Theo báo Wall Street Journal, suốt nhiều tuần qua Canada và Mỹ đã tích cực bàn thảo về một thỏa thuận tiềm năng nhằm giảm mức thuế 50% mà Tổng thống Mỹ Donald Trump áp lên thép và nhôm Canada.

Cho đến những ngày gần đây, kết quả đang trên đà khởi sắc, đặc biệt là sau cuộc gặp thân mật giữa Tổng thống Trump và Thủ tướng Canada Mark Carney tại Nhà Trắng hồi đầu tháng này, thậm chí được xem là tín hiệu khởi đầu việc khôi phục quan hệ thương mại và mở ra giai đoạn hợp tác mới.

Tuy nhiên đến tối 24-10, ông Trump bất ngờ tuyên bố chấm dứt toàn bộ đàm phán thương mại với Canada, cáo buộc quảng cáo của bang Ontario (Canada) đã “bóp méo thông điệp của cố Tổng thống Mỹ Ronald Reagan”, khiến tiến trình nối lại quan hệ song phương gần như đổ vỡ.

Ông cho rằng Canada đang tìm cách “tác động bất hợp pháp” đến Tòa án Tối cao Mỹ trước phiên điều trần ngày 5-11 liên quan chính sách “thuế có đi có lại” mà ông ban hành.

Đoạn quảng cáo gây tranh cãi

Theo Wall Street Journal, đoạn quảng cáo này được chính quyền bang Ontario (Canada) phát sóng ở Mỹ đầu tháng này, trích lời ông Reagan trong một bài phát biểu năm 1987, khi ông cảnh báo hậu quả mà các mức thuế cao đối với hàng nhập khẩu có thể gây ra cho kinh tế Mỹ.

Theo Hãng tin AFP, quảng cáo trích dẫn lời ông Reagan rằng “thuế cao tất yếu dẫn đến sự trả đũa của các quốc gia khác và châm ngòi cho những cuộc chiến thương mại khốc liệt”, trích đúng nội dung đăng trên trang Thư viện Tổng thống Ronald Reagan.

Trước đó ông Trump thậm chí từng viết trên Truth Social rằng: “Nếu tôi là Canada, tôi cũng sẽ dùng đoạn quảng cáo đó”.

Nhưng vài ngày sau ông Trump lập tức đổi ý, giận dữ cho rằng đó là một “quảng cáo gian trá”, khẳng định “mọi người đều biết ông Ronald Reagan yêu thích thuế quan” và tuyên bố hủy đàm phán.

Đồng thời Tổ chức Ronald Reagan Presidential Foundation lên tiếng chỉ trích chính quyền Ontario đã “cắt ghép chọn lọc âm thanh và hình ảnh”, và cho biết đang xem xét hành động pháp lý.

Theo Hãng tin Reuters, trước làn sóng chỉ trích, Thủ hiến Ontario Doug Ford tuyên bố sẽ tạm dừng chiến dịch quảng cáo từ ngày 27-10, để tạo điều kiện nối lại đàm phán. Tuy nhiên ông Trump không tỏ ra nhượng bộ.

“Canada bị bắt quả tang gian lận trong quảng cáo. Tôi nghe nói họ sẽ quảng cáo, nhưng sao không rút ngay tối nay? Đó là trò chơi bẩn, nhưng tôi có thể chơi bẩn hơn họ”, ông Trump nói với báo giới trước khi bắt đầu chuyến công du châu Á tối 24-10 (giờ địa phương).

Theo AFP, phát biểu này được đưa ra trong bối cảnh Giải bóng chày World Series - sự kiện thể thao lớn nhất Bắc Mỹ - đang diễn ra, và trớ trêu thay, đội Toronto Blue Jays của Canada đang đối đầu với Los Angeles Dodgers của Mỹ, càng khiến dư luận hai nước sôi sục.

Rạn nứt trong bối cảnh nhạy cảm

Ngoài ra căng thẳng mới này bùng lên đúng thời điểm hai bên đang chuẩn bị cho kỳ rà soát Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada (USMCA) vào năm 2026 - vốn do chính ông Trump ký năm 2020. Nhà Trắng hiện chưa phản hồi liệu việc hủy đàm phán có ảnh hưởng đến tiến trình này hay không.

Các mức thuế toàn cầu của ông Trump - đặc biệt đối với thép, nhôm và ô tô - đã khiến Canada chịu thiệt hại nặng nề, gây mất việc làm và buộc nhiều doanh nghiệp phải cắt giảm quy mô.

Dù vậy khoảng 85% kim ngạch thương mại song phương vẫn đang được duy trì ở mức miễn thuế theo USMCA.

Cả ông Trump và ông Carney dự kiến sẽ tham dự bữa tiệc bên lề Hội nghị Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Hàn Quốc vào tuần tới. Tuy nhiên ông Trump nói rằng ông không có kế hoạch gặp ông Carney.

Trong khi đó từ Kuala Lumpur, nơi ông Trump chuẩn bị dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN, Thủ tướng Carney tuyên bố Canada “sẵn sàng tiếp tục đàm phán khi phía Mỹ sẵn sàng”, đồng thời nhấn mạnh Ottawa sẽ “tập trung vào những gì mình có thể kiểm soát và chấp nhận những gì không thể”.

'Thương chiến' Mỹ - Canada: Nối lại đàm phán vào phút chót

Vẫn là kiểu cách thương lượng căng thẳng: biện pháp "dọa trừng phạt" để thăm dò đối phương rồi các con bài tẩy được lần lượt tung ra vào thời điểm quyết định. Mỹ đã buộc Canada ngồi vào bàn đàm phán.