đầu năm 2009.

Tạp chí Forbes đã áp dụng phương pháp so sánh ngôn ngữ học rồi kết luận văn phong của Hal Finney giống hệt văn phong của Satoshi Nakamoto. Năm 2011, Nick Szabo cũng lập luận Satoshi Nakamoto rất có thể là Finney vì Finney từng nghiên cứu về bitcoin từ năm 2004.

Trong khi đó vào ngày 6-3-2014, báo Newsweek đăng tin đã tìm thấy cha đẻ của bitcoin. Báo cho rằng đó là Dorian Satoshi Nakamoto, cựu kỹ sư người Mỹ gốc Nhật 64 tuổi, cư trú trong một căn nhà nhỏ ở Temple City (bang California). Ông này có một số tương đồng với cha đẻ bitcoin như theo xu hướng tự do, tên giống tên Satoshi Nakamoto và từng là chuyên gia mã hóa.

Báo Newsweek khẳng định ông này nói: "Từ nay về sau cái đó ở trong tay người khác. Tôi không còn liên hệ nào nữa". Nhưng Satoshi Nakamoto khẳng định với Hãng tin AP là lần đầu tiên ông nghe nói đến bitcoin khi phóng viên báo Newsweek hỏi han con trai ông. Lúc đó ông chỉ nói: "Tôi không còn làm kỹ sư nữa", "Tôi không muốn nói tôi có liên quan đến bitcoin và tôi không quan hệ gì nữa". Trả lời báo Los Angeles Times, ông cũng phủ nhận mình là cha đẻ của bitcoin.

Giáo sư kinh tế học Ludovic Desmedt ở Đại học Dijon (Pháp) lại đưa ra một giả thiết khác hơi lạ. Ông cho rằng nhóm bốn doanh nghiệp hàng đầu về công nghệ gồm Samsung, Toshiba, Nakamichi và Motorola đã lấy các từ đầu tiên của thương hiệu để tạo ra bí danh Satoshi Nakamoto.

Tài khoản của Satoshi Nakamoto

Năm 2015, đến lượt tạp chí Wired khẳng định doanh nhân Úc Craig Steven Wright có thể là cha đẻ của bitcoin. Khác với những người khác, ông này nhận chính mình là nhân vật xưng danh Satoshi Nakamoto. Giáo sư Jean-Paul Delahaye nhận xét: "Muốn chứng minh mình là người tạo bitcoin, Craig Steven Wright phải sử dụng khóa riêng tư (private key) để chứng thực". Rốt cuộc ông này không đưa ra được bằng chứng thuyết phục.

Từ các giả thiết về cha đẻ bitcoin dẫn đến một bí ẩn khác: tại sao chưa từng có ai đụng đến tài khoản của nhân vật xưng danh Satoshi Nakamoto? Tài khoản này chiếm 5% số bitcoin hiện hữu. Nếu tính theo giá bitcoin ngày 26-12-2017 là 15.000 USD, nhân vật Satoshi Nakamoto sở hữu 980.000 bitcoin, tức tài khoản 14,7 tỉ USD.

Có nhiều cách giải thích cho bí ẩn kể trên. Tài khoản có thể thuộc về một người nào đó và người này đã làm mất khóa riêng tư. Hoặc tài khoản không phải của một cá nhân mà thuộc về một nhóm người, một người giữ một phần khóa và một trong số này có khả năng là ông Hal Finney.

Elon Musk cũng bị nghi ngờ

Doanh nhân Elon Musk cũng bị nghi là cha đẻ bitcoin - Ảnh: AP

Tin đồn gần đây nhất về cha đẻ bitcoin liên quan đến nhà sáng chế - doanh nhân tỉ phú Mỹ gốc Nam Phi Elon Musk, người sáng lập Công ty Space X (hàng không vũ trụ), giám đốc Công ty Tesla (xe điện) và là một trong những người sáng lập cổng thanh toán trực tuyến PayPal.

Sahil Gupta, nhân viên tập sự tại Space X, đã viết ngày 22-11-2017: "Ông Elon Musk có khả năng tạo ra bitcoin". Kết luận này được đưa ra qua so sánh cách phát ngôn của Elon Musk với cách viết của nhân vật Satoshi Nakamoto cũng như qua các sáng chế của Elon Musk. Tuy nhiên, Elon Musk khẳng định đó là tin đồn sai sự thật.

Kỳ tới: Bitcoin là gì?