Với quy mô kinh tế vượt trội (đóng góp 24% GDP cả nước) và dân số gần 14 triệu sau sáp nhập, TP.HCM - nơi tập trung thị trường chứng khoán, hệ thống ngân hàng thương mại, các quỹ đầu tư và nhiều định chế tài chính quốc tế - có cơ sở và tham vọng phát triển thành một trung tâm tài chính khu vực và quốc tế. Vấn đề đặt ra là làm sao cụ thể hóa tham vọng đó thành hiện thực?

Trước hết, theo tôi, cần hoàn thiện thể chế và hạ tầng tài chính. Dù có khung chính sách đặc thù, TP.HCM vẫn phải chủ động cải thiện môi trường kinh doanh tài chính một cách toàn diện.

Kinh nghiệm từ các trung tâm tài chính lớn cho thấy các yếu tố cốt lõi gồm khung pháp lý minh bạch và ổn định, hạ tầng công nghệ - thanh toán hiện đại, môi trường đầu tư cởi mở, nhân lực chất lượng cao và ưu đãi thuế hợp lý.

Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh nếu Việt Nam không có chính sách vượt trội, khác biệt sẽ khó thu hút được các nhà đầu tư tài chính lớn.

Do đó TP.HCM cần phối hợp trung ương rà soát bổ sung các quy định pháp luật thuận lợi hơn nữa, chẳng hạn cho phép các sản phẩm tài chính mới (phái sinh, tiền kỹ thuật số, tài sản số) được thử nghiệm; nới trần sở hữu nước ngoài tại các ngân hàng, công ty chứng khoán; đơn giản hóa thủ tục cấp phép cho quỹ đầu tư, fintech...

Song song đó, TP nên đầu tư mạnh cho hạ tầng số ngành tài chính, như hệ thống thanh toán liên ngân hàng 24/7, nền tảng dữ liệu khách hàng tập trung, cổng kết nối dịch vụ công tài chính một cửa.

Một khu tài chính đặc biệt tại Thủ Thiêm cần sớm thành hình với các tòa nhà văn phòng, trung tâm hội nghị, hạ tầng viễn thông đạt chuẩn quốc tế để thu hút trụ sở ngân hàng và quỹ đầu tư.

Với sự bổ sung của Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP.HCM có thể mở rộng vai trò tài chính vùng. Thiết lập chi nhánh trung tâm tài chính hoặc khu dịch vụ tài chính vệ tinh tại Thủ Dầu Một và Vũng Tàu.

Những điểm này sẽ cung cấp dịch vụ ngân hàng đầu tư, cho thuê tài chính, bảo hiểm, tư vấn M&A... ngay tại địa phương, phục vụ các doanh nghiệp công nghiệp và năng lượng lớn, thay vì tất cả phải về Sài Gòn.

Mô hình "vệ tinh tài chính" này tương tự cách New York liên kết với New Jersey hay London với Canary Wharf - giúp phân tán nguồn lực và giảm tải cho trung tâm.

TP.HCM nên hướng tới phát triển một số lĩnh vực dịch vụ tài chính mũi nhọn để tạo dấu ấn riêng trên bản đồ quốc tế.

Chẳng hạn có thể tập trung vào tài chính xanh (green finance) - cấp vốn cho các dự án bền vững, phát hành trái phiếu xanh, tận dụng xu hướng ESG đang lên. TP.HCM đang đứng thứ hai khu vực về fintech và thuộc top 30 toàn cầu về blockchain, đây là lợi thế để hình thành "Silicon Valley tài chính" trong khu vực.

Để làm được, cần có cơ chế sandbox thông thoáng thu hút start-up fintech khắp ASEAN đặt trụ sở tại TP.HCM, thử nghiệm các sản phẩm như ví điện tử, cho vay P2P, tiền số...

Một hướng khác là phát triển tài chính thương mại và logistics - tận dụng vị thế cửa ngõ xuất nhập khẩu của cụm cảng Cái Mép - Cát Lái...

Kinh nghiệm từ Thượng Hải - trung tâm tài chính của Trung Quốc - cho thấy sự cần thiết của các khu vực thương mại tự do với ưu đãi vượt trội.

TP.HCM có thể đề xuất Chính phủ cho thí điểm một khu tài chính tự do (free financial zone) tại Thủ Thiêm. Miễn thuế hoặc thuế rất thấp cho giao dịch tài chính quốc tế, tự do chuyển tiền qua biên giới, thủ tục hải quan tài chính giản lược.

Bên cạnh đó, TP cần nhân lực tài chính quốc tế: có chính sách thu hút chuyên gia, Việt kiều trong lĩnh vực tài chính về làm việc (miễn giảm thuế thu nhập, hỗ trợ nhà ở).

Cơ chế "một cửa" cho dịch vụ tài chính phải được thiết lập, tránh tình trạng nhà đầu tư nước ngoài phải làm việc qua nhiều đầu mối quản lý như hiện nay.

TP.HCM mở rộng phải thực hiện đồng bộ từ cải cách thể chế, xây dựng hạ tầng cho đến phát triển nhân lực và sản phẩm mới. Thành công sẽ không đến trong một sớm một chiều.

Đây là hành trình dài hạn đòi hỏi sự bền bỉ, kiên định đơn giản hóa thủ tục, nâng cấp năng lực quản lý và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Nếu có quyết tâm và những bước đi chiến lược đúng đắn, TP.HCM có thể rút ngắn khoảng cách, định vị mình là một trung tâm tài chính năng động và đáng tin cậy của khu vực, đóng góp xứng đáng vào bản đồ tài chính châu Á.

Cơ hội vàng kiến tạo trung tâm tài chính quốc tế

Trung tâm tài chính quốc tế không chỉ là nơi huy động vốn, mà còn là "đầu kéo" mạnh mẽ cho sự phát triển của cả nền kinh tế đất nước.