Y học hiện đại phân tích trong 100g thịt cua đồng chứa 12,3% protid; 3,3% lipid; 5.040mg canxi; 4,7mg% sắt; 0,01mg% vitamin B1; 0,51mg% vitamin B2; 2,1mg% vitamin PP; 0,12mg% vitamin B6; 125mg% cholesterol; 0,25mg% melatonin... Đặc biệt, mai cua có nhiều chất chitin.

Món ngon chữa nhiều bệnh

Bác sĩ Hoàng Xuân Đại, chuyên gia ngành y, cho biết cua đồng là món ăn bổ dưỡng, dân dã ở các vùng quê và thành thị nước ta với món canh cua - món canh giải nhiệt, kích thích ăn uống, dễ tiêu hóa thức ăn, phù hợp với những ngày hè oi nóng.

Đặc biệt từ xa xưa, đông y đã sử dụng cua đồng làm thuốc với tên là Điền giải và cho rằng cua đồng có vị mặn, tính hàn, hơi độc, có tác dụng sinh phong liền gân nối xương; dùng trị nhiệt tà, bạt độc, trừ ghẻ lở và máu kết cục…

Về dược tính, theo Lĩnh Nam bản thảo, Hải Thượng Lãn Ông ghi: "Điền giải là tên gọi cua đồng. Ngọt lạnh, ít độc hay sinh phong. Nối gân, tiếp xương, chữa phong nhiệt. Trừ mụn độc lở, huyết kết thông".

Sách Dược tính chỉ nam của Tuệ Tĩnh ghi: "Điền giải có tác dụng tán tà nhiệt trong lồng ngực, thông được kinh mạch, làm cho năm tạng khỏi buồn phiền, giải được độc do thức ăn, liền được gân, thêm sức cho xương, bổ ích khí lực, tống được các vật kết đọng trong người, phá được chứng ứ huyết do vấp ngã hoặc bị đánh chấn thương, sốt rét...".

Một số thử nghiệm trong phòng nghiên cứu ở Nhật ghi nhận dung dịch trích bằng ether hay ethanol từ cua đồng có hoạt tính làm hạ huyết áp ở mèo, làm co thắt bắp thịt tử cung nơi chuột, đồng thời kích thích sự bài tiết của các hạch nội tiết.

BS Hoàng Xuân Đại cho biết một số phương thuốc đông y thường sử dụng cua đồng gồm:

- Giải nhiệt mùa hè trị lở ngứa: Cua đồng 200g làm sạch giã lấy nước; mướp hương 1 - 2 trái cạo vỏ, rửa sạch, cắt miếng; rau đay và mồng tơi tươi mỗi thứ 100g rửa sạch, cắt đoạn. Đun sôi nước cua và cho các loại rau vào, đến khi mướp chín là được.

- Chữa trẻ nhỏ còi xương, chậm biết đi: Cua đồng làm sạch, bỏ chân, càng, mai, yếm, chỉ lấy mình cua, rang nhỏ lửa cho vàng và khô. Giã nhỏ, rây lấy bột mịn. Hằng ngày dùng bột cua quấy với bột gạo cho trẻ ăn, mỗi lần 1 - 2 thìa nhỏ.

- Chữa vết thương đụng dập, lở loét: Cua đồng 2 con giã nát, rượu 1 chén, cho vào nồi đun sôi, gạn lấy nước uống, bã đắp vào chỗ đau.

- Chữa tâm trạng bồn chồn, kém ăn, ít ngủ: Rau nhút 1 - 2 nắm bỏ rễ, cạo bỏ phần bấc, ngắt đoạn, rửa sạch; khoai sọ 300 - 400g cạo vỏ, xắt nhỏ; cua đồng 200g làm sạch giã lấy nước. Cho khoai sọ vào nước cua nấu chín, khi gần chín cho rau nhút vào, đun sôi tiếp 5 - 10 phút. Ăn trong ngày, cần ăn 2 - 3 ngày.

- Trị viêm thận cấp: Cua đồng 250g làm sạch, giã lọc lấy nước; vỏ cây dâu 50g rửa sạch, cắt đoạn. Đem tất cả nấu thành canh, uống nước.

- Trị trướng bụng, chứng phù tim: Cua đồng tươi nấu cháo, ăn nóng.

- Chữa sưng tấy: Mai cua 10g sao vàng, vảy tê tê 10g sao phồng rộp, gai bồ kết 10g phơi sấy khô. Tất cả tán bột, uống với rượu.

Nhiều bệnh tránh ăn cua đồng kẻo nguy hiểm

Bác sĩ Đại nhấn mạnh cua đồng mát bổ nhưng không phải ai cũng ăn được. Nhiều người không nên sử dụng cua đồng: phụ nữ có thai tránh ăn cua đồng bởi cua đồng có tác dụng phá khối u, tống xuất khối cục tồn đọng.

Người đau ốm mới khỏe, hệ thống tiêu hóa còn yếu cũng không nên ăn. Người có biểu hiện tỳ vị hư hàn (cảm giác sợ lạnh) cũng cần hạn chế. Nếu bị tiêu chảy, không ăn cua đồng.

Gạch cua có nhiều cholesterol, nên người huyết áp cao, bệnh tim mạch cần hạn chế dùng. Khi ăn cua nên ăn cùng lá tía tô, gừng để làm giảm bớt tính hàn.

Cua đồng cũng chứa nhiều sodium và purines nên không thích hợp cho người bị bệnh gút. Những người đang bị ho hen, cảm cúm không được ăn cua. Một số người dễ bị dị ứng với cua, sau khi ăn nổi mề đay khắp người.

"Không được uống nước cua sống vì có thể chứa ấu trùng sán lá. Đặc biệt là dùng thuốc uống nước vắt từ cua đồng giã nhuyễn trị bầm tím do té ngã ứ huyết, uống nước giã nhuyễn cua đồng sống để trị ngộ độc do ăn khoai mì (sắn)... là những cách hết sức nguy hiểm vì dễ nhiễm ký sinh trùng (sán)" - bác sĩ Đại nhấn mạnh.

Theo khuyến cáo của cơ quan y tế California (Hoa Kỳ), ăn cua đồng sống hay nấu chưa chín có thể bị bệnh sán lá phổi do ký sinh trùng paragonimus. 

Ký sinh trùng này sống bám trên cua đồng, khi vào tới ruột người gây ra các triệu chứng đau bụng, tiêu chảy... sau đó chúng sang phổi gây ho, đau tức ngực, khó thở, nóng sốt, nổi mề đay... Nếu sán cư trú ở não thì thường gây cơn động kinh, ở gan thì tạo áp xe gan.

Canh cua rau đay và vị tổng giám đốc ăn ba bát phở

Trò chuyện với nghệ nhân dân gian Bùi Thị Sương về ẩm thực luôn thú vị, bởi bà có cả kho chuyện đầy tình cảm từ những căn bếp.