Đó là ý kiến của GS.TSKH Trần Ngọc Thêm tại hội thảo khoa học Nâng cao hiệu quả thực hiện bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc, diễn ra ngày 30-12 tại TP.HCM.

Hội thảo do Ban Văn hóa - Xã hội, Hội đồng nhân dân TP.HCM phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM cùng Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia TP.HCM tổ chức, nhằm tiếp tục triển khai hiệu quả đề án "Nghiên cứu xây dựng tiêu chí đánh giá gia đình hạnh phúc ở TP.HCM giai đoạn 2021-2030", và kế hoạch thực hiện Bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc giai đoạn 2025-2026 của thành phố.

Gia đình Việt Nam ngày càng nhỏ và đơn thân nhiều hơn

Hội thảo có 17 tham luận và ý kiến góp ý, đưa ra những nhận định cùng các phương hướng xây dựng Bộ tiêu chí gia đình hạnh phúc tại TP.HCM.

Bà Phạm Phương Thảo, nguyên Chủ tịch HĐND TP.HCM, khẳng định gia đình là tổng thể đa chức năng tái tạo con người. 

Gia đình Việt Nam là nơi gìn giữ, phát huy truyền thống và các giá trị văn hóa dân tộc, lòng yêu nước. Khi phấn đấu đưa đất nước phát triển với thu nhập cao và đời sống hạnh phúc, cần gìn giữ gia đình. Nhiều quốc gia phát triển trên thế giới nhưng tỉ lệ gia đình tan vỡ lại cao.

Theo bà trong gia đình Việt Nam cũng đang có những biến động lớn do tác động của kinh tế thị trường, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và thời kỳ hội nhập.

Ba tác động chính là:  Sự thay đổi quy mô gia đình Việt Nam ngày càng nhỏ hơn và đơn thân nhiều hơn. Xu hướng 'bốn không' của một bộ phận giới trẻ trên thế giới đang ảnh hưởng vào: không yêu, không kết hôn, không sinh con, không lập gia đình. Chức năng tái sản xuất con người của gia đình giờ đây bình đẳng hơn, người ta không còn quá chú trọng việc sinh con trai. 

Và tác động thứ tư là trong gia đình cũng dân chủ hơn, con cái được lắng nghe nhiều hơn chứ không phải tuân theo người lớn một cách máy móc như trước.

TS Nguyễn Thị Hoài Hương, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, thông tin: Hiện nay trung bình có 3,48 người sống trong một hộ. Hộ có từ 1 - 3 người chiếm 65,8%. Hộ gia đình có từ 1 - 4 người chiếm tới 82,9%.

Gia đình hạt nhân hay gia đình hai thế hệ đang chiếm ưu thế tại Việt Nam. Điều này phản ánh nhu cầu độc lập nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ lỏng lẻo trong kết nối đa thế hệ.

PGS.TS Đỗ Ngọc Anh, nguyên Hiệu trưởng Trường đại học Văn hóa TP.HCM, chia sẻ về tiêu chí gia đình hạnh phúc nhìn từ kinh nghiệm của Bhutan và Singapore. Điểm chung của Việt Nam với hai quốc gia này là đánh giá hạnh phúc bao gồm cả văn hóa, môi trường và cộng đồng, chứ không chỉ tập trung vào yếu tố kinh tế.

Gia đình là một phần của cộng đồng, hạnh phúc gia đình phải gắn liền với hạnh phúc cộng đồng. Muốn gia đình hạnh phúc cần có chính sách hỗ trợ xã hội và xây dựng môi trường xã hội lành mạnh.

Hạnh phúc gia đình là hạnh phúc xã hội

Bà Phạm Phương Thảo khẳng định trong nhiệm kỳ vừa qua, TP đã triển khai Bộ tiêu chí nhận diện gia đình hạnh phúc với đề án gồm 5 chỉ tiêu cụ thể và đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên qua 5 năm đánh giá trên phạm vi cả nước, hệ giá trị quốc gia, giá trị văn hóa, giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam vẫn chậm được làm rõ.

Bà góp ý không nên làm phát sinh thêm các danh hiệu gia đình hạnh phúc, cần tập trung tôn trọng công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, bồi dưỡng kỹ năng xây dựng gia đình hạnh phúc, tổ chức ngày hội gia đình… Đồng thời tăng cường hạ tầng giáo dục, y tế, xây dựng mô hình bác sĩ gia đình.

Hiện TP.HCM chỉ có 36 cơ sở dưỡng lão, còn quá thiếu. Cần đa dạng hóa dịch vụ cho người cao tuổi. "Chúng ta cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường phòng chống bạo lực gia đình. Xây dựng bộ tiêu chí cuối cùng phải hướng tới hạnh phúc gia đình gắn với quốc gia hạnh phúc", bà nhấn mạnh.

TS Nguyễn Thị Hoài Hương cho rằng xây dựng văn hóa gia đình hạnh phúc cần kết hợp hài hòa giá trị truyền thống với giá trị hiện đại trong kỷ nguyên mới. 

Cân bằng các giá trị như duy trì hiếu thảo, nghĩa tình song hành với bình đẳng, dân chủ và quyền trẻ em; chủ động dân số bằng cách chuyển từ vận động tuyên truyền sang can thiệp an sinh xã hội thực chất, nâng cao khả năng "đề kháng" của gia đình trước tác động của công nghệ.

PGS.TS Phan Anh Tú, Trưởng khoa văn hóa học, Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP.HCM, phát biểu rằng Bộ tiêu chí xây dựng gia đình hạnh phúc tại TP.HCM góp phần định hướng, đánh giá và nâng cao chất lượng đời sống gia đình. Việc triển khai cần đồng bộ các giải pháp, kết hợp giáo dục, không gian sinh hoạt cộng đồng và ứng dụng công nghệ.

Giáo sư Trần Ngọc Thêm khẳng định: Khi các thành viên gia đình luôn tươi cười và nắm chặt tay nhau, ngay cả trong lúc kinh tế khó khăn - đó chính là chỉ số chắc chắn nhất của tình yêu và hạnh phúc.

Người giữ tiền trong nhà, người còn lại '3 không', ai giữ cũng được miễn gia đình hạnh phúc?

Không ít gia đình căng thẳng vì một người 'nắm cán', người còn lại '3 không': không được biết, không được bàn, không được chia sẻ. Ai giữ tiền cũng được, miễn gia đình hạnh phúc là được?