Với những cầu thủ nhập tịch chất lượng, Malaysia đã hoàn toàn vượt trội trước tuyển Việt Nam không có được đội hình mạnh nhất do chấn thương. Nhưng dù có đủ các trụ cột, cơ hội để tuyển Việt Nam đánh bại Malaysia có thể nói là không nhiều.

Chạy đua nhập tịch?

Năm 2024, tuyển Việt Nam dưới thời HLV Philippe Troussier đã 3 lần thua Indonesia với nhiều cầu thủ nhập tịch trong đội hình. Nhưng Indonesia khi đó cũng không mạnh bằng Indonesia hiện tại khi có thêm nhiều cầu thủ nhập tịch mới và vừa giành quyền vào vòng loại thứ 4 World Cup 2026. Và giờ tuyển Việt Nam dưới thời HLV Kim Sang Sik lại tiếp tục thua Malaysia sau 11 năm không hề biết mùi thất bại trong 8 lần đối đầu.

Thất bại trước Indonesia rồi Malaysia với chính sách nhập tịch khiến bóng đá Việt Nam phải nhìn lại chính mình. Đó là chạy đua nhập tịch ồ ạt nhằm cường tăng sức cạnh tranh trong ngắn hạn, hay là xây dựng con đường đầu tư dài hạn với chiến lược rõ ràng? Giải pháp ngắn hạn là cần thiết trong lúc chờ đào tạo nên một lứa cầu thủ mới chất lượng hơn. Nhưng dù muốn thực hiện giải pháp này, bóng đá Việt Nam cũng không có cơ hội để thực hiện do:

1 Ngoại binh chất lượng và sinh sống đủ 5 năm ở Việt Nam theo quy định của FIFA không nhiều. Tiền vệ Hendrio Dasliva - cầu thủ chơi ăn ý với tiền đạo nhập tịch Nguyễn Xuân Son - đến cuối năm nay mới đủ điều kiện nhập quốc tịch Việt Nam. Chân sút Geovane Magno (CLB Hồng Lĩnh Hà Tĩnh) đã đủ điều kiện nhập tịch. Nhưng cho dù có thêm 2 cầu thủ Brazil này nữa thì vẫn là quá ít.

2 Nhiều cầu thủ Việt kiều khi trở về còn không có cơ hội ra sân ở V-League hay các đội tuyển trẻ quốc gia vì trình độ thua xa cầu thủ trong nước. Dù được LĐBĐVN (VFF) cho đăng ký 2 cầu thủ Việt kiều chưa có quốc tịch Việt Nam, nhưng V-League 2024 - 2025 cũng chỉ có 14 cầu thủ Việt kiều, nhưng không phải ai cũng có cơ hội được ra sân nhiều. Được đánh giá cao như tiền vệ Pierre Lamothe (Canada) cũng vất vả tìm chỗ đứng tại CLB Hà Nội.

Được thi đấu nhiều là Leygley Adou Minh (Pháp, CLB Hồng Lĩnh Hà Tĩnh). Nhưng trung vệ này cũng không quá nổi trội, lại chỉ cao 1m78. Do đó, nếu có quốc tịch Việt Nam, Adou Minh cũng khó có thể tranh chấp với dàn cầu thủ nhập tịch cao to của Indonesia hay Malaysia. Nếu có quốc tịch, Kevin Phạm Ba (Pháp) - hậu vệ phải được định giá 200.000 euro và đang chơi nổi bật cho CLB Nam Định - là niềm hy vọng mới.

Hạn chế về tài chính và nguồn lực

Đứng sau chính sách nhập tịch hay kêu gọi cầu thủ kiều bào trở về thi đấu cho Indonesia, Malaysia, Thái Lan đều là các tỉ phú. Nhưng bóng đá Việt Nam không có những nhân vật tầm cỡ như vậy. Nếu có, chúng ta đã có thể mời cầu thủ Việt kiều Ibrahim Maza - chân sút 20 tuổi từng khoác áo tuyển U20 Đức có giá chuyển nhượng 12 triệu euro khi gia nhập CLB Bayer Leverkusen. Ibrahim Maza đã chọn quê cha Algeria để khoác áo tuyển, thay vì quê mẹ Việt Nam.

Nhưng ngay cả khi có tỉ phú chịu bỏ tiền đầu tư cho chính sách nhập tịch, bóng đá Việt Nam cũng khó có thể mời được cầu thủ Việt kiều giỏi trở về. Rất nhiều cầu thủ Việt kiều trở về rồi ra đi là minh chứng rõ nét cho sự hạn chế nguồn lực. Mới nhất, người trở về khoác áo đội tuyển U22 Việt Nam là Alex Bùi (CH Czech) cũng thừa nhận cầu thủ đồng trang lứa ở Việt Nam còn hay hơn mình.

Cuộc đua nhập tịch cần rất nhiều yếu tố, trong đó có nguồn cầu thủ gốc Việt giỏi và tài chính. Thế nhưng chúng ta thiếu cả hai. 

Phải nâng tầm nội lực

Nhập tịch cầu thủ chỉ là con đường ngắn hạn để duy trì hoặc lấy thành tích trước mắt. Về lâu dài, bóng đá Việt Nam vẫn cần một chiến lược dựa vào nguồn nhân lực trong nước. Trong đó, quan trọng nhất vẫn phải tiếp tục đầu tư mạnh vào đào tạo trẻ, nâng chất giải vô địch quốc gia để tạo ra một đội tuyển mạnh.

Các nền bóng đá hàng đầu châu Á như Nhật Bản hay Hàn Quốc đều có hệ thống đào tạo trẻ rất mạnh. Nó liên tục bổ sung cầu thủ tài năng cho đội tuyển quốc gia. Trong khi đó, bóng đá Việt Nam lại đang phát triển theo chân đế ngược, giải hạng thấp còn ít đội hơn giải hạng cao. Giải đấu cao nhất V-League hiện tại xếp thứ 3 ở Đông Nam Á, sau Thái Lan và Malaysia. Nền tảng của bóng đá Việt Nam rất thấp nếu so sánh với mục tiêu lớn đang đặt ra là dự World Cup. Ngay cả dự Asian Cup 2027 cũng đã là chuyện rất khó.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, PGS Đặng Hà Việt (nguyên cục trưởng Cục TDTT, nay là vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, đào tạo và môi trường, Bộ VH-TT&DL) nói: "Kêu gọi, thu hút nhân tài Việt kiều về đóng góp cho Tổ quốc là chính sách đã được Nhà nước thực hiện nhiều năm nay ở các lĩnh vực trong đó có thể thao. Dù vậy, để thực hiện phát triển thể thao, tôi nghĩ vẫn phải dựa vào nguồn lực chính từ VĐV trong nước. 

Chúng ta phải đẩy mạnh công tác tuyển chọn, đào tạo VĐV có chất lượng. Áp dụng khoa học kỹ thuật vào trong quá trình huấn luyện để có những VĐV tài năng, có thể hình, thể lực, kỹ thuật tốt. Đồng thời xây dựng chính sách đãi ngộ phù hợp cho các VĐV trong nước, nhập tịch để thu hút nhân tài thể thao. Các VĐV nhập tịch nếu có sẽ là những mảnh ghép thêm cho các đội tuyển, trong đó có bóng đá".

Sau lưng chính sách nhập tịch của Malaysia, Indonesia là các tỉ phú

Sau chiến thắng 4-0 của tuyển Malaysia trước Việt Nam, Hoàng thái tử Tunku Ismail Sultan Ibrahim hoan nghênh tinh thần thi đấu quả cảm của "thế hệ cầu thủ mới Malaysia". Ông Tunku Ismail là người đứng sau chiến dịch nhập tịch của bóng đá Malaysia. Ông cũng là chủ tịch CLB hàng đầu Malaysia là Johor Darul Tazim và từng làm chủ tịch LĐBĐ Malaysia trong giai đoạn 2017 - 2018. Không chỉ có vị thế, ông còn sở hữu khối tài sản khổng lồ ước tính 300 - 500 triệu USD.

Tài chính đóng vai trò quan trọng trong chiến dịch nhập tịch của Malaysia. Ông Jeffrey Chew Gim Eam, giám đốc Giải vô địch Malaysia (MFL), nói với Thevibes: "Bóng đá cũng cần tiền để duy trì và phát triển". Dù vậy, dù bị nhiều chỉ trích, chính phủ vẫn rót 5 triệu RM (khoảng 1,1 triệu USD) cho chiến dịch nhập tịch. Bên cạnh đó, các CLB cũng tham gia và sẽ chịu phần chi phí riêng cùng với số tiền hỗ trợ từ liên đoàn. Và tất nhiên quan trọng là sự hậu thuẫn của Hoàng thái tử Tunku Ismail.

Tương tự là Indonesia, sau khi tỉ phú - cựu chủ tịch CLB Inter Milan, ông Erick Thohir, trúng cử ghế chủ tịch LĐBĐ Indonesia (PSSI) vào tháng 2-2023. Ông còn là một chính trị gia và đảm nhiệm chức bộ trưởng Bộ Doanh nghiệp vốn nhà nước.

Chưa có thống kê nào về việc PSSI tiêu tốn bao nhiêu tiền cho chiến dịch nhập tịch. Bằng tầm ảnh hưởng và uy tín của mình, tỉ phú Thohir trực tiếp kết nối nguồn cầu thủ gốc Indonesia với chính phủ để mở ra thực hiện "nhanh, gọn, lẹ" cho họ nhập tịch đúng quy định của FIFA.

Nhờ tiếng nói của các tỉ phú mà Liên đoàn Bóng đá Indonesia hay Malaysia tiến hành thủ tục cho cầu thủ nhập tịch nhanh chóng và thường hoàn tất trước các trận đấu hay giải đấu quan trọng. Điều này cho thấy chính sách nhập tịch cầu thủ cần sự chung tay nhiều nguồn lực.

Không phải ngẫu nhiên những người hậu thuẫn phía sau đều là tỉ phú, và chủ tịch LĐBĐ Thái Lan, bà Madam Pang, cũng không ngoại lệ. Nếu như bóng đá Thái Lan đẩy mạnh chính sách nhập tịch như Indonesia hay Malaysia, lúc đó bóng đá Việt Nam sẽ khó còn là đối trọng với các đối thủ Đông Nam Á.

Nhập tịch cầu thủ là chuyện không đơn giản

Ngay các chuyên gia cũng có ý kiến ngược nhau về chuyện này.

Cựu HLV trưởng CLB Thể Công - Viettel Nguyễn Đức Thắng:

"Tôi không ủng hộ nhập tịch"

Cầu thủ Đông Nam Á, về tố chất con người và trình độ, đều không được tốt. Dù có tiến bộ gần đây nhưng để rút ngắn được khoảng cách với các châu lục khác là điều rất khó. Bóng đá Việt Nam có chú trọng đào tạo trẻ nhưng cũng khó mà rút ngắn được trình độ vì chúng ta đi lên thì họ cũng đi lên.

Trao cơ hội cho cầu thủ Việt kiều là điều rất đúng, chỉ tiếc là nguồn lực này không ở trình độ cao. Còn tăng cường việc nhập tịch ngoại binh không phải là phương án tốt do trình độ của các ngoại binh trong 10 năm qua ở V-League đều không cao. Chưa kể để đạt chuẩn 5 năm thi đấu tại Việt Nam theo quy định của FIFA thì cầu thủ ngoại cũng đã lớn tuổi, khó cống hiến nhiều cho đội tuyển Việt Nam sau khi nhập tịch.

Vì thế, tôi không ủng hộ chuyện nhập tịch. Tôi ủng hộ cách xây dựng cho hệ thống giải vô địch quốc gia mạnh lên và thật sự chuyên nghiệp. Khi đó, chất lượng đội tuyển sẽ được nâng lên. Nhiều người lo lắng, nếu không nhập tịch, tuyển Việt Nam liệu có thắng được Malaysia hay Indonesia sắp tới hay không?

Tôi cho rằng tuyển Indonesia hay Malaysia mạnh hơn nhờ nhập tịch. Nhưng nó cũng chỉ giúp họ thành công trong thời gian ngắn chứ không thể duy trì sự phát triển lâu dài của nền bóng đá. Điều quan trọng là chúng ta phải cải thiện cơ sở vật chất, đầu tư cho bóng đá tốt hơn.

Chuyên gia Đoàn Minh Xương:

Nhập tịch là xu hướng tất yếu

Trận đấu với Malaysia gợi mở cho bóng đá Việt Nam nhiều suy nghĩ và cách làm. Đó là phải có chiến lược không chỉ ở khu vực mà còn vươn tầm xa hơn, chứ không chỉ để đối phó ở một giải đấu.

Để nhập tịch thì phải có tiền, chứ không phải tự nhiên cầu thủ chịu nhập tịch để đá cho mình. Vì vậy, điều đầu tiên là bóng đá Việt Nam phải có một chính sách và hành lang pháp lý để phát triển bóng đá chuyên nghiệp.

Đó là làm sao để các CLB có thể làm ra tiền để nuôi bóng đá. CLB mạnh lên thì Giải vô địch quốc gia và bóng đá Việt Nam mới phát triển bền vững.

CLB có tiền họ mới chăm sóc cầu thủ nội tốt, có điều kiện mua ngoại binh giỏi, song song đó nâng chất đào tạo trẻ. CLB Nam Định nếu không có tiền thì làm sao nhập tịch được Xuân Son. Lực đầu tư phải từ CLB, chứ LĐBĐVN không thể làm được điều này.

Chúng ta chỉ có thể tiến hành nhập tịch cầu thủ ngoại giỏi. Vì cầu thủ Việt kiều chất lượng là rất hiếm, và về góc độ sinh học, người Việt Nam thấp bé nhẹ cân. Cơ bản là chúng ta phải làm đồng bộ nhiều giải pháp.

Chúng ta cần nhiều sân bóng hơn cho các em nhỏ chơi bóng để phát hiện nhân tài, tăng cường dinh dưỡng để nâng cao thể chất cho các em. Các CLB cũng cần được trao chính sách nhiều hơn để kiếm tiền. Không có ông bầu nào chịu nổi việc phải bỏ ra trăm tỉ đồng mỗi năm chỉ để nuôi đội bóng đâu.

Bóng đá Việt Nam ở đâu giữa trào lưu nhập tịch?

Indonesia và giờ đến lượt bóng đá Malaysia đã có những bước đầu thành công với chính sách nhập tịch bài bản. Trong khi bóng đá Việt Nam vẫn đang đứng giữa đôi dòng nước.