Sáng 22-11, Quốc hội nghe tờ trình, thẩm tra dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi. Trình bày tờ trình, Phó thủ tướng Lê Thành Long cho biết sửa Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt lần này hướng đến mở rộng cơ sở thu, như bổ sung vào đối tượng chịu thuế với nước giải khát có hàm lượng trên 5g/100ml, áp dụng thuế hỗn hợp đối với thuốc lá, tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia…

Mở rộng cơ sở thu, mở rộng đối tượng chịu thuế

Chính phủ khẳng định việc tăng thuế suất trên sẽ có tác dụng giảm khả năng chi trả đối với các sản phẩm rượu, bia mạnh hơn, tác động tốt hơn trong việc giảm tỉ lệ sử dụng rượu, bia và giảm các tác hại liên quan do việc lạm dụng rượu, bia gây ra.

Thẩm tra dự án luật này, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Quang Mạnh cho biết đa số ý kiến trong ủy ban đồng tình, nhưng đề nghị làm rõ hơn khái niệm “theo tiêu chuẩn Việt Nam” để tránh khó khăn khi thực hiện với hàng nhập khẩu. 

Với nước giải khát có hàm lượng đường cao, mặc dù đồng ý áp dụng thuế suất 10% nhưng một số ý kiến cho rằng mức này vẫn quá thấp, không đủ để thay đổi hành vi tiêu dùng. Trong khi đó một số ý kiến đề nghị cân nhắc việc bổ sung mặt hàng này vào đối tượng chịu thuế thu nhập đặc biệt. 

Lý do theo các đại biểu, sản phẩm này không phải là nguyên nhân chính và duy nhất gây ra bệnh thừa cân béo phì, trong khi nếu bổ sung thuế không chỉ tác động không thuận tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp sản xuất nước mà còn có thể ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp phụ trợ.

Nêu ý kiến thảo luận tại tổ sau đó, đại biểu Nguyễn Trúc Sơn (Bến Tre) cho rằng đánh thuế với nước giải khát có hàm lượng đường nhưng cần phải định nghĩa rõ ràng đó là nước gì. 

“Đánh thuế áp dụng với nước ngọt có gas hay là gồm cả nước trái cây, rau quả, nước uống để giải khát? Vấn đề này doanh nghiệp băn khoăn lắm, không biết có bị đánh thuế hay không?” - đại biểu Sơn hỏi.

Lo chính sách đánh thuế không rõ ràng, cần có lộ trình

Ông Sơn dẫn chứng tại Bến Tre, người nông dân và doanh nghiệp sản xuất, chế biến từ dừa đang rất lo lắng bởi quy định không rõ ràng này. Hiện trái dừa Bến Tre chiếm 70% cả nước, mặc dù ngọt và có đường nhưng vẫn là nước uống từ thiên nhiên. 

Do đó việc quy định hàm lượng đường cần phải rõ ràng, với các mức áp thuế cụ thể cho hàm lượng đường trong sản phẩm, thay vì đánh thuế cả gói.

“Bến Tre xuất khẩu từ dừa với doanh thu hằng năm 500 triệu USD, các sản phẩm như nước dừa đóng lon, sữa dừa sản xuất… Vậy việc đánh thuế như vậy có nghĩ đến phát triển của ngành? Chúng tôi đang muốn bảo vệ sản phẩm này, vườn dừa chiếm 80.000ha, cây bản địa, công nghiệp, nên cần làm rõ chứ đánh thuế chung chung sẽ ảnh hưởng sản xuất nông nghiệp” - đại biểu Sơn nói.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc (đoàn Hòa Bình) thì đồng tình việc áp thuế với nước giải khát có đường, bởi mặt hàng này là một trong những nguyên nhân gây thừa cân, béo phì và ảnh hưởng tới sức khỏe. 

Dù vậy bà Ngọc cho rằng dự thảo chưa đánh giá kỹ tác động của chính sách tới doanh nghiệp sản xuất. Vì vậy cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu, bổ sung căn cứ, quy định rõ hàm lượng đường cho phù hợp để dễ triển khai trong thực tiễn.

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho rằng chưa có tư liệu khoa học để chứng minh đầy đủ nước giải khát có đường là nguyên nhân chính gây ra bệnh thừa cân, béo phì. 

Do đó dù đồng tình với việc đánh thuế nhưng bà Thanh cho rằng cần có lộ trình gắn với năng lực chuyển đổi của doanh nghiệp, và người dân dần thay đổi nhận thức về tiêu dùng.

Áp thuế tiêu thụ đặc biệt nước giải khát có đường tránh gây hại sức khỏe nhưng thiệt kinh tế?

Theo nghiên cứu của CIEM, việc đánh thuế sẽ khiến quy mô ngành nước giải khát bị thu hẹp đáng kể và tác động đến 24 ngành kinh tế, dự kiến mức thiệt hại lên tới hơn 42.570 tỉ đồng.