Em vợ tôi đi du học Canada từ năm 2017, do không có điều kiện về tài chính nên suốt 8 năm nay em tôi không về Việt Nam lần nào.

Vừa rồi, em tôi có xin làm lý lịch tư pháp ở Lãnh sự quán Việt Nam tại Canada thì họ yêu cầu phải gửi cho họ giấy xác nhận cư trú của địa phương mà em tôi đăng ký thường trú.

Tôi có ra trụ sở công an phường xin xác nhận, họ báo em vợ tôi đã bị xóa đăng ký thường trú do không làm lại căn cước công dân. Chúng tôi rất ngạc nhiên vì không hề được các cấp chính quyền địa phương thông báo gì về việc này. Vì vậy cũng không biết em tôi đã bị xóa đăng ký thường trú khi nào.

Việc công an phường đơn phương xóa đăng ký thường trú của em vợ tôi mà không thông báo cho gia đình biết là đúng hay sai? Và việc công an nói do em vợ tôi không về làm lại căn cước công dân nên xóa đăng ký thường trú có đúng pháp luật (trên sổ hộ khẩu giấy hiện nay vẫn còn tên em tôi)?

Nếu công an làm sai, chúng tôi cần gửi đơn phản ánh đến cấp chính quyền nào để phục hồi việc thường trú của em tôi?

Còn nếu họ làm đúng pháp luật, chúng tôi phải làm sao để em ấy đăng ký thường trú lại chỗ ở cũ?

- Luật sư Hoàng Hà (Đoàn luật sư TP.HCM) trả lời:

Xin phép trả lời bạn lần lượt từng câu hỏi như sau:

1. Việc công an phường xóa đăng ký thường trú mà không thông báo là đúng hay sai?

Việc xóa đăng ký thường trú mà không thông báo là không đúng pháp luật.

Theo Điều 24 Luật Cư trú 2020 về xóa thường trú thì công dân bị xóa đăng ký thường trú chỉ trong 9 trường hợp, trong đó quan trọng nhất là:

- Vắng mặt liên tục tại nơi thường trú từ 12 tháng trở lên mà không đăng ký tạm trú hoặc khai báo tạm vắng.

- Ra nước ngoài để định cư.

- Chấm dứt chỗ ở hợp pháp hoặc bị cơ quan có thẩm quyền hủy bỏ đăng ký cư trú trái luật.

Ngoài ra Khoản 9 Điều 9 Nghị định 154/2024/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Cư trú thì sau khi thực hiện việc xóa đăng ký thường trú, cơ quan đăng ký cư trú thông báo bằng văn bản giấy hoặc bản điện tử hoặc hình thức điện tử khác cho người bị xóa đăng ký thường trú hoặc đại diện hộ gia đình.

Như vậy nếu công an phường không hề thông báo cho gia đình bạn thì đã vi phạm trình tự, thủ tục bắt buộc dù có căn cứ để xóa đi nữa. Việc xóa mà không có thông báo là sai thủ tục, xâm phạm quyền được biết của công dân.

2. Lý do "không làm lại căn cước công dân" có hợp pháp hay không?

Lý do "không làm lại căn cước công dân" không phải căn cứ hợp pháp để xóa thường trú.

Không có điều khoản nào trong Luật Cư trú 2020, Nghị định 62/2021/NĐ-CP hay Nghị định 154/2024/NĐ-CP quy định rằng không làm căn cước công dân là lý do để xóa thường trú. Các điều kiện xóa chỉ liên quan đến tình trạng cư trú thực tế, không liên quan đến giấy tờ tùy thân.

Việc công an phường nói "xóa vì không làm căn cước công dân" là không đúng căn cứ pháp luật. Nếu họ muốn xóa, phải chứng minh được em vợ của bạn vắng mặt trên 12 tháng mà không khai báo tạm vắng hay tạm trú.

3. Nếu công an làm sai, cần khiếu nại ở đâu, làm sao phục hồi?

Nếu xác minh được rằng: Công an không thông báo trước và lý do xóa không thuộc Điều 24 Luật Cư trú thì gia đình bạn có quyền khiếu nại hành vi hành chính theo Luật Khiếu nại 2011.

Thủ tục như sau:

- Đầu tiên bạn gửi đơn khiếu nại lần đầu đến trưởng công an cấp xã (cụ thể ở đây là trưởng công an phường) nơi đã ra quyết định xóa.

- Nếu không được giải quyết hoặc giải quyết không thỏa đáng, bạn gửi khiếu nại lần hai lên giám đốc công an cấp tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương.

- Trường hợp vẫn không được xử lý, có thể gửi kiến nghị, đơn phản ánh đến thanh tra công an cấp tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương hoặc Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội thuộc Bộ Công an (C06).

Nội dung khiếu nại cần nêu rõ:

- Em vợ bạn đang là công dân Việt Nam, có hộ khẩu tại địa chỉ cụ thể, sổ hộ khẩu vẫn còn tên.

- Gia đình của em vợ bạn không nhận được bất kỳ thông báo nào về việc xóa.

- Lý do xóa "do không làm căn cước công dân" là không có căn cứ pháp luật.

- Đề nghị khôi phục đăng ký thường trú để có cơ sở xin cấp lý lịch tư pháp.

Nếu cơ quan công an xác định có sai sót, họ sẽ phục hồi đăng ký thường trú trong cơ sở dữ liệu quốc gia, đồng thời cấp giấy xác nhận cư trú cho em vợ bạn.

4. Nếu công an làm đúng thì thủ tục đăng ký lại thường trú như thế nào?

Giả định rằng việc xóa có căn cứ hợp pháp, ví dụ như em bạn vắng mặt trên 12 tháng mà không khai báo thì phải đăng ký lại thường trú.

Căn cứ Điều 20 Luật Cư trú 2020 và Điều 5 Nghị định 154/2024/NĐ-CP, người bị xóa có thể đăng ký lại nếu vẫn có chỗ ở hợp pháp, ví dụ nhà của mình hoặc của thân nhân… và được chủ hộ đồng ý.

Hồ sơ bao gồm:

- Tờ khai thay đổi thông tin cư trú (mẫu CT01);

- Giấy tờ chứng minh chỗ ở hợp pháp (sổ đỏ, hợp đồng thuê, văn bản đồng ý của chủ hộ…);

- Căn cước công dân hoặc hộ chiếu còn giá trị.

Có thể nộp qua Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc trực tiếp tại công an cấp xã nơi đăng ký thường trú. Cơ quan công an sẽ giải quyết trong 7 ngày làm việc nếu hồ sơ hợp lệ.

Về lý lịch tư pháp cho người Việt Nam ở nước ngoài

Theo Điều 47 Luật Lý lịch tư pháp 2009 và hướng dẫn của Bộ Tư pháp: Người Việt Nam cư trú ở nước ngoài có thể nộp hồ sơ tại cơ quan đại diện ngoại giao (như Lãnh sự quán).

Tuy nhiên họ phải nộp kèm giấy xác nhận cư trú tại Việt Nam do công an nơi thường trú cấp. Vì vậy để xin được phiếu, cần khôi phục hoặc xác nhận lại thông tin cư trú của em vợ bạn theo các bước nêu trên.

Mời bạn đọc gửi câu hỏi để được luật sư tư vấn

Với đội ngũ các luật sư và chuyên gia pháp lý dày dạn kinh nghiệm trên tất cả các lĩnh vực như hôn nhân - gia đình, kinh doanh - thương mại, mua bán đất đai, sở hữu trí tuệ, lao động, hộ tịch, thừa kế..., chuyên mục Tư vấn pháp luật trên Tuổi Trẻ Sao sẽ giải đáp thắc mắc của bạn một cách nhiệt tình, nhanh chóng, chính xác, hiệu quả.

Bạn đọc vui lòng gửi câu hỏi (gõ bằng tiếng Việt có dấu, font chữ UNICODE) về Tuổi Trẻ Sao qua địa chỉ tuvanphapluat@tuoitre.com.vn.

Định cư nước ngoài nhưng chưa xin thôi quốc tịch Việt Nam, có làm được căn cước?

Tôi rời Việt Nam để định cư tại Hoa Kỳ theo chương trình ODP năm 1990, lúc 20 tuổi. Hiện giờ tôi đã là công dân Hoa Kỳ nhưng chưa bao giờ từ bỏ quốc tịch Việt Nam.