Việc tái định vị vùng lõi, chuyển đổi các khu công nghiệp cũ sắp hết hạn sang mô hình công nghệ cao hút "đại bàng" là yêu cầu cấp thiết, song cần sự trợ lực của chính sách để tạo tiền đề cho một chu kỳ phát triển mới.

Trong đó, 5 khu công nghiệp và khu chế xuất (KCN - KCX) gồm Tân Thuận, Tân Bình, Cát Lái, Hiệp Phước, Bình Chiểu được đề xuất chuyển đổi thí điểm theo hướng công nghệ cao, công nghiệp xanh, giảm phát thải...

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Arthur Ting - Chủ tịch Tập đoàn CT&D (nhà đầu tư KCX Tân Thuận và khu đô thị Phú Mỹ Hưng) - cho rằng việc chuyển đổi sang khu công nghệ cao sẽ tạo ra giá trị bền vững hơn qua nguồn thu thuế thường xuyên, thu hút các doanh nghiệp công nghệ, nhân tài và tạo ra việc làm chất lượng cao.

"Tân Thuận đứng trước một cuộc chuyển mình lần thứ hai, với khát vọng trở thành KCN ứng dụng công nghệ cao và đổi mới sáng tạo hàng đầu nếu có sự trợ lực từ chính sách" - ông Arthur Ting nói.

Chuyển mô hình mới là phù hợp

* Thưa ông, KCX Tân Thuận đã trải qua 35 năm hoạt động. Dựa trên các tiêu chí như khả năng lấp đầy, thu hút FDI, chuyển giao công nghệ và tạo công ăn việc làm, ông đánh giá Tân Thuận đã có những thành tựu nào?

- KCX Tân Thuận (TTZ) được thành lập vào năm 1991, là một trong những KCN đầu tiên của cả nước thu hút nước ngoài, phát triển thành công và đạt được các mục tiêu Chính phủ đề ra trong những năm đầu mở cửa của nền kinh tế.

Ban đầu, chúng tôi thu hút các ngành công nghiệp thâm dụng lao động với công nghệ đơn giản. Nhưng sau đó đã chuyển dịch thu hút các ngành có hàm lượng kỹ thuật cao, dịch vụ hỗ trợ tạo giá trị gia tăng cao, bao gồm cơ khí chính xác, điện, điện tử và phần mềm.

Hiện nay, TTZ đã có 253 nhà đầu tư hoạt động, với hơn 70% doanh nghiệp nước ngoài. Chúng tôi cố ý không lấp đầy sớm vì muốn có sự chọn lựa nhà đầu tư để nâng cấp dần công nghệ. Nếu tính toán riêng ngành thiết kế phần mềm, khu vực Tân Thuận và Phú Mỹ Hưng đã có khoảng 15.000 lao động, và nếu tính cả sản xuất công nghệ cao thì con số này là 35.000 người.

Những công ty công nghệ cao nổi tiếng thế giới như Renesas, Synopsys, cũng như các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ, fintech tiêu biểu của Việt Nam như VNG, Momo đều có mặt ở hai khu vực này. Vừa qua, TTZ cũng đã đón một doanh nghiệp đầu tư nước ngoài, cung ứng cho Tập đoàn ASML chuyên về thiết bị bán dẫn hàng đầu thế giới của Hà Lan.

Điều này cho thấy TTZ không còn chỉ là nơi gia công mà đã trở thành nơi tập trung các công ty công nghệ cao. Đồng thời chứng minh môi trường sản xuất chế tạo và thiết kế phần mềm, thiết kế linh kiện cao cấp của Việt Nam đang đứng đầu thế giới.

* Thời hạn thuê đất của TTZ sẽ hết hạn vào 2041, tức chỉ còn 16 năm hoạt động thực tế. Điều này có tạo ra những trở ngại về tâm lý, kế hoạch và chiến lược cho các nhà đầu tư mà ông đang mời gọi cũng như nhà đầu tư đang hoạt động?

- Chắc chắn khách hàng sẽ cảm thấy lo ngại. Họ sẽ tự hỏi: "Làm sao chỉ còn hơn 15 năm mà tôi dám đầu tư sản xuất, nghiên cứu - phát triển và thiết kế tại đây?". Đây là vấn đề lớn mà Tân Thuận đối mặt.

Tuy nhiên, tôi cũng trao đổi là nếu không chọn Việt Nam, các nhà đầu tư có thể chọn các nước khác. Còn nếu chọn Việt Nam, ngoài Tân Thuận, bạn có thể chọn hàng trăm KCN khác để gắn bó. Sau khi so sánh với các nước trong khu vực, họ nói vẫn thấy Tân Thuận là tốt nhất, không chỉ vì vị trí địa lý, hệ thống dịch vụ, mà chúng tôi có một hệ sinh thái hỗ trợ hoàn chỉnh.

TTZ nằm liền kề Phú Mỹ Hưng, nơi cung cấp đầy đủ các tiện ích đời sống như nhà ở, y tế và giáo dục, rất thuận tiện cho gia đình và nhân tài công nghệ. Đối với các công ty công nghệ, người lao động là tài sản lớn nhất.

Chúng tôi đang đau đầu về quy định pháp lý hiện hành, bởi vốn dĩ theo quy định pháp luật thì việc gia hạn thời gian hoạt động cho KCN chỉ làm khoảng 6 tháng trước khi hết hạn. Tuy Luật Đầu tư đã có sửa đổi để nới lỏng hạn chế này, nhưng nếu Chính phủ có thể đưa ra một định hướng chính sách rõ ràng hơn, các nhà đầu tư sẽ an tâm để thực hiện những khoản đầu tư quy mô lớn ngay lập tức.

Do đó, tôi mong muốn các cơ quan quản lý sớm xem xét về đề án chuyển đổi KCX Tân Thuận sang mô hình mới, trở thành KCN ứng dụng công nghệ cao và đổi mới sáng tạo khoa học công nghệ mà chúng tôi đã đề xuất.

Khu công nghệ cao đặc sắc

* Để hiện thực hóa việc chuyển đổi sang khu công nghệ cao như ông đề xuất, TTZ đã tham khảo những mô hình thành công nào trên thế giới? Và làm sao để TTZ tạo ra một khu công nghệ cao mang tính đặc thù, đặc trưng của Việt Nam?

- Chúng tôi đã nghiên cứu nhiều mô hình thành công như khu khoa học và công nghệ cao Tân Trúc, Nội Hồ và cảng truyền thông bờ tây Thượng Hải... Mỗi khu công nghệ cao đều có đặc thù. Mục tiêu của chúng tôi là tạo ra một mô hình đặc sắc Việt Nam.

Tính đặc sắc, độc đáo này cơ bản dựa trên những yếu tố như nguồn nhân lực thông minh bởi người Việt Nam rất phù hợp với thiết kế phần mềm và bán dẫn; lợi thế cạnh tranh quốc tế khi Việt Nam đang có lợi thế lớn về xuất khẩu, đặc biệt là vào thị trường Mỹ; thị trường nội địa lớn.

Chúng tôi kỳ vọng việc thu hút các tập đoàn công nghệ lớn sẽ tạo ra một lứa nhân tài được đào tạo và sau này họ sẽ tự mình khởi nghiệp, giống như kinh nghiệm ở Đài Loan (hơn 70% chủ công ty công nghệ từng làm cho tập đoàn nước ngoài).

Tuy nhiên, do nền tảng phát triển công nghệ cao trên toàn quốc còn yếu, việc chuyển đổi của TTZ khó có thể thực hiện một lần mà cần tiến hành theo từng giai đoạn. Giai đoạn đầu sẽ tập trung vào sản xuất công nghiệp có giá trị gia tăng cao, sau đó dần chuyển sang mô hình kết hợp sản xuất - đào tạo - nghiên cứu.

* Như vậy, để chuyển đổi thành công, đâu là những cơ chế, chính sách cụ thể mà TTZ mong muốn Nhà nước đồng hành và hỗ trợ?

- Vấn đề tiên quyết vẫn là gia hạn thời gian sử dụng đất. Chúng tôi đề xuất gia hạn thêm 20 năm (đến 2061). Về việc nộp tiền sử dụng đất, chúng tôi kiến nghị các doanh nghiệp nộp thẳng Nhà nước theo đơn giá hằng năm. Điều này vừa giúp nhà đầu tư yên tâm về thời hạn lâu dài, vừa giúp Nhà nước có nguồn thu thường xuyên.

Thứ hai, Nhà nước nên thông qua quy hoạch tổng thể bởi ban đầu TTZ được thiết kế để sản xuất, xuất khẩu nên khi chuyển sang khu công nghệ cao phải cải tổ lại nhiều vấn đề. Chúng tôi đã đề xuất dành khoảng 43,3ha để xây dựng công viên đổi mới sáng tạo gắn với trường đại học/viện nghiên cứu. Mục đích là để khắc phục khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu thực tiễn của ngành công nghệ.

Chúng tôi đang liên hệ với trường công nghệ nổi tiếng của Mỹ là Georgia Tech để lập trung tâm huấn luyện, nhằm rút ngắn khoảng cách này. Chúng tôi cũng đề xuất các cơ chế ưu đãi như miễn, giảm tiền thuê đất và các loại thuế liên quan cho nhà đầu tư hạ tầng trong khu vực công viên đổi mới sáng tạo này.

* TTZ là người tiên phong xây dựng KCX và đã thành công, vậy tập đoàn có kế hoạch mở rộng mô hình này đến các địa phương khác trong không gian đô thị mở rộng của TP.HCM?

- Triết lý của tập đoàn là làm những việc tiên phong, kiểu mẫu tốt nhất, chứ không phải đi mở rộng đại trà. Hiện nay rất nhiều công ty Việt Nam đã có thể làm tốt việc phát triển KCN, nếu họ phát triển tốt thì lợi nhuận vẫn ở đây và để tái đầu tư vào Việt Nam. Công việc của chúng tôi bây giờ là nâng cấp công nghệ và phát triển khu TTZ lên tầm cao mới.

Nếu TTZ chuyển đổi thành công, đó sẽ là mô hình kiểu mẫu để hàng loạt KCN khác học tập và chuyển đổi theo.

Bộ tiêu chí "xanh" giữ chân nhà đầu tư

Ban Quản lý các KCX và công nghiệp TP.HCM (Hepza) đang nghiên cứu đề xuất hình thành bộ tiêu chí "xanh" nhằm đánh giá tác động của các KCN - KCX đảm bảo lộ trình chuyển đổi xanh trong thời kỳ mới. Theo đó, Hepza đã có tờ trình gửi UBND TP.HCM về việc chuyển đổi thí điểm 5 KCX - KCN trên địa bàn gồm Tân Thuận, Tân Bình, Cát Lái, Bình Chiểu, Hiệp Phước và đề xuất chính sách hỗ trợ của TP cho việc chuyển đổi các KCX - KCN.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, GS.TSKH Nguyễn Mại, nguyên Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính), cho biết Luật Đất đai 2024 đã nới thời gian thuê đất với KCN, KCX lên tối đa 70 năm vì thế việc gia hạn thời gian thuê đất cho KCX Tân Thuận về cơ bản không vướng về pháp lý.

Là người trực tiếp tham gia cấp phép KCX Tân Thuận trước đây, ông Mại nói đây là KCX duy nhất của Việt Nam thành công, sau này chúng ta làm thêm các khu Linh Trung và một số KCX ở TP Hải Phòng nhưng đều không được như ý. KCX Tân Thuận cũng được đánh giá là một trong những KCX phát triển tốt nhất tại châu Á. Nhà đầu tư Đài Loan làm KCX Tân Thuận, đồng thời đầu tư cả khu đô thị Phú Mỹ Hưng và nhà máy điện Hiệp Phước khá hiệu quả.

Nhà đầu tư KCX Tân Thuận cũng cam kết nếu được gia hạn thời gian thuê đất sẽ thực hiện chuyển đổi sản xuất khu này theo hướng công nghệ cao, hiệu quả hơn và giảm ô nhiễm môi trường, vì thế việc kéo dài thời hạn thuê đất cho KCX Tân Thuận lúc này là cần thiết để nhà đầu tư có đủ thời gian lên kế hoạch chuyển đổi.

"Chúng ta chủ trương thu hút các nhà đầu tư FDI hàng đầu thế giới trong các lĩnh vực sản xuất chip bán dẫn, AI, các loại công nghệ mới nên cũng cần thiết để chuyển đổi các KCN, KCX hiện có theo hướng thu hút những dự án đầu tư có công nghệ cao. Các quy định thu hút đầu tư hiện hành cũng khuyến khích, dành nhiều ưu đãi cho các dự án có công nghệ cao theo như đề xuất của nhà đầu tư KCX Tân Thuận", ông Mại nói.

TP.HCM chuyển đổi toàn diện Khu công nghiệp Bình Chiểu theo hướng xanh và phát thải thấp

TP.HCM đặt mục tiêu chuyển đổi toàn diện Khu công nghiệp Bình Chiểu thành mô hình xanh, bền vững, phát thải thấp, hướng đến mục tiêu Net Zero.